Peyami Safa’nın Eğitim Mefkuresi ve Edebiyat Eğitimi Üzerine Düşünceleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, Sayı: 30, 85 - 96, 21.10.2024

Orhan Gazi Gökçe

https://doi.org/10.30767/diledeara.1483920

Öz

İnsana ve topluma dair bütün meseleler çeşitli yönleriyle yazarların gündeminde olmuştur. Bu bakımdan edebî eserler birçok bakımdan farklı okumalara tâbi tutulabilir. Edebiyat topluma tutulan bir ayna işlevi üstlendiği gibi topluma istikamet verme gücüne de sahiptir. Kurmaca metinlerde arka planda dönemin sosyal gerçekleri yansıtılırken yazar kendi fikirlerini okuyucuyla açık ya da örtük şekilde paylaşır. Bu yönüyle edebî eserler fikri bir müktesabatı da taşırlar. Peyami Safa (1889-1961), Türk edebiyatının önemli simalarından birisidir. Romancı ve gazeteci kimliğiyle tanınan Peyami Safa, modern Türk eğitim tarihinin serencamına şahitlik etmiştir. Eğitime ilişkin olarak millî ve manevi duyarlılıkları önceleyen Peyami Safa özellikle Yalnızız romanında Simeranya ütopyası üzerinden eğitim idealini kahramanı Samim’in dilinden beyan eder. Peyami Safa, gazete yazılarında ise müstakil olarak eğitime ilişkin görüşlerini daha açık ve doğrudan dile getirir. Modern eğitim süreçlerine dönük eleştirilerinin yanında eğitimin niteliğine dönük görüşler serdeden Safa, edebiyatın eğitimdeki rolü ve edebiyat eğitiminde gözetilmesi gereken hususlara değinir. Çalışmada; tematik analiz yöntemiyle Safa’nın eğitimde şahsîlik, öğretmen yeterliliği, eğitim ve hayat ilişkisi, eğitimde özgür düşünce ve eleştirel bakış, eğitim ve toplumsal değişim gibi konularda -dikkat çektiği hususlar belirginleştirilecektir. Bu çalışma ayrıca Peyami Safa’nın genel olarak eğitim meselesine yaklaşımlarını eserlerinden örneklerle ortaya koymayı daha özelde onun bir yazar olarak edebiyat eğitimine ilişkin görüşlerini paranteze almayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Peyami Safa, Eğitim, Edebiyat Eğitimi, İdealizm, Gençlik

Kaynakça

• Aksakal, Hasan (2010). Türk politik kültüründe romantizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ayvazoğlu, Beşir (2000) Doğu-Batı Açmazında Peyami Safa. Doğu Batı: Düşünce Dergisi, c.3. (11), 107-131.
• Ayvazoğlu, Beşir (2008). Peyami Safa. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt:35) içinde. İstanbul: TDV Yayınları.
• Bingöl, U. (2017). Peyami Safa’nın Romanlarında Doğu-Batı Meselesi Bağlamında Değerler Çatışması. İdil, 6 (31), 891-921.
• Çalık, M., & Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38.
• Erdem, Galip (1966). Çileli Bir Hayat Peyami Safa. İstanbul.
• Erol, Murat (2015). Kararsız Modernleşmecilikten Mistik Muhafazakarlığa Peyami Safa’nın Dikotomisi. Hece Dergisi Peyami Safa Özel Sayısı (29), 40-47.
• Göze, Ergun (1987). Peyami Safa (Hayatı-Şahsiyeti-Tesiri). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gözler, H. Fethi (1994). Türk Edebiyatına, Türk Fikir Hayatına Yenilik ve Dinamizm Getiren Anıt Adam: Peyami Safa. Türk Yurdu, XIV. cilt, 87. sayı, 48-50.
• Gürbilek, Nurdan (2015). Sessizin payı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Güzel, A. (2006). Edebiyat Eğitiminde Amaçlar ve Bu Amaçlara Yönelik Yöntem Teknik ve Örnek Uygulamalar. Milli Eğitim Dergisi, c.169, 85-106.
• Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve Eğitim. (3. Baskı). Ankara: Engin Yayıncılık.
• Lee, Nan A. (1997). Peyami Safa'nın Fikri Eserlerinde Doğu-Batı. Türk Dili: Dil ve Edebiyat Dergisi. c.I, s. 545, 500-508.
• Safa, Peyami (1936). Edebiyat Tarihi Değil, Edebiyat Karnavalı. İsmail Kara Türkiye’de Dini Hayat Arşivi içinde. İZÜ Kütüphanesi.
• Safa, Peyami (1963). Dil Sıkıntısı. Yaprak Dergisi, c. II, s.7.
• Safa, Peyami (1981). Türk İnkilabına Bakışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
• Safa, Peyami (1999). Fatih-Harbiye. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Safa, Peyami (1999). Objektif 7 (Eğitim, Gençlik, Üniversite). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Safa, Peyami (2019). Yalnızız. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Safa, Peyami (2020). Objektif 1 (Osmanlıca, Türkçe, Uydurmaca). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Taşdelen, Vefa (2015). Doğunun ve Batının Ötesinde. Hece Dergisi Peyami Safa Özel Sayısı (29). 16-21.
• Tosun, Necip (2015). Peyami Safa’nın Düşünce ve Edebiyatta Öncüleri. Hece Dergisi Peyami Safa Özel Sayısı (29). 21-32.
• Uçan, H. (2006). Edebiyat eğitimi, estetik bir hazzın edinimi, okumanın alışkanlığa dönüştürülmesi ve yazınsal kuramlar. Milli Eğitim Dergisi, 34(169).