Berlin Devlet Kütüphanesinde Bulunan XVII. Yüzyıla Ait Bir Mecmuadaki Türk Atasözleri Derlemesi

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 18, 341 - 356, 19.10.2018

Ahmet Naim Çiçekler , Esma Baralı Çiçekler

https://doi.org/10.30767/diledeara.472637

Öz

Bir milletin kültürünü, hayat tarzını, geleneklerini ve dilinin inceliklerini en iyi şekilde yansıtan atasözleri; sosyoloji, psikoloji, felsefe, tarih, ahlak, folklor gibi birçok alanın inceleme konusu olmuştur. İncelediğimiz atasözleri Berlin Devlet Kütüphanesi Ms. Or. Quart 1988 ile kayıtlıdır. Derlenen atasözleri ise mecmuanın derkenârında yer almakta ve 422a-425a varakları arasında bulunmaktadır. Mecmua, Ahmed bin Musa tarafından İstanbul’da 1642 yılında derlenmiştir. İçerisinde 338 tane atasözü yer alırken deyim biçiminde herhangi bir kalıp söz bulunmamaktadır. İncelenen atasözleri bir abece sırasına göre dizilmediği gibi tematik olarak da düzenli bir sıralama görülmemektedir. Buna karşın tablo 1’de yaptığımız tematik diziliş ise genelin % 21’ine tekâbül etmektedir. XVII. yüzyıla ait bu atasözlerinin toplumun muhtelif tabakalarından derlendiği kullanılan dilden anlaşılmaktadır. Atasözlerinde görülen çok sayıda sövgü sözleri ve kaba ifadeler toplumun bütün kesimlerinin kullandığı atasözlerinin yazıya geçirildiğinin göstergesidir. Seçkin tabakadan derlenen atasözlerine ise Arapça ve Farsça ibarelerin yer aldığı örnekler gösterilebilir. Bu da atasözlerinin belirttiğimiz gibi farklı tabakalardan alındığının başka bir göstergesi olarak yer almaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Ahmed bin Musa, Berlin Devlet Kütüphanesi

Kaynakça

• Aksan, Doğan, Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara, TDK Yayınları, 1998. Aksoy, Ö. Asım, “Atasözleri, Deyimler”, TDA Yıllığı Belleten, 1962, TDK Ya: 217, Ankara, 1988, ss. 131-166. ________, Gaziantep Ağzında Atasözleri, TDK, Ankara, 1941. Albayrak, Nurettin, Türkiye Türkçesinde Atasözleri, Kapı Yayınları, İstanbul, 2009. Ceyhan, Âdem, “17. Asra Ait İki Kitapçık: Nasreddin Hoca Hikâyeleri ve Türk Atasözleri”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 9 S 2, Ekim 2011, s. 121-160. ________, “Bazı Yazma ve Basma Türk Atasözü Derlemeleri”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları, s. 4, Yaz 2011, ss. 175-225. ________, “Eski Bir Türk Atasözleri Kitabı”, Bir, sayı 9-10, İstanbul, 1998, ss. 109-132. Dilçin, Dehri, Edebiyatımızda Atasözleri, Klişecilik ve Matbaacılık T.A.Ş., İstanbul 1945. Elçin, Şükrü, Halk Edebiyatı Araştırmaları 2, Ankara, Akçay Yayınları, 1997. Erenoğlu, Dilek, “Güvâhî’den Günümüze Atasözleri ve Deyimler”, Turkish Studies, vol 2/4, 2007, ss. 1150-1167. Eyüboğlu, E. Kemal, Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, Doğan Kardeş Matbaacılık, İstanbul, 1973. İbrahim Şinasi Efendi, Durub-ı Emsal-i Osmaniye, İstanbul, 1302. Karpuz, Hacı Ömer, “Türk Atasözlerindeki Yapısal Benzerlik Üzerine Dizibilim ve Dizimbilim Bakımlarından Bir İnceleme”, I. Dil, Yazın, Deyişbilim Sempozyumu, Denizli, 5-7 Nisan 2001, ss. 236-242. Kartallıoğlu, Yavuz, Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2015. Tülbentçi, Fazıl, Türk Atasözleri ve Deyimler, İnkilap ve Aka Kitabevleri, İstanbul, 1963