TELEVİZYON HABERLERİNDE HAVA OLAYLARI VE ETKİLERİ: METİN YAPISI VE ALTDİL

Yıl 2022, , 49 - 74, 28.01.2022

Mine Güven

https://doi.org/10.33690/dilder.977355

Öz

Bu çalışmada, hava koşullarının insan yaşamı ve fiziksel ortam üzerindeki etkilerini konu alan TV haber metinleri, konuya özgü bir altdil oluşup oluşmadığının belirlenmesi amacıyla nitel yöntemle çözümlenmiş olup metinlerin yapısı, kullanılan sözcüksel ve/veya dilbilgisel anlatım olanakları ve bunları biçimlendirmiş olabilecek kısıtlar saptanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın veri tabanı, Eylül 2019- Şubat 2020 tarihleri arasında TRT Haber-İşitme Engelliler Haber Bülteni’nde yayınlanmış 27 adet haberden oluşmaktadır (toplam 1.845 saniye/352 birim/2.987 sözcük). Bu haberlerin, giriş ve gövde olmak üzere iki bölümden oluştuğu, giriş bölümünde haberin anahatlarının sıralandığı, gövdedeyse 5N1K (kim, ne, nerede, ne zaman, nasıl ve neden?) sorularının yanıtlandığı gözlemlenmiştir. Bu metin yapısı nedeniyle, bilgi yapısının girişte kısmen bozulduğu, dolayısıyla da aynı konuyu sürdürmeyi sağlayan özne görevindeki boş adılların görece olarak daha az sıklıkla kullanıldığı anlaşılmıştır. Gövdede konuya özgü sözcüksel ve/veya dilbilgisel yapıların görece sıklığının arttığı, çeşitli eşdizimli örüntülerin ve kalıplaşmış yapıların ortaya çıktığı saptanmıştır. Hava olayının hangi bölgede/yerleşim biriminde, hangi zaman diliminde, ne kadar sürdüğü; yağış durumunda, türü, şiddeti ve yere/zamana göre değişkenlik gösterip göstermediği öncelikle aktarılan bilgilerdir. Hava olayının gündelik yaşamı ve/veya fiziksel çevreyi hangi biçimde etkilediğinin anlatılması ise özellikle eylem-adöbeği eşdizimliliklerinin oluşması dolayısıyla daha kısıtlı bir söz dağarcığının kullanılmasına yol açmıştır. Ancak, sözdizimsel çeşitlilik bakımından genel dilden ayrışma veya görece yalınlaşma söz konusu değildir. Özgül bir anlamsal alana ait olup kısıtlı bir söz dağarcığı içermeleri nedeniyle, veri tabanındaki haber metinlerinde meteoroloji uzmanlık dilinden etkilenmiş bir altdil oluştuğu ileri sürülebilse de sözdizimsel çeşitlilik bakımından genel dil özellikleri gözlemlenmektedir. Bunun olası nedenleri arasında (i) TV haberlerinin genel izleyici kitlesince kolayca anlaşılır olmasının beklenmesi ve (ii) metinlerin yerleşik metin yapısı ve kurumun benimsediği haber söylemine uygun biçimde üretilmesi sayılabilir.

Anahtar Kelimeler

Televizyon haberleri;, hava olayları, metin yapısı, altdil, meteoroloji dili

WEATHER EVENTS AND THEIR EFFECTS IN TELEVISION NEWS: TEXT STRUCTURE AND SUBLANGUAGE

Öz

This paper focuses on TV news texts about the effects of weather conditions on human life and physical environment, and presents a qualitative analysis with respect to text structure, lexical and/or grammatical means of expression, and any constraints which might have shaped them, in an attempt to determine whether or not a subject-specific sublanguage has been formed. The database consists of 27 news items from the TRT News Bulletin for the Deaf and Hard-of-Hearing broadcast in the period between September 2019 and February 2020 (a total of 1,845 seconds/352 units/2,987 words). It has been observed that these items consist of two parts, namely the lead-in, where an outline of the news is presented, and the package, where the answers to six questions (who, what, where, when, how and why?) are found. This text structure seems to lead to a partially deformed information structure in the lead-in, which in turn causes a relatively lower frequency of null subject pronouns, which are employed to maintain the topic. In the package, subject-specific lexical and/or grammatical structures seem to have become relatively more frequent, and various co-occurrence patterns and frozen structures have emerged. What seems to have priority is the rendition of information concerning the location, time and duration of the weather event as well as the type, intensity, and possible time-/location-bound variation of precipitation, if any. The emergence of verb-noun phrase collocations especially and the consequent use of a more limited lexicon seem to have been a result of expressing how weather events affect daily life and/or the physical environment. However, in terms of syntactic diversity, a departure from the general language or a relative simplification does not seem to have occurred. Belonging to a specific semantic field and containing a limited lexicon, the news texts in the database may be argued to involve a sublanguage influenced by the specialist language of meteorology; however, in terms of syntactic diversity, features of the general language are observed. This may be accounted for by the fact (i) that TV news are expected to be easily understood by the general audience and (ii) that such texts are produced based on a conventionalized text structure and the news discourse adopted by the institution.

Anahtar Kelimeler

television news, weather events, text structure, sublanguage, language of meteorology

Kaynakça

• Bliss, E. (1994). Writing news for broadcast. New York: Columbia Univ. Press.
• Chandioux, J. (1976). METEO: un système opérationnel pour la traduction automatique des bulletins météorologiques destinés au grand public. Meta, 21(2), 127–133.
• Goldberg, E., Kittredge, R. & Polguère, A. (1988). Computer Generation of Marine Weather Forecast Text. Journal of Atmospheric and Oceanic Technology, 5(4), 473-483.
• Gross, M. (1997). The Construction of Local Grammars. E. Roche & Y. Schabès (haz.) Finite-State Language Processing. Massachusetts: MIT Press. 329-354.
• Hunston, S. (2013). Corpus Approaches to Evaluation: Phraseology and Evaluative Language. New York: Routledge.
• Kittredge, R. (1982). Variation and Homogeneity of Sublanguages. R. Kittredge & J. Lehrberger (haz.) Sublanguage: studies of language in restricted semantic domains. Berlin: Walter de Gruyter. 107-137.
• Lehrberger, J. (1982). Automatic Translation and the Concept of Sublanguage. R. Kittredge & J. Lehrberger (haz.) Sublanguage: studies of language in restricted semantic domains. Berlin: Walter de Gruyter. 81-106.
• Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK). (2000). Radyo ve TV’de Türkçenin Kullanımı.https://www.rtuk.gov.tr/rtuk-arastirmalari/3726/1989/radyo-ve-tvde-turkcenin-kullanimi.html. Erişim tarihi: 31/07/2021.
• Sager, N. (1986). Sublanguage: Linguistic Phenomenon, Computational Tool. R. Crishman & R. Kittredge (haz.) Analyzing Language in Restricted Domains. New York: Lawrence Erlbaum. 1-17.
• Ünlüer, A. O. (2016). Ana akım Medyada Haberler: Televizyon ve Gazetelerin Haber Seçimleri Üzerine Karşılaştırmalı bir Analiz. Selçuk İletişim, 9 (2), 138-158.