YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇENİN ÖĞRETİMİNDE SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ: YENİ HİTİT YABANCILAR İÇİN TÜRKÇE ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 172 Sayı: 1, 108 - 127, 31.01.2021

Müge Şengezer , Zeynep Doyuran

https://doi.org/10.33690/dilder.762806

Cited By: 2

Öz

Sözcük bilgisi, yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde önemli bir öğrenme alanıdır. Bir sözcüğü bilmek onun sessel, biçimsel, anlamsal, dilbilgisel özelliklerini bilmek demektir ve bu özellikleri anlamak için dilbilimden faydalanmak gerekmektedir. Bu çerçevede, bu çalışmanın konusunu oluşturan sözcükler arası anlam ilişkilerini anlamak için, sözcüklerin anlamsal özelliklerini açıklayan dilbilim alanı olan anlambilimden faydalanılmaktadır. Çalışmanın amacı yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde sözcükler arasındaki anlam ilişkilerini anlambilim bakış açısıyla açıklamak ve bu ilişkilerin öğretimini eleştirel bir bakış açısıyla incelemektir. Bu amaç doğrultusunda, Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni temel alınarak belirlenen çalışmanın temel kategorileri eşanlamlılık, karşıt anlamlılık, altanlamlılık, eşdizimlilik, parça-bütün ilişkisi, bileşen çözümlemesi ve çeviri eşdeğerliği anlambilim bakış açısıyla açıklanmıştır. Türkçenin yabancı dil olarak öğretildiği sınıflarda kullanılmak üzere hazırlanmış olan temel düzeydeki Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe ders ve çalışma kitabı, öğretmen kitabıyla birlikte bu ilişkilerin öğretimi açısından eleştirel bir bakış açısıyla incelenmiştir. Çalışmada ulaşılan sonuçlar, sözcük öğretimi ve sözcükler arası anlam ilişkilerinin öğretimi açısından ders kitabının daha etkin bir şekilde düzenlenmesi gerektiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Dergipark, Türkçe, Yabancı dil öğretimi, Anlambilim, Sözcük anlambilimi, Sözcük öğretimi, Anlam ilişkileri

Kaynakça

• Aksan, D. (1999). Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aksan, A. (2004). Eşanlamlılık sorunu ve Türk yazı dilinin eskiliğinin saptanmasında eşanlamlılardan yararlanma. Dilbilim ve Türkçe Yazıları, 157-168.
• Akşehirli, S. (2014). Dereceli karşıt anlamlılarda belirtisizlik ve ölçek yapısı. Journal of Language and Linguistic Studies, 10 (1), 47-66.
• Alpaslan, E. (2016). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde karşıt anlamlılık: Dilbilimsel bir bakış açısı. XI. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri Kitabı içinde. Ankara: Meteksan Matbaacılık.
• Altıkulaçoğlu, S. (2010). Yabancı dil sınıflarında eşdizimli sözcük öğretimi ve anadilinin rolü. Dil Dergisi, 148, 37-52.
• Apaydın, D. (2007). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde sözcük öğretimi üzerine bir yöntem denemesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi: Ankara.
• Arslantürk, H. (2012). Türkçe kelime gruplarının yabancılara Türkçe öğretimindeki önemi hakkında bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi: Ankara.
• Ayabakan, M. (2015). Türkçe Sözlük’te eşdizimli ögelerin sunumu ve görünümleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi: Ankara.
• Aytan, T. & Başal, A. (2016). Yabancılara Türkçe öğretiminde ulam temelli sözcük öğretiminin başarıya etkisi. Ekev Akademi Dergisi, 65, 559-576.
• Başutku, S. (2018). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde b1 düzeyinde kelime öğretimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi: Ankara.
• Büyükikiz, K. K. & Hasırcı, S. (2013). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde sözcük öğretimi üzerine bir değerlendirme. MKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (21), 145-155.
• CEF. (2001). Common European Framework Of Reference For Languages: Learning, Teaching, Assesment. Cambridge: Cambridge University Press.
• Cruse, D. A. (1986). Lexical Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Cruse, A. D. (2000). Meaning in Language: An Introduction to Semantics and Pragmatics. Oxford: Oxford University Press.
• Çetinkaya, B. (2009). Eşdizimli sözcükler. Turkish Studies, 4 (4), 196-206.
• Demirel, M. V. (2013). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlere kelime öğretiminde farklı kelime gruplarının kullanımının etkisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2 (4), 286-299.
• Dervişoğulları, N. (2008). Yabancı dil olarak Türkçe öğretilen sınıflarda oyunlarla sözcük öğretimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi: Ankara.
• Doğan, N. (2015). Türkçe sözlükte fiilsel eşdizimlilik. Gazi Türkiyat, 17, 67-84.
• Erol, H. F. (2014). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde temel seviyede kelime edinimi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi: İstanbul.
• Ersoylu, H. (2001). Eşanlamlılık mı, yabancı kaynaklı karşılık oluş mu? Türk Dili, 59, 250-266.
• Gairns, R. & Redman, S. (1986). Working with Words A guide to teaching and learning vocabulary. Cambridge: Cambridge University Press.
• Günay, N. (2015). Türk dilinde eşanlamlılık ve “gönül, yürek, kalp” kelimeleri. Türkbilig, 29, 121-146.
• Hasekioğlu, İ. (2009). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde sözcük bilgisi öğretimi- Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe 1 serisinde sözcük öğretiminin değerlendirilmesi ve sözcük öğretimi için uygulama örnekleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi: İstanbul.
• Ilgar, M. (2013). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde e-öğrenme yoluyla kelime öğretimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi: Ankara.
• İmer, K. , Kocaman, A. & Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Jackson, H. (1988). Words and Their Meaning. Essex: Longman.
• Jones, S. (2002). Antonymy A Corpus-based Perspective. Londra: Routledge.
• Kılıç, V. (2009). Anlambilime Giriş temel kavramlar. İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim.
• Kurt, C. & diğerleri (2018). Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı 1. Prof. Dr. N. E. Uzun (Ed.). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Kurt, C. & diğerleri (2013). Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe Öğretmen Kitabı 1. Prof. Dr. N. E. Uzun (Ed.). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Kurt, C. & diğerleri (2018). Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe Çalışma Kitabı 1. Prof. Dr. N. E. Uzun (Ed.). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Lyons, J. (1995). Linguistic Semantic An introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
• Murphy, M. L. (2003). Semantic Relations and the Lexicon. Cambridge: Cambridge University Press.
• Murphy, M. L. (2010). Lexical Meaning. Cambridge: Cambridge University Press.
• Ördem, E. (2013). Yabancılara Türkçe öğretiminde leksikal yaklaşım: Bir eşdizimlilik çalışması modeli. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 905-931.
• Özden, H. İ. (2014). Türkiye Türkçesinde eşanlamlılık ve örtmece (tabu) kelimelerin eşanlamlılık içindeki yeri. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16, 160-165.
• Özkan, B. (2011). Türkiye Türkçesinin eşdizim sözlüğü. Doç. Dr. M. N. Önal (Ed.), IV. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri kitabı içinde. Ankara: Grafiker Ofset Yayıncılık.
• Palmer, F. R. (1981). Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Pilten, Ş. (2008). Türkçede eşanlamlılık (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi: Ankara.
• Sarı, M. (2011). Türkiye Türkçesinde eşanlamlılık ile ilgili bazı sorunlar. Turkish Studies, 6(1), 533-538.
• Sulak, S. G. (2010). Anlamdaş kelimelerde anlam ve kullanış farklılıkları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi: İstanbul.
• Tanın, R. (2005). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde sözcük bilgisi ve sözcük öğretimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi: İstanbul.
• Tülü, T. (2014). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi sınıflarında sözcük öğretiminde tanım türlerinden yararlanma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi: İzmir.
• Uçgun, D. (2006). Yabancılara Türkçe öğretiminde kelime dağarcığını geliştirme etkinlikleri. Türklük Bilimi Araştırmaları, 20, 217-227.
• Uğur, F. & Azizoğlu, N. İ. (2016). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarının sözcük öğretimi açısından değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(1), 151-166.
• Uslu Üstten, A. & Er, M. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde eşanlamlı ve zıt anlamlı sözcük öğretiminin söz varlığına katkısı açısından değerlendirilmesi. Turkish Studies, 12(34), 457-472.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yusufoğlu, S. (2017). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde sözcük bilgisi öğretiminin anlam ve gösterge paralelliğinden hareketle kültürel aktarıma etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi: Ankara.
• Zülfikar, H. (1990). Eşanlamlılık ve Ziya Gökalp’in eşanlamlılık ile ilgili düşünceleri. Türk Dili, 463, 1-7.