Bodun and El Concept in the Early Middle Ages as a Turkish State Organization

Yıl 2021, Sayı: 24, 481 - 507, 20.10.2021

Çevirmen: Mehmet Akif Korkmaz

Öz

Aside from the problem of multiple and very different interpretation of the words bodun and hand, these two are the basic concepts of the cultural and political history of the Turks. In this article, first of all, the important views of medieval Turkish historians on the concept of bodun will be discussed. From these words bodun was translated as "folk" in old sources. The question of whether the second word hand that I am dwelling on means "peace" in the Old Turkish Inscriptions, this meaning is unmistakably XXI. century, it cannot be solved with a single example. The concept of hand can be regarded as "peace" among its other meanings, even if it does not mean peace in its full sense, since it is given as a name to a state of peace among the clan unions that have come together. From the generalizations here, we have seen in my study that this concept pair bodun and hand do not allow to be explained with a one-dimensional meaning. Here I am trying to reformat the key meanings by compiling and interpreting them from various angles. On the other hand, I aim to organize the connotations in a historical perspective in a hierarchy and to determine the connection between hand and bodun.
The article will examine the two basic concepts of the Medieval Turkish State law, the bodun and the hand. The word Bodun meant federated clans, which formed the framework of the political confederation of tribes whose political and cultural unity was consolidated with a sense of ethnic affiliation. People or people were the connotations of the word bodun. The common people, the common people, the warrior people and the nobility were added to these meanings later. Nomadic societies distinguished the clan union (al) with an independent power organization in the Middle Ages. The concept of hand was used only for political organization and meant empire, great and sovereign state power.

Anahtar Kelimeler

Medieval History, Turkish Empire, tribal laws, clan federation

Türk Devlet Teşkilatı Olarak Erken Orta Çağda Bodun ile El Kavramı

Öz

Bodun ve el kelimelerinin birden fazla ve çok farklı yorumlanması problemi bir tarafa, bu ikisi Türklerin kültürel ve siyasî tarihinin temel kavramlarıdır. Bu yazıda ilk önce Orta Çağ Türk tarihçilerinin bodun kavramı hakkındaki önemli görüşleri ele alınacaktır. Bu kelimelerden bodun eski kaynaklarda “halk” olarak çevrilmiştir. Üzerinde durduğum ikinci kelime el’in Eski Türk Yazıtları’nda ‘barış’ anlamına gelip gelmediği sorunu, bu anlamı şüpheye yer bırakmayacak şekilde ancak XXI. yüzyılda belgelenebildiğinden tek bir örnekle çözülemez. El kavramı, bir araya gelmiş olan boy birlikleri arasında bir barış haline isim olarak verildiği için tam manasıyla barış anlamına gelmese bile diğer anlamlarının yanında ‘barış’ olarak da doğru kabul edilebilir. Buradaki genellemelerden bu kavram çifti bodun ile el’in tek boyutlu bir anlamla açıklanmaya imkan vermediğini çalışmamda gördük. Ben burada, ilgili temel anlamları çeşitli açılardan derleyip yorumlayarak yeniden biçimlendirmeyi deniyorum. Diğer yandan da yan anlamları tarihî bakışla bir hiyerarşi içinde düzenlemek ve el ile bodun arasındaki bağlantıyı belirlemek amacındayım.
Makalede Orta Çağ Türk Devleti kanunun iki temel kavramı olan bodun ve el incelenecektir. Bodun kelimesi, etnik mensubiyet duygusuyla siyasi ve kültürel birlikleri pekişmiş kabilelerin oluşturduğu siyasi konfederasyonun çerçevesini oluşturan federe klanlar anlamına gelmekteydi. Halk veya ahali ise bodun kelimesinin yan anlamlarıydı. Bu anlamlara sıradan halk tabakası olan avam, savaşçı halk ve soylular sonradan eklenmişti. Göçer topluluklar, bağımsız iktidar organizasyonuna sahip klan birliğini (el) Orta Çağda diğerlerinden ayırırdı. El kavramı sadece politik organizasyon anlamında kullanılmakta imparatorluk, büyük ve hükümran devlet gücü anlamına gelmekteydi.

Anahtar Kelimeler

Orta Çağ Tarihi, Türk İmparatorluğu, kabile yasaları, klan federasyonu

Kaynakça

• Aalto, P. (1958), Materialen zu den alttürkischen Inschriften der Mongolei, [Gesammelt von G. J. Ramstedt, J. G. Granö und Penti Aalto, bearbeitet und hrsg. von Penti Aalto], Journal de la Societe Finno-Ougrienne 60. Helsinki, s. 3-61.
• Barfield, Th. J. (1989), The Pehlous Frontier: Nomadic Empires and China, Oxford.
• Besevliev, V. (1981), Die protobulgarische Periode der bulgarischen Geschichte, Amsterdam.
• Clauson, G. - Tryjarski, E. (1970), The Inscription at Ikhe Khushotu, RO 34, s. 7-33.
• Clauson, G. (1972), An Enmological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford.
• Czegledy, K. (1972), On the Numerical Composition of the Ancient Turkish Tribal Confederations. AOH25, s. 275-281.
• Doerfer, G. (1963-1975), Türkische und mongolische Elemente im Neupersi¬schen, I-IV. Wiesbaden.
• Doerfer, G. (1993), “Zu alttürkisch Is2g ~s2g küçg b2lr2 - ‘dem Herrscher gegenüber seine Pflicht erfüllen, ihn unterstützen’ ”, In: Kellner-Heinkele, B. (ed.): Altaica Berolinensia. The Con-cept of Sovereignty in the Altaic World. PIAC 34th Meeting. Wiesbaden, s. 69-74.
• DTS = Nadeljaev, V. M.- Nasilov, D. M.- Tenişev, E. R.- Şçerbak, A. M. (eds), Drevnetjurkskij slovar', Moskau-Leningrad 1969. Erdal, M. ( 1991), Old Turkic Word Formation. A Functional Approach to the Lexicon, Wiesbaden.
• Erdal, M. (1993), “Die türkisch-mongolischen Titel Elxan und Elçi”, In: Kellner-Heinkele, B. (ed.): Altaica Berolinensia. The Concept of Sovereignty in the Altaic World. PIAC 34lh Meeting, Wiesbaden, s. 81-99.
• Gabain, A. (1950), Alltürkische Grammatik, Leipzig.
• Gedenkband für Annemarie v. Gabain, (Veröffentlichungen der Societas Uralo-Altaica 39.) Wiesbaden, s. 73-84.
• Geng Shimin (2000), “Die alttürkischen Steppenreiche (552-745)”, In: Roemer, H. R.- Scharlipp, W. E. (eds): History of the Turkic Peoples in the Pre-Islamic Period, (Philologiae Turcicae fundamenta. T. III, Philologiae et histonae Turcicae fundamenta. T. I. Ed. by L. Bazin, Gy. Hazai) Berlin, s. 102-124.
• Giraud, R. (1960), L 'empire des Turcs Celestes. Les regnes d 'Elterich, Qapaghan et Bilgä, Paris. Göckenjan, H. (1980), “Zur Stammesstruktur und Heeresorganisation altaischer Völker. Das Dezimalsystem”, In: Grothusen, Kl.-D.- Zernack, Kl. (Hrsg.): Europa Slavica-Europa Orienta¬lis. Festschrift für Herbert Ludal zum 70. Geburtstag, Berlin, s. 51-86.
• Göckenjan, H. (1989), “Die Welt der frühen Reiternomaden”, In: Eggebrecht, A. (Hrsg.): Die Mongolen und ihr Weltreich, Mainz, S. 7-43.
• Göckenjan, H.- Zimonyi, I. (2001), Orientalische Berichte über die Völker Osteuropas und Zentralasiens im Mittelalter. Die Gayhânî-Tradition (Ibn Rusta, Gardîzî, Hudud al- Âlam. al-Bakrî und al-Marwazî), (Veröffentlichungen der Societas Uralo-Altaica. 54) Wiesbaden.
• Golden, P. B. (1982): Imperial Ideology and the Sources of Political Unity Amongst the Pre-Cinggisid Nomads of Western Eurasia, AEMae 2, s. 37-76.
• Golden, P. B. (1992): An Introduction to the History of the Turkic Peoples. Wiesbaden.
• Györffy, G. (1960), Die Rolle des buyruq in der alttürkischen Gesellschaft. AOH 11, s. 169-179.
• Johansen, U. (1994): “El und bodun”, In: Röhrborn, K.-Veenker, W. (Hrsg.): Memoriae Munusculum. Kljastornyj, S. G. (1985), The Tes Inscnption ofthe Uighur Bögü Qaghan, AOH 19, s. 137-156.
• Kljastornyj, S. G. (1996), “The second Türk empire”, In: Litvinsky, B. A. (ed.): History of Civilization of Central Asia, III. The Crossroads of Civilizations A. D. 250 to 750. Paris, s. 335-347.
• Kljastornyj. S. G. (1983), The Terkhin Inscriptiön, AOH 39, s: 335-366.
• Kürşat-Ahlers, E. (1994), Zur frühen Staatenbildung von Steppenvölkern. Über die Sozio- und Psychogenese der eurasischen Nomadenreiche am Beispiel der Hsiung-Nu und Göktürken mit einem Exkurs über die Skythen, Berlin.
• Ludwig, D. (1982), Struktur und Gesellschaft des Chasaren-Reiches im Licht der schriftlichen Quellen, Münster.
• Mackcrras, M. (1990): “The Uighurs” In: Sinor, D. (ed.): The Cambridge History of Early Inner Asia, Cambridge, s. 317 -342.
• Malov, S. E. (1959), Pamjatniki drevnetjurkskoj pis'mennosti. Teksty i issledovanija, Moskau-Leningrad.
• Martinez, A. P. (1982), Gardîzî’s Two Chapters on the Turks, AEMAe 2, s. 109-217.
• Orkun, H. N. (1936). Eski Türk Yazıtları, İstanbul.
• Pohl, W. (1988). Die Awaren. Ein Steppenvolk in Mitteleuropa 567 -822 n. Chr., München.
• Pohl, W. (1994). “Tradition, Ethnogenese und literarische Gestaltung: eine Zwischenbilanz”, In: Brunner, K. Merta, B. (Hrsg.): Ethnogenese und Überlieferung. Angewandte methoden der Frühmitlelalterforschung, Wien-München, s. 9-26.
• Pritsak, O. (1981), The Origin of Rus, Vol. 1. Cambridge, Massachusetts.
• Pritsak, O. (1988), “The Distinctive Features of the Pax Nomadica”, In: Settimane di Studio des centro italiano di studi suull'alto medioevo XXXV. Popoli delle steppe: Unni, Avari, Ungari. Spoleto.
• Radloff, W. (1987), Die alttürkischen Inschriften in der Mongolei, Vols I-II. St. Petersburg.
• Ramstedt, G. J. (1913), “Zwei uigurische Runeninschriften in der Nord-Mongolei”, Journal de la Societe Finno -Ougrienne 30, s. 10-37.
• Röhrborn, K. (1999/2000), Syntaktische Restrukturierung von Nominalgruppen im Alttürkischen (am Beispiel von atü. elig han und el han). UAJb N.F. 16, s. 211-216.
• Rybatzki, V. (1997), Die Tonuquq-Inschrift, (Studia Uralo-Altaica 40.) Szeged.
• Scharlipp, W. E. (1992), Die frühen Türken in Zentralasien, Darmstadt.
• Schulze, H. K. (1990), Grundstrukturen der Verfassung im Mittelalter. Band 1. Stuttgart-Berlin-Köln.
• Sinor, D. (1982), “The Legendary Origin of the Türks”, In: Zygas, E. V.- Voorheis, P. (Hrsg.): Folklorica. Festschrift für Felix J. Oinas. Indiana, s. 223-257.
• Sinor, D. (1990), “The Establishment and Dissolution of the Türk Empire”, In; Sinor, D. (ed.): The Cambridge History of Early Inner Asia. Cambridge, s. 285-316.
• Sinor, D. (1996), “The First Türk Empire”, In: Litvinsky, B. A. (ed.): History of Civilization of Central Asia. III. The Crossroads of Civilizations A.D. 250 to 750. Paris, s. 327-335.
• Szücs J. (1992), A magyar nemzeti tudat kialakuläsa [Die Entstehung des ungarischen National-bewußtseins]. Ed. by I. Zimonyi. Szeged.
• Taşagıl, A. (2002), “Göktürks”, In: Güzel, H. C- Oguz, C. C- Karatay, O. (eds): The Turks Vol. 1, Ankara, s. 321-347.
• Tekin, T. (1968), A Grammar of Orkhon Turkic, The Hague.
• Tekin, T. (1983), The Tariat (Terkhin) Inscription. AOH 37, s. 43-68.
• Tezcan, S. (1991): “Gibt es einen Namen Kök-Türk wirklich?” In: Baldauf, I.- Kieiser, K.-Tezcan, S. (Hrsg.): Türkische Sprachen und Literaturen. Materialen der ersten deutschen Turkologen-Konferenz Bamberg, 3.-6. Juli 1987. (Veröffentlichungen der Societas Uralo-Altaica 29.) Wiesbaden, s. 357-375.
• Thomsen, V. (1924), Alttürkische Inschriften aus der Mongolei, ZDMGN.F. 3 [78], S. 140-160.
• Uray-Köhalmi, K. (1989), “Das zentralasiatische Kultursyndrom”, In: Heißig, W.-Müller, C. C. (Hrsg.): Die Mongolen, Frankfurt 1989, S. 47-51.
• Vasary, I. (1983), “Nep es orszag a türköknel [Volk und Land bei den Türken]”, In: Tökei, F. (Hrsg.): Nomäd tärsadalmak es ällamalakulatok [Nomadische Gesellschaften und Staatsformen]. Budapests. 189-213.
• Wenskus, R. (1961), Stammesbildung und Verfassung. Das Werden der frühmittelalterlichen Gen¬tes. Köln-Graz.
• Zimonyi, I. (1997): “The Concept of Nomadic Polity in the Hungarian Chapter of Constantine Por-phyrogenitus' De administrando imperio”. In: Berta, A. (ed.): Historical and Linguistic Interaction Between Inner-Asia and Europe. Proccedings of the 39th Permanent International Altuistic Conference (P1AC) Szeged, Hungary, June 16-21, 1996. Szeged, s. 459-471.