Gurbetname by Guvahi

Yıl 2022, Sayı: 25, 41 - 76, 23.03.2022

Hacı İbrahim Demirkazık

https://doi.org/10.30767/diledeara.1067279

Öz

It is unknown when Guvahi, one of the 16th century poets, was born. It is certain that he had died after the year 1527. Although it is said in some sources that his name is Mehmed and his father's name is Abdullah, this information should however, be approached with suspicion. He lived his life in Geyve, which is known as a district of Sakarya today, with a profession in cavalry. According to the available recources, he has known to have four legacy pieces of work, namely; Pendname, Tazarruname, İbretname and Gurbetname. The date of when the Gurbetname was written, which is the subject of this study, is currently unknown. According to the manuscripts in which we can identify, the number of couplets of his work is 105. Written in a masnavi verse. As the name suggests, Gurbetname is a piece of work that ideally deals with the subject of expatriates. Guvahi expressed through his work the difficulty of being abroad in the language of a Water Wheel. The Gurbetname is a work of sufistic advice. It was written in a simple language according to that era. The piece was written in a narrative writing style. The depictions in Gurbetname are quite successful. There are also good examples of the use of figures of speech in the work. In this study, Guvahi's life and his pieces of work were emphasized, the content of the Gurbetname was mentioned, the form and features of the piece were discussed, information was given about the manuscripts and the critical text was presented.

Anahtar Kelimeler

Guvahi, Gurbetname, masnavi, advice book. Ottoman poetry

Güvâhî'nin Gurbetnâme'si

Öz

Kaynaklarda 16. yüzyıl şairleri arasında zikredilen Güvâhî’nin ne zaman doğduğu bilinmemektedir. 1527 yılından sonra vefat ettiği ise kesindir. Bazı kaynaklarda adının Mehmed, baba adının da Abdullah olduğu söylenmekle birlikte bu bilgiye şüpheyle yaklaşmak gerekir. Hayatını, günümüzde Sakarya’nın bir ilçesi olan Geyve’de sürdürmüş olan şairin mesleği sipahiliktir. Elde olan bilgilere göre Pendnâme, Tazarrunâme, İbretnâme ve Gurbetnâme olmak üzere dört eseri mevcuttur. Çalışmaya konu olan Gurbetnâme’nin yazılış tarihi belli değildir. Mesnevi nazım şekliyle yazılan eserin tespit edebildiğimiz nüshalarına göre beyit sayısı 105’tir. Gurbetnâme, adından da anlaşılacağı gibi gurbet konusunu ele alan bir eserdir. Güvâhî eserinde bir su dolabının dilinden gurbette olmanın zorluğunu dile getirmiştir. Gurbetnâme tasavvufi nitelik taşıyan bir nasihatnamedir. Dönemine göre sade bir dille yazılmıştır. Eserde öyküleme anlatım biçiminden yararlanılmıştır. Gurbetnâme’deki tasvirler oldukça başarılıdır. Eserde başta intak olmak üzere tarsi, cinas gibi edebî sanatlara dair güzel örnekler verilmiştir. Hazırlanan bu çalışmada sırayla Güvâhî’nin hayatı ve eserleri üzerinde durulmuş, Gurbetnâme’nin içeriğinden bahsedilmiş, eserin şekil özellikleri ele alınmış, nüshaları hakkında bilgi verilmiş ve tenkitli metni ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Güvâhî, Gurbetnâme, Mesnevi, Nasihatname, Osmanlı şiiri

Kaynakça

• Akbayar, Nuri (hzl.) (1996), Mehmed Süreyya Sicilli Osmanî I, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Alvan, Türkan (2020), “Klasik Türk Şiirinde Dolab-nâme Hakkında Mülahazalar”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. LX, S.2, s. 443-446.
• Alvan, Türkan (2021), Benim Adım Dertli Dolap Türk Edebiyatında Dolab-nâme, İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Babanzade Bağdatlı İsmail Paşa (1945), Îzâhu’l-Meknûn fi’z-Zeyli ‘Alâ Keşfi’z-Zunûn ‘An Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn II, Ankara: Maarif Vekaleti Yayınları.
• Buyruk, İbrahim Ethem (2014), “Sakaryalı Divan Şairi Güvâhî ve Çağımıza Öğütleri”, Türk Edebiyatında Sakarya Araştırmaları, Sakarya: Sakayar Büyükşehir Belediyesi Yayınları, s. 393-404.
• Canım, Rıdvan (hzl.) (2000), Latîfî Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Ankara: AKM Yayınları.
• Demirkazık, Hacı İbrahim (2022a), İbret-nâme (Güvâhî). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gurbet-name-guvahi. [Erişim Tarihi: 16.02.2022].
• Demirkazık, Hacı İbrahim (2022b), Gurbet-nâme (Güvâhî). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gurbet-name-guvahi. [Erişim Tarihi: 16.02.2022].
• Eke, Nagihan (2009), “Güvâhî’nin Pend-Nâmesi’ndeki Bir Hikâyet İle La Fontaine’in Bir Masalının Mukayesesi”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 39, s. 989-1009.
• Erciş, Pakize (1981), Güvahi’nin Pendnamesi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Erenoğlu, Dilek (1997), Pend-nâme Güvâhî Dil İncelemesi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlamamış Yüksek Lisans Tezi.
• Gökalp, Haluk (2006), Eski Türk Edebiyatında Manzum Sergüzeşt-nâmeler, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Gültekin, Hasan (2012), “Güvahî’nin Bilinmeyen Eseri: Tazarru’-Nâme”, Turkish Studies, C. VII, S. 3, s. 1329-1371.
• Güvâhî (yazma eser), Gurbetnâme, Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, No. 06 HK 1082.
• Güvâhî (yazma eser), Gurbetnâme, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, No: NEKTY1907.
• Güvâhî (yazma eser), Gurbetnâme, Mevlana Müzesi Kütüphanesi, No: 2310.
• Güvâhî (yazma eser), Gurbetnâme, Sivas Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi, No: 8939.
• Hengirmen, Mehmet (1977), Güvahi'nin Hayatı, Eserleri, Pendnamesindeki Atasözleri, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Hengirmen, Mehmet (1990), Güvâhî Öğütler ve Atasözleri Kitabı Pend-nâme, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İpekten, Haluk vd. (1986), “Güvâhî”, Büyük Türk Klasikleri III, İstanbul: Ötüken Yayınları, 242-246.
• İsen, Mustafa (hzl.) (1994), Künhü'l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Ankara: AKM Yayınları.
• İsen, Mustafa (2010), “Klasik Kültür Açısından Sakarya ve Çevresi”, Tezkireden Biyografiye, İstanbul: Kapı Yayınları, s. 348-354.
• İsen, Mustafa (2020), “Güvahî Mehmed”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/guvahi-mehmed [Erişim Tarihi: 22.12.2021].
• Kılıç, Filiz (hzl.) (2010), Âşık Çelebi Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ İnceleme Metin II, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Kocakaplan, İsa (1992), Açıklamalı Edebi Sanatlar, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Külekçi, Numan (2011), Açıklamalar ve Örneklerle Edebi Sanatlar, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Levend, Agâh Sırrı (1988), Türk Edebiyatı Tarihi, Giriş, I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özyaşamış Şakar, Sezer (2013), Güvâhî’nin Tazarru‛-nâme’si ve Dil Özellikleri, Turkish Studies, C. VIII, S. 1, s. 2351-2500.
• Sungur, Necati (1998), Taci-zâde Cafer Çelebi’nin Heves-nâme’si (İnceleme-Tenkitli Metin), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Sungurhan, Aysun (hzl.) (2017a), Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu‘arâ, Ankara: Kültür Bakanlığı e-Kitap: http:// https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55835,beyani-tezkiresipdf.pdf?0 [Erişim Tarihi: 20.12.2021].
• Sungurhan, Aysun (hzl.) (2017b), Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu‘arâ, Kültür Bakanlığı e-Kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 [Erişim Tarihi: 19.12.2021]. Yaltkaya, Şerafettin ve Kilisli Rifat Bilge (hzl.) (1941), Kâtip Çelebi, Keşfü'z-Zunun An Esami'l-Kütüb ve'l-Fünun II, Ankara: Maarif Vekâleti Yayınları.