Göstergebilimsel Bir Çözümleme Örneği Olarak Cemil Kavukçu’nun Ablam Adlı Öyküsü

Yıl 2022, Sayı: 25, 263 - 298, 23.03.2022

İlker Aydın , Yunus Emre Uyar

https://doi.org/10.30767/diledeara.1066970

Cited By: 2

Öz

Göstergebilim, anlatısal metinlerin yapısal özelliklerini ortaya koyarak onların nasıl yapılandırıldıklarını inceleyen bir çözümleme yaklaşımdır. Metinleri yapılandıran anlamsal ve söylemsel düzlemleri belirleyerek anlatının gramerini ortaya çıkarmayı sağlar. Kuramcılarından biri olan Ferdinand de Saussure tarafından “toplum içindeki göstergelerin yaşamının” incelenmesi olarak tanımlanmıştır. Bu çalışmada 80 sonrası Türk yazınında öykücü kimliği ile önemli bir yer edinen Cemil Kavukçu’nun Ablam adlı öyküsünün göstergebilimsel çözümlemesi amaçlanmıştır. Nitel nitelikli bu çalışma doküman incelemesi modeliyle gerçekleştirilmiştir. Bunun için öncelikle metin bölümlere ve kesitlere ayrılmış, anlatının genel düzenlenişi ortaya konmuştur. Ardından Greimas’ın eyleyenler örnekçesi çerçevesinde eyleyenler saptanarak bunlar arasındaki ilişkileri kuran eksenler belirlenmiş, anlatı izlencesini oluşturan eyletim, edinç, edim ve yaptırım süreçleri ve kiplikler gösterilmiştir. Ardından figüratif karşıtlıklar saptanmış, uzam ve betimleme, zaman kullanımı, bakış açısı ve izleksel roller ortaya konmuştur. Bedensel ifadeler anlamın yapılandırılmasında çok belirgin işleve sahip olduğundan onlar da incelemeye dahil edilmiştir. Böylece Cemil Kavukçu anlatısının grameri ortaya konmuştur. Ayrıca Türkçe öğretimi çerçevesinde göstergebilimsel çözümlemenin okuduğunu anlama kazanımlarının birçoğuyla ilintili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe öğretimi, Cemil Kavukçu, Ablam, göstergebilim, eyleyenler örnekçesi, anlatı izlencesi, kiplikler.

The Story of Cemil Kavukçu’s Entitled Ablam as an Example of Semiotic Analysis

Öz

Semiology is an analytical approach that examines how narrative texts are structured by revealing their structural features. It provides to reveal the grammar of the narrative by determining the semantic and discursive planes that structure the texts. It was defined by one of its founders, Ferdinand de Saussure, as the study of “the life of signs within society.” In this study, the semiotic analysis of Cemil Kavukçu’s story titled Ablam, which has an important place in Turkish literature after 1980 with its storyteller identity, is aimed. This qualitative study was carried out with the document analysis model. For this purpose, first of all, the text is divided into chapter and sections, and the general arrangement of the narrative is revealed. Then, within the framework of Greimas’s example of actors, the actors are determined and the axes that establish the relations between them are determined, the action, competence, action and sanction processes and modalities that make up the narrative program are shown. Then, figurative contrasts were determined, space and description, use of time, point of view and thematic roles were revealed. Since bodily expressions have a very prominent function in the construction of meaning, they were also included in the study. Thus, the grammar of Cemil Kavukçu’s narrative has been revealed. In addition, it has been concluded that semiotic analysis is related to many of the reading comprehension achievements within the framework of Turkish teaching.

Anahtar Kelimeler

Turkish teaching, Cemil Kavukçu, Ablam Semiotics, example of actors, narrative curriculum, modalities

Kaynakça

• Aktulum, Kubilay (2004), “Göstergebilim”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (7), s. 1-12.
• Atan, Nurhayat (2008), “Tilki ile Yılan Masalının Göstergebilimsel Çözümlemesi”, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (2), s. 221-245.
• Aydın, İlker ve Uzun, Merve (2020), “Çocuk Kitaplarının Taşımadı Gereken Özellikler: Cemil Kavukçu’nun Bir Öykü Yazalım mı ve Masal Anlatma Oyunu Adlı Eserlerine Eleştirel Bir Bakış”, Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 1 (7), s. 315-340.
• Bayat, N. Hamzadayı, E. Çetinkaya, G. & Ülper, H. (2012), “Gülen Ada Öyküsünün Göstergebilimsel Çözümlemesi”, Tarih Okulu Dergisi, 2013 (16), s. 351-370.
• Dağlı, Ahmet (2012), “Göstergebilimsel Yöntemle Bir Efsane Çözümlemesi: Ferhat ile Şirin”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (20), s. 13-30.
• Erkman, Fatma (1987), Göstergebilime Giriş, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Erol, Kemal (2013), “1980 Sonrası Türk Öykücülüğünde Cemil Kavukçu ve Temmuz Suçlu Adlı Öykü Kitabının Tutunamayan Karakterlerinde Kimlik Bunalımı”, Van Yüzüncüyıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10 (1), s. 264-294.
• Fontanille, Jacques (1999), Semiotique et Litterature, Paris: Puf.
• Greimas, A. Julien, (1966), Sémantique Structurale, Paris: Larouss.
• Günay, Doğan (2002), Göstergebilim Yazıları, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Güneş, Ahmet (2012), “Koca Nine ile Tilki Masalının Göstergebilimsel Çözümlemesi”, Erciyes İletişim Dergisi, 2 (4), s. 39-52.
• Karakoçan, Meltem (2007), Cemil Kavukçu’nun Hikâyelerinde Yapı ve Tema İncelemesi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karasar, Niyazi (2012), Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Akademi.
• Kavuk. Cemil (2017), Başkasının Rüyaları, Ankara: Can Yayınları.
• Kıran, Zeynel ve Kıran (Eziler), Ayşe (2010), Dilbilime Giriş, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kıran, Zeynel ve Kıran (Eziler), Ayşe (2011), Yazınsal Okuma Süreçleri, İstanbul: Seçkin Yayınları.
• Kurtul, Kâmil (2013), “Cellat ve Ağlayan Yüz Adlı Hikâyenin Göstergebilimsel Açıdan Çözümlenmesi”, Journal of Language and Linuistic Studies, 9 (1), s. 81-94.
• MEB (2019), Türkçe Dersi Öğretim Programı, Ankara.
• Moran, Berna (2020), Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Peirce, Charles S. Collected Writings (8 Vols.). (1931–58). Ed. Charles Hartshorne, Paul Weiss & Arthur W Burks. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Saussure, Ferdinand de (1985). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev: Berke Vardar). Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
• Şayak, Gürgin (2011). Cemil Kavukçu’nun Öykülerinde İnsan. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Van: Yüzüncüyıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Torusdağ, Gülşen ve Aydın, İlker (2019), Metindilbilim ve Örnek Metin Çözümlemeleri, Ankara: Pegem Yayınevi.
• Uçan, Hilmi (2016), Dilbilim, Göstergebilim ve Edebiyat Eğitimi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan (2011), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldız Uzdu, Funda (2019), “Mai ve Siyah Romanının Göstergebilimsel Çözümlemesi”, Söylem Filoloji Dergisi, 4 (2), s. 254-281.
• Yiğitbaşı, Kübra Güran (2018), “Yolculuk Adlı Çocuk Kitabının Greimas’ın Göstergebilimsel Çözümlemesi ile İncelenmesi”, Middle East Journal of Refugee Studies, 3 (1), s. 53-79.