Dede Korkut Metni Üzerine Yeni Bir Okuma Teklifi: ören evüŋ ṭāyifi

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 35, 25 - 35, 10.11.2024

Sadettin Özçelik

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1504723

Öz

2017 yılına kadar Dede Korkut’un Dresden ve Vatikan yazmalarının varlığı biliniyordu. Bu nedenle metinler üzerindeki araştırmalar bu iki yazma üzerinden sürmekteydi. 2017 yılında Ankara yazması, 2019’da Günbed yazması ve 2022 yılında Bursa yazması bulundu. Böylece varlığı bilinen Dede Korkut yazmalarının sayısı beşe çıkmış oldu. Bir metnin farklı yazmaları metindeki yazım yanlışlarını veya metinle ilgili yanlış okumaları, tereddütleri aydınlatabilir. Bu nedenle son beş yılda bulunmuş olan Dede Korkut yazmaları arasındaki yazım farklılıkları da metnin okunma, anlam vb. sorunlarının çözülmesi bakımından önemlidir. Ancak bazı durumlarda yazmalardaki ortak yanlışların metnin okunmasını güçleştirebildiği de söylenebilir. Bu nedenle metnin bağlamı dikkate alınarak ortak yanlışların dikkatle ve özenle yeniden incelenmesi gerekir.
Dede Korkut yazmalarında görülen yazım farklılıklarının çoğu müstensihlerden kaynaklanır. Yazmalardaki farklılıkların bir kısmı yazım yanlışlıklarıdır. Ancak ayrıca müstensihlerin bu metinlerin kelimelerini, söz kalıplarını ve cümlelerini değiştirdikleri veya metinden bazı kelimeleri, söz kalıplarını ve cümleleri çıkardıkları görülür. Metinlerde yazım yanlışlıkları ile eksikliklerin bir arada olduğu hatta anlatılan konu ile ilgili yer değiştirmelerin bulunduğu kısımların iç içe girdiği çok şaşırtıcı durumların ortaya çıkması da mümkündür.
Sözünü ettiğimiz şaşırtıcı yanlışların örnekleri, Dede Korkut’un mukaddime kısmındaki kadın tipleri metninde geçer. İşte bu makalede söz konusu metnin yanlışları dört yazma üzerinden ele alınarak değerlendirilmekte ve düzeltme teklifleri sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Ankara yazması, Bursa yazması, Dresden yazması, Vatikan yazması, yanlış yazım, yanlış okuma.

Teşekkür

İlginiz için teşekkür ederim selamlar.

A new Reading offer on the Text of Dede Korkut: ören evüŋ ṭāyifi

Öz

Until 2017, the existence of Dede Korkut’s Dresden and Vatican manuscripts was known. n deven reason, research on the texts continued on these two manuscripts. The Ankara manuscript was found in 2017, the Günbed manuscript was found in 2019, and the Bursa manuscript was found in 2022. Thus, the number of known Dede Korkut manuscripts increased to five. Different writings of a text can illuminate spelling errors in the text, misreadings and hesitations about the text. n deven reason, the spelling differences between the Dede Korkut manuscripts found in the last five years also affect the reading, meaning, etc. of the text. is important for solving problems. However, in some cases, it can be said that common mistakes in manuscripts can n deven text difficult to read. n deven reason, common mistakes should be re-examined carefully and diligently, taking into account the context of the text.
Most of the spelling differences seen in Dede Korkut manuscripts arise from the copyists. Some of the differences in the manuscripts are spelling errors. However, it is also seen that copyists change the words, phrases and sentences of these texts or remove some words, phrases and sentences from the text. It is also possible for very surprising situations to arise in the texts where spelling errors and omissions coexist n deven parts with substitutions related to the subject are intertwined. In this case, different confusion problems in the same text make it more difficult to read and evaluate the text correctly.
Examples of the surprising mistakes we mentioned are mentioned in the text of women types in the introduction part of Dede Korkut. In this article, the errors of the text in question are evaluated through four manuscripts and correction proposals are presented.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Ankara manuscript, Bursa manuscript, Dresden manuscript, Vatican manuscript, wrong spelling, wrong reading.

Kaynakça

• AKSOY, Ömer Asım (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İnkılâp.
• ALYILMAZ, Cengiz; ALYILMAZ, Semra (2022). “İbrahim Koca ve Dede Korkut Oğuznamelerinin Bursa Nüshası Üzerine”. Bugu Dil ve Eğitim Dergisi, 3/4: 275-324.
• BURSA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ (2022). Dede Korkut Kitabı Bursa Yazması Tıpkıbasım.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (1993). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Kitabevi.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (2019a). “Dede Korkut’un Yeni Nüshası Üzerine / Konu-Bağlantılar – Yer Zaman - Okuyuş”. Dil Araştırmaları, 24: 7-13.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (2019b). “Dede Korkut Kitabı’nın Yeni Nüshası ve Üzerindeki Yayınlar”. Millî Folklor, 123: 5-22.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (2019c).“Yeni Dede Korkut Yazmasında Salur Kazan’ın Ejderhayı Öldürdüğü Boy”. Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu Hâtıra Kitabı (Edt. Fikret Turan ve Özcan Tabaklar), 296-305.
• ERGİN, Muharrem (1958). Dede Korkut Kitabı I (giriş-metin-faksimile). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• GÖKYAY, Orhan Şaik (1973). Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• KAÇALİN, Mustafa S. (2017). Oğuzların Diliyle Dedem Korkudun Kitabı. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2016a). Dede Korkut -Dresden Nüshası- Giriş, Notlar (1. Cilt). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2016b). Dede Korkut -Dresden Nüshası- Metin, Dizin (2. Cilt). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2021). Dede Korkut -Günbed Yazması- Kazan Bey Oğuznamesi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2022a). Dede Korkut -Dresden Yazması- Giriş, Notlar (1. Cilt) (Gözden Geçirilmiş 2. basım). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2022b). Dede Korkut -Dresden Yazması- Metin, Dizin (2. Cilt) (Gözden Geçirilmiş 2. basım). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2022c). “2022 Yılının Bahar Müjdesi: Dede Korkut’un Bursa Yazması”, Türk Dili, 844: 16-29.
• SERTKAYA, Osman F. (2006), Dede Korkut Kitabı Dresden Nüshasının “Giriş” Bölümü. Ötüken.
• SERTKAYA, Osman F. (2022). “Dede Korkut Kitabı’nın Bursa Yazmasının ‘Giriş’ Bölümü”. Dede Korkut Kitabı’nın Bursa Yazması Tıpkıbasım. Bursa Büyükşehir Belediyesi.
• SHAHGOLİ, Nasser Khaze vd. (2019). “Dede Korkut Kitabı’nın Günbed Yazması: İnceleme, Metin, Dizin ve Tıpkıbasım.”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 16/2: 147-309.
• TEZCAN, Semih (2001a). Dede Korkut Oğuznâmeleri. Yapı Kredi.
• TULUM, Mertol; TULUM Mehmet Mahur (2016). Dede Korkut, Oğuznameleri, Oğuz Beylerinin Hikâyeleri. Atatürk Kültür Merkezi.
• TÜRK DİL KURUMU (1977). Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.