Nâzım Hikmet’in “Orkestra”sı: Üslupbilimsel Bir Çözümleme

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 18, 31 - 55, 19.10.2018

Mustafa Balcı , Tuba Yılmaz

https://doi.org/10.30767/diledeara.472543

Öz

Türk ve dünya edebiyatında şiirde şekil değiştirme eğilimi çoğu zaman farklı okumalara kapı aralar. Bu çalışmada iki şiirden yola çıkarak söz konusu mesele değerlendirilecektir. Makalede, Dan McIntyre’ın E. E. Cummings’in (1894- 1962) “Dinle” şiirinden hareketle (çalışmada şiir bu isimle anılıyor) kaleme aldığı Dilbilim ve Edebiyat: Edebî Eleştirmen İçin Bir Araç Olarak Üslup Çözümlemesi isimli çalışmanın Türkçe çevirisinden yola çıkarak Nâzım Hikmet’in (1901-1963) Orkestra şiiri ele alınacaktır. Eser çözümlenirken E. E. Cummings’in “Dinle” şiirine zaman zaman atıfta bulunmakla birlikte, merkezde Nâzım Hikmet’in Orkestra şiirine yer verilecektir. Ancak makalede Dan McIntyre’ın meseleye yaklaşımını esas alacağımız için “Giriş”in ardından “Orkestra Şiiri” ve “Çözümleme” başlıkları sonrasında sırasıyla alt başlıklar olan; “Sözlüksel Özellikleri”, “Sapma ve Paralellik”, “Son Bölümde Öne Çıkan Uyum” söz konusu edilecektir. Tüm bu başlıklar altında Dan McIntyre’ın metne yaklaşımı çerçevesinde hareket edilmiştir. Dan McIntyre’ın makalesinden ve Cummings’in “Dinle” şiirinden farklı olarak, şekil değişimi bizim şiirimizde önemli bir yere sahip olduğundan, yeri geldiğinde sapmaların tarihsel sürecine de kısaca değinmeyi uygun gördük. 

Anahtar Kelimeler

E. E. Cummings, Nâzım Hikmet, dilbilim

Kaynakça

• Altaylı, Seyfettin (1994) Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I. İstanbul: MEB, s. 588.
• Balcı, Mustafa (2015) Osman Türkay’ın Kelime Dünyası. Ankara: TDK Yayınları.
• Bezirci, Asım (1975) Nâzım Hikmet ve Seçme Şiirler. İstanbul: a Yayınları.
• Borrel, Eugene (1966) Sonat. Çev. Fikri Çiçekoğlu, İstanbul: MEB.
• Cummings, E. E. (2017) Seçilmiş 100 Şiir. Çev. Faruk Uysal, Ankara: Hece Yayınları.
• Cohen, Milton (1987) Poet and Painter: The Aesthetics of E.E. Cummings’ Early Works. Wayne State University Press.
• Çobanoğlu, Şaban (2017) Şiir Dilinin Sularında İlhan Berk. Ankara: Hece. Deutscher,
• İssac (1970) Troçki: Silahsız Sosyalist. Çev. Rasih Güran, İstanbul: Ağaoğlu Yayınevi, c.II.
• Dino, Abidin (2006) Nâzım Üzerine. İstanbul: Sel Yayınları.
• Emil, Birol (1997) “Türk Kültür ve Edebiyatından Şahsiyetler”. Nazım Hikmet Masalı. Ankara: Akçağ, ss. 264-282.
• Friedman, Norman (1972) E.E. Cummings. Johns Hopkins University Press.
• Gürsel, Nedim (1992) Nâzım Hikmet ve Geleneksel Türk Yazını. İstanbul: Adam Yayınları.
• Hamm, Von Petter (1992) ‘Nâzım Hikmet 90 Yaşında: Bir Ozanın, Dünyadaki Bazı Şeyleri Değiştirebileceğini O Kanıtlamıştır’. Sanat Dergisi, 15 Ocak, S. 280, ss.1-4.
• Kabaklı, Ahmet (2007) Nâzım Hikmet. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Karaca, Alaattin (2005) İkinci Yeni Poetikası. Ankara: Hece Yayınları.
• Marx-Engels-Lenin (2006) Sanat ve Edebiyat. Çev. Aziz Çalışlar, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Nâzım Hikmet (2008) Bütün Şiirleri. İstanbul: YKY.
• Örgen, Ertan (2010) Türk Şiirinde Gelenek. Konya: Palet Yayınları.
• Özünlü, Ünsal (1997) Edebiyatta Dil Kullanımları. Ankara: Doruk Yayımcılık.
• Sertel, Zekeriya (1969) Mavi Gözlü Dev. İstanbul: Ant Yayınları.
• Sözer, Vural (2012) Müzik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, s.221.
• Sülker, Kemal (1968) Nâzım Hikmet’in Polemikleri. İstanbul: Ant Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2010) Haz. Şükrü Halûk Akalın vd. Ankara: TDK, s.1859.
• Yavuz, Hilmi (1999) Şiir Henüz. İstanbul: Est- Non Yayınları.