Eski Uygur Türkçesinde Cinsiyet Kategorisi

Yıl 2025, Cilt: 19 Sayı: 37, 287 - 293, 07.11.2025

Muhammet Olgun

Öz

Bir varlığın biyolojik özelliklerine, toplumsal rollerine ve dilsel kullanım biçimlerine göre eril, dişil veya nötr oluşunu bildiren cinsiyet; genelde biyolojik cinsiyet, toplumsal cinsiyet ve dil bilgisel cinsiyet olarak üç grupta değerlendirilir. Dil bilimi, cinsiyeti dil yapısı ve kullanımı yönüyle ele alır. Türkçenin dil bilgisel cinsiyet ifade etmediği görüşü, genel kabul görmüştür. Bu bakımdan dilde cinsiyet; dil bilgisel, sözlüksel ve çağrışımsal cinsiyet olarak üç grupta değerlendirilir. Bunlara ek olarak gizli cinsiyet ve söz dizimsel cinsiyet şeklindeki gruplardan da bahsedilir.

Anahtar Kelimeler

Dil Bilimi , Eski Uygur Türkçesi , Dilsel Cinsiyet

Gender Category in Old Uyghur Turkish

Öz

Gender, which indicates whether an entity is masculine, feminine or neutral according to its biological characteristics, social roles and linguistic usage, is generally evaluated in three groups as biological sex, social sex and grammatical sex. Linguistics examines gender in terms of language structure and usage. The view that Turkish does not express grammatical gender is generally accepted. In this respect, gender in the language is evaluated in three groups as grammatical, lexical and associative gender. In addition to these, groups such as latent gender and syntactic gender are also mentioned.

Anahtar Kelimeler

linguistics , Old Uyghur Turkish , linguistic gender

Kaynakça

• ATA, Aysu (Haz.) (2014). Kısasü’l-Enbiyā. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• BAYRAK, Selin (2024). Eski Uygur Türkçesinde Cinsiyet Kategorisi. Çanakkale: PA Paradigma Akademi.
• CLAUSON, Sir Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Oxford at the Clarendon.
• ERCİLASUN, Ahmet B(ican); AKKOYUNLU, Ziyat (Haz.) (2015). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk: Giriş – Metin – Çeviri – Notlar – Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (Edt.) (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (I-II). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• MUZAFAROV, Refik; MUZAFAROV, Nüzhet (2018). Kırım Tatar Türkçesi-Türkiye Türkçesi-Rusça Sözlük (Çev. Nariman Seyityahya). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• STAROSTIN, S(ergey) A(natolyeviç); DIBO, A(nna) V(ladimirovna); MUDRAK, O(leg) A(natolyeviç) (2003). An Etymological Dictionary of Altaic Languages I-III. Leiden-Boston: Brill.
• WILKENS, Jens (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen Altuigurisch – Deutsch – Türkisch / Eski Uygurcanın El Sözlüğü Eski Uygurca – Almanca – Türkçe. Göttingen: Universitätsverlag Göttingen.
• YÜCE, Nuri (Haz.) (2014). Mukaddimetü’l-Edeb. Ankara: Türk Dil Kurumu.