Bulgaristan’da Ana Dili Türkçe ve Resmi Dil Bulgarcanın Öğretilmesinde Türk Çocuklarının Yaşadıkları Sıkıntılar

Yıl 2023, Sayı: 28, 240 - 261, 25.10.2023

Abidin Karasu

https://doi.org/10.30767/diledeara.1350926

Öz

Bugün Bulgaristan’da bir milyona yakın Türk yaşamaktadır. Türkçenin Batı ve Doğu Rume- li Ağızlarını konuşan Bulgaristan Türkleri, aynı zamanda ana dilini kurallara göre kullanma ve yazma mücadelesi vermektedir. Uzun yıllar Totaliter rejimin baskısı altında yaşayan Bul- garistan Türkleri, ana dilini hakkıyla öğrenme faaliyetlerinden mahrum bırakılmışlardır. Bu uzun ve acılı dönemde, ana dili bilinci önemli ölçüde zayıflamıştır. Ana dilini aile ortamında öğrenen Türk çocukları, eğitim sisteminin ilk basamaklarından itibaren Bulgarcanın tesiri altında yetişmektedir. Anaokulu eğitiminden üniversite eğitimine kadar Bulgarcanın baskın ve belirgin izlerini ana dilinden atamamaktadır. İki dilliğin sonucu olan bu gelişme, Bulga- ristan Türk gençlerinin en önemli sorunlarından biridir. Türkçenin okullarda seçmeli ders olarak okutulması, internet ortamında Türkçe kaynaklara erişim kolaylığı, aile içindeki yön- lendirmeler sıkıntıların giderilmesinde yardımcı olamamaktadır. Bu olumsuz gelişme yavaş yavaş Türk gençlerini kendi öz kültüründen uzaklaştırmakta, ana dilin sıcak ve kucaklayıcı yapısından soğutmaktadır. Son yıllarda Bulgaristan Türklerinin büyük kentlerde yaşamaya başlaması, aile ortamından başka Türkçenin konuşulduğu mekânların bulunmaması bu soru- nu bir kat daha arttırmıştır. Hiç şüphesiz bunun birçok sebebi vardır. Ancak burada iki dilli- ğin ve baskın olan Bulgarcanın tesiri son derece fazladır. Bulgaristan’da yapılan araştırmalar ana diline yeterince hâkim olamayan ve kurallara göre kullanamayan gençlerin Bulgarca gördükleri derslerden de başarısız oldukları tespit edilmiştir. Birden fazla dilin kullanımı bir zenginlik olarak kabul edilirken, yanlış uygulamalar genç nesiller üzerinde olumsuz tesir- ler yaratarak ana dilinden soğumalarına ve uzaklaşmalarına sebebiyet vermektedir. Ana dili eğitimindeki sıkıntılar devletin resmi dili Bulgarcanın öğretiminde sorunlara yol açmakta- dır. Sağlam bir ana dili temeli üzerinde inşa edilmeyen ikinci bir dil hiç kuşkusuz sağlıklı olmayacaktır. Çalışmada 2012 yılında Bulgaristan’da yapılmış bir saha araştırmasından elde edilen veriler iki dilin - ana dili Türkçe ve resmi dili Bulgarca -öğretilmesinde yaşanan sıkın- tıları farklı çevrelerin (öğrenci, veli, öğretmen, uzman vb.) görüşleri alınarak derlenmiştir. Araştırmada elde edilen veriler incelenerek anadili Türkçe ve resmi devlet dili Bulgarcanın öğretilmesinde yaşanan sıkıntılar ve çözüm önerileri paylaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, İki dillilik, Bulgaristan Türkleri, Ana dili, Bulgarca, Ana Dil Olarak Türkçe Öğretimi

Kaynakça

• Doğan, Levent; Gülvodına, Gonca (2022), “Bulgaristan’da Türkçe Eğitim ve İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarının (1992-2019 Yılları) Karşılaştırılması”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22.2: 809-825.
• Ertek, Betül; Süverdem, F. Büşra (2020), “İki dillilik ve iki kültürlülük: göç, kimlik ve aidiyet”, The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 6.2: 183-207.
• Günay, Doğan (2015), İki Ya da Çok Dillilik ve Avrupa Toplumu, II. Avrupalı Türkler Anadili Eğitimi Çalıştayı İkidilli ve Çokdilli Eğitim veren Öğretmenlerin Yeterlikleri, (24 Nisan 2015, Ghent) Yayına hazırlayanlar: İsmail Güleç, Bekir İnce s. 72
• Yıldız, Cemal (2012) “Alman Okullarında sunulan Türkçe derslerinin değerlendirilmesi ve iki dillilik”, http://anadilim.eu/wpcontent/uploads/ 2012/ 04/ Prof. Dr. Cemal Yildiz_KonferansMetni. pdf. (Erişim tarihi: 2023.08.23)
• Zhelyaskova A. ,Avramov A.L., Koseva O., Petkashev L. (2012), Obrazovatelnite problemi na turskite detsa v bılgaskoto uçilişte, Mejdonaroden tsentır za izsledvane na maltsinstvata i kulturni vzaimodeystviya (IMIR), Sofya.
• Хаджъ, С. (2022), “От вмешателство в турския книжовен език към пълна забрана (Езиковата политика на комунистическа България”, Езиков Свят, Том 20, Кн. 2, Благоевград, 206-225.