Deniz Deniz: Bir Ahlak Filozofu Yazarından Retrospektif Bir Kurgu

Yıl 2025, Sayı: 31, 353 - 364

Zafer Şafak

Öz

Deniz Deniz, Britanyalı yazar Iris Murdoch'un 1978’de yazdığı bir romandır. Yaşanmış olaylar üzerine düşünen bir karakterin bakış açısıyla anlatıldığı bir anlatım yöntemi olan retrospektif kurguya örnek olarak, romanın ana kahramanı Charles Arrowby, hayatındaki olaylara iç gözlem, hafıza ve pişmanlık duygularıyla bakmaktadır. Tiyatro yönetmeni olarak çalışan Charles, emekli olduktan sonra profesyonel hayatı boyunca çoğu meslektaşıyla olan ilişkilerinin olumsuz etkilerinden kurtulmak için kırsal bir yerde satın aldığı kasvetli ve izole bir eve çekilir. Charles'ın -özellikle de kadınların söz konusu olduğu- kişilerarası ilişkilerin etiğine/ahlakına en ufak bir saygı göstermeden geçirdiği bir hayatın yükünden kurtulma girişimi, yalnızca eski sevgilileri tarafından değil, aynı zamanda Charles'ın çok sevdiği Hartley'i yeniden bulmasıyla sekteye uğrar. Charles; kendisini, Hartley’i geri kazanma konusunda onu uzun zaman önce kaybettiği ve hayatında gerçekleştirmekte başarısız olduğu her şeyin vücut bulmuş hali olduğuna dair hayalperest bir duyguya ikna eder. Charles, cennetvari huzurlu ve aynı zamanda ironik bir şekilde düşmanca ortamında, geçmişe dönük kurgusu aracılığıyla kayıp ve karşılıksız bir aşkı yeniden canlandırma arayışına girer, ancak kurgunun, uçucu/anlaşılmaz ve istikrarsız doğası nedeniyle, geçmişi yeniden inşa etmesinin ve geçmişle bağlantı kurmasının yetersiz kaldığı gecikmiş aydınlanmasıyla yüzleşir ve bu gerçeği kabul eder. Felsefi yazılarının yanı sıra kurgularında da belirgin bir biçimde ahlak ve iyilik düşüncesiyle ilgilenen Iris Murdoch, düşünmeye ve yorumlamaya teşvik eden anlatı mesafesiyle romanına derinlik katmaktadır. Bu çalışma, içgörü ve geçmişe bakışla yüklü olan Deniz Deniz'in ana karakteri aracılığıyla retrospektif anlatıyı geriye dönük ve ahlaki yönleriyle tartışmayı ve örneklendirmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Iris Murdoch, Deniz Deniz, Retrospektif Kurgu, Ahlak

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

The Sea The Sea: A Retrospective Fiction from an Author of a Moral Philosopher

Öz

The Sea The Sea is a novel published by Irish-British author Iris Murdoch in 1978. As an example of retrospective fiction, which is a narrative method with which the story is narrated from the point view of a character reflecting on past events, Charles Arrowby looks back on the events of his life with the senses of introspection, memory and regret. After his retirement, Charles retreats back a joyless and isolated dwelling he has purchased in a rural setting so that he can get rid of the adverse effects of his former relationships many of which are with his colleagues during his professional life. Charles’ attempt to exorcise the burden of a life spent without the slightest regard for the ethics/morality of interpersonal relationships —particularly in the cases of women— is disrupted not only by his former lovers but also by the re-discovery of Hartley whom Charles convinces himself into fantasy sense that she is the embodiment of everything he has not been able to realize and he has lost long ago. In his idyllic and at the same time ironically hostile environment, Charles sets out a quest to revive a lost and unrequited love through his retrospective fiction only to confront and acknowledge his belated enlightenment that the fiction is elusive and it falls short to reconstruct what has already been experienced and reconnect with the present. Murdoch, who is distinctly preoccupied with morality and the idea of goodness both through her fiction and her philosophical writings, adds depth to her novel by the narrative distance that invites reflection and interpretation. This study aims to discuss and illustrate the dimensions of retrospective and moral aspects of The Sea The Sea by means of his protagonist who is laden with insights and hindsight in line with retrospective narrative.

Anahtar Kelimeler

Iris Murdoch, The Sea The Sea, Retrospective Fiction, Morality

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Bran J. N. (1996). “Anticipating Retrospection: The First-Person Retrospective Novel and Iris Murdoch's "The Sea, the Sea", The Journal of Narrative Technique, 26, (2), pp. 187-208.
• Bran J. N. (2004). Iris Murdoch: The Retrospective Fiction. New York: Palgrave Macmillan.
• Capitani, D. N. (2003). “Ideas of the Good: Iris Murdoch's "The Sea, The Sea", Christianity and Literature, 53, (1), pp. 99-108.
• Denham, A. E. (2001). “Envisioning the Good: Iris Murdoch's Moral Psychology”, Modern Fiction Studies, 47, (3), pp. 602-629.
• Dix, H. (2017). The Career Novelists: Career Construction Theory, Authors and Auto-Fiction. London: Bloomsbury Academic.
• Gibson, A. (1999). Postmodernity, ethics and the novel: From Leavis to Levinas. London and New York: Routledge.
• Jameson, F. (2017). Progress versus Utopia: Can We Imagine the Future? (Ed.) Latham, R. 2017, Science Fiction Criticism: An Anthology of Essential Writings.) London: Bloomsbury Academic.
• Lacan, J. (1982). Écrits: A Selection, New York: Routledge.
• Leeson, M. (2021). Iris Murdoch (1919-1999). (Ed. Showers, B.J. The Green Book: Writings on Irish Gothic, Supernatural and Fantastic Literature, No. 18, 2021), Dublin: Samhain- Swan River Press.
• Leeson, M., White, F. (2023). Iris Murdoch and the Literary Imagination, London: Palgrave MacMillan.
• Lesser, W. (1984). “Interview with Iris Murdoch”, The Threepenny Review, 19, (1), pp. 13-15.
• Murdoch, I. (2001). The Sea The Sea, London: Penguin Books.
• Nussbaum, M. (1996). Love and Vision: Iris Murdoch on Eros and The Individual. (Ed. Antonaccio, M. and Schweiker, W. Iris Murdoch and the Search for Human Goodness,1996), Chicago: Chicago Press.
• Paterson, R.W.K. (1998). The New Patricians: An Essay on Values and Consciousness, London: Macmillan.
• Rose, W. K. (1968). “Iris Murdoch: Informally, Interview with William K. Rose”, London Magazine, pp. 59-73.
• Tucker, L. (1986). “Released from Bands: Iris Murdoch's Two Prosperos in "The Sea, The Sea", Contemporary Literature, 27, (3), pp. 378-395.
• Uçar, A. S. (2023). Medusa and Matisse: Myth and Art in A.S. Byatt’s “Medusa’s Ankles”. Litera: Journal of Language, Literature and Culture Studies, 33(1), 205-218. https://doi.org/10.26650/LITERA2022-1104177
• Weese, K. (2001). “Feminist Uses of the Fantastic in Iris Murdoch's "The Sea, The Sea", Modern Fiction Studies, 47, (3), pp. 630-656.
• White, F. (2023). Iris Murdoch and Remorse: Past Forgiving? London: Palgrave MacMillan.