Rewriting Öksüz Turgut Novel: A Comparison on the Changing Perception of Islam, Turkishness and Christianity

Yıl 2025, Sayı: 31, 99 - 118

Eren Yavuz

Öz

This study compares two different editions of Filibeli Ahmed Hilmi's novel Öksüz Turgut, which is about the period of Yıldırım Bayezid and the Battle of Niğbolu and also includes his thoughts on Islam and Turkishness. In this comparison, it has been tried to show the changes in the concepts of Islam, Turkishness and Christian/Greek in the re-writing of the work. In this way, as an issue, based on the example of Öksüz Turgut novel, the process of re-publishing a literary work written in the twentieth century in the same century and the problems that arise in this process are discussed. This study, in particular, tells the story of Öksüz Turgut's journey in the press world as a part of literary history, and in general, it shows how and in what ways the approach to the concepts of Muslimness, Turkishness and Christian/Greek in Turkey changed between 1910 and 1972. In this examination, document analysis, one of the qualitative research methods, was used based on Lefevere's concept of rewriting. "Re-writing the Öksüz Turgut Novel: A Comparison on the Changing Perception of Islam, Turkishness and Christianity" shows that there are many differences between the two copies in the form of "alterations", "subtractions" and "additions". From the perspective of Turkish literature, these differences are clear examples of the desire to make ideological modifications inherent in the act of "re-writing".

Anahtar Kelimeler

Filibeli Ahmed Hilmi, re-writing, Muslimness, Turkishness, Christianity, Öksüz Turgut novel

Öksüz Turgut Romanını Yeniden Yazmak: Değişen Müslümanlık, Türklük ve Hristiyanlık Algısı Üzerine Bir Mukayese

Öz

Bu çalışmada Filibeli Ahmed Hilmi’nin Yıldırım Bayezid dönemini ve Niğbolu Savaşı’nı konu edinen, onun Müslümanlık ve Türklüğe dair düşüncelerini de içeren Öksüz Turgut adlı romanının farklı iki baskısı karşılaştırılmıştır. Yapılan bu mukayesede Müslümanlık, Türklük ve Hristiyan/Rum kavramlarının eserin yeniden yazımında hangi değişikliklere uğradığı gösterilmeye çalışılmıştır. Bu şekilde bir mesele olarak Öksüz Turgut romanı örneğinden yola çıkılarak, yirminci yüzyılda kaleme alınmış edebî bir eserin aynı yüzyıl içerisinde tekrar yayımlanması süreci ve bu süreçte ortaya çıkan sorunlar ele alınmıştır. Çalışma, özelde edebiyat tarihinin bir parçası olarak Öksüz Turgut’un matbuat dünyasındaki serencamını anlatması, genelde ise 1910’dan 1972’ye kadar geçen sürede Türkiye’de Müslümanlık, Türklük ve Hristiyan/Rum kavramlarına yaklaşımın nasıl ve hangi açılardan değiştiğini göstermektedir. İncelemede Lefevere’nin yeniden yazma kavramı esas alınarak nitel araştırma yöntemlerinden döküman analizi kullanılmıştır. “Öksüz Turgut Romanını Yeniden Yazmak: Değişen Müslümanlık, Türklük ve Hristiyanlık Algısı Üzerine Bir Mukayese” gösteriyor ki iki nüsha arasında “değiştirme (bozma), “çıkarma” ve “ekleme” mahiyetinde çok sayıda farklılık mevcuttur. Bu farklılıklar “yeniden yazma” eyleminin doğasında bulunan ideolojik tadilat yapma isteğinin Türk edebiyatı bakış açısından belirgin birer örneğidir.

Anahtar Kelimeler

Filibeli Ahmed Hilmi, yeniden yazma, Müslümanlık, Türklük, Hristiyanlık

Kaynakça

• Abdal, G. (2017). “Bejan Matur Çevirilerinde Örneklerle Metaforik Bir Yeniden Yazma Eylemi Olarak Şiir Çevirisi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C. V, S. 6, s. 2379-2398.
• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınevi.
• Arık, Ş. (2008). “Şehbenderzâde’nin Hayatına Dair Yeni Bilgiler ve Osmanlı Sultanına İthaf Edilen Tek Türk Romanı”, Atatürk üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. XI, S. 1, s. 93-101.
• Belge, M. (2005). “Öksüz Turgut”un Zorlu Serüveni, Kitap-lık, S. 81, s. 42-53.
• Ekici, M. Z. (1997). II. Meşrutiyet Devri Fikir adamı: Şehbenderzade Filibeli Ahmet Hilmi Hayatı ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (yayınlanmamış doktora tezi).
• Even-Zohar, I. (2004). “ Yazınsal Çoğuldizge İçinde Çeviri Yazının Durumu”, İng. çev. Saliha Paker, Çeviri Seçkisi -2 Çeviri(bilim) Nedir?: Başkasının Bakışı. hzl. Rifat, M. İstanbul: Dünya Yayıncılık, s. 191-201.
• Filibeli Ahmet Hilmi (2001). Zorlu Süvari, yay. hzl. Özburun, S. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Filibeli Ahmet Hilmi (2015), Öksüz Turgut, yay. hzl. Özburun, S. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Filibeli Ahmet Hilmi (2018). Öksüz Turgut. yay. hzl. Büyükmatür, F. C. Konya: Palet Yayınevi.
• İnalcık, H., “BAYEZİD I”, https://islamansiklopedisi.org.tr/bayezid-i (Erişim tarihi: 2023.09.27) İslâm. (328) “Erbab-ı İbretten İki Sual”, Hikmet, C. I, Nr. 2, 23 Cemaziyelahir 328, s. 4.
• Jakobson, R. (2004). “Çevirinin Dilbilimsel Özellikleri Üstüne”. çev. Ömer B. Albayrak. Çeviri Seçkisi-2 Çeviri(bilim) Nedir?: Başkasının Bakışı. hzl. Rifat, M. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 2004, s. 88-97.
• Lefevere, A (1992b). Translation, Rewriting and the Manipilation of Literary Fame. London and New York: Routledge.
• Lefevere, A. (1992a). Translating literature: practice and theory in a comparative literature context. America: Modern Language Association of America.
• Odacıoğlu. M. C.-Köktürk & Ş. (2013). “Rudgard Kipling’in ‘If’ Adlı Şiiri ve Türkçeye Bülent Ecevit Tarafından ‘Adam Olmak’ Başlığıyla Aktarılan Çevirisinin Andre Lefevere’nin Yaklaşımı Doğrultusunda İdeolojik Bir Değerlendirilmesi”. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi. C. XV. S. 2, 191-209.
• Özdemir. (1324). “Dedelerimizin Yasağı”. Tonguç, C. I, Nr. 13, 24 Şubat 1324, s. 1.
• Özdemir. (1325). “Ayrılığın Sebepleri”. Tonguç, C. I, Nr. 18, 1 Mart 1325, s. 1.
• Özdemir. (328a). “Dertleşme: Türk Kardeşlerime 1: Borcumuz.” Hikmet. C. I, Nr. 6, 17 Cemaziyelevvel 328, s. 7.
• Özdemir. (328b). “Dertleşme: Türk Kardaşlarıma 3: Biz Kimiz, Ne Yaptık ve Neler Yapmalıyız?”. Hikmet. C. I, Nr. 8, 2 Cemaziyelahire 328b, s. 6-7.
• Özdemir. (328c). “Dertleşme: Türk Kardeşlerime”. Hikmet. C. I, Nr. 10, 16 Cemaziyelahire 328, s. 5.
• Özdemir. (328d).“Türklüğün Fiyatı”. Hikmet. C. I, Nr. 36, 19 Zilhicce 328, s. 2.
• Prunč, Erich 2013), “Çeviri Kültürlerinin Oluşumu Üzerine”, çev. Karakaya, A. Çeviribilimin Paradigmaları: Çeviri Seçkisi. Haz. Yücel, Doç. Dr. F. İstanbul: Çanakkale Kitaplığı Akademi, s. 177-197.
• Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi (1909). “Osmanlılar! Bakınız Yunanlılar Ne Diyorlar?”. Yeni Tasvîr-i Efkâr. C. I, Nr. 204, 23 Kanûn-ı evvel [Aralık] 1909, s. 1-2.
• Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi (2020), Yiğit Osmanlı Akıncısı Öksüz Turgut, yay. hzl. Zhumanalieva, A. İstanbul: Billur Yayınları.
• Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi. (1326). Öksüz Turgut. Kostantiniye: Hikmet Matbaası,
• Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi. (1327). Tarih-i İslâm, Kostantiniye: Hikmet Matbaası. C. II.
• Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi. (1972). Yiğit Osmanlı Akıncısı Öksüz Turgut. İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi. (1975). Öksüz Turgut, yay. hzl. Söğütlü, A. İstanbul: Sebil Yayınevi.
• Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi. (2001). Öksüz Turgut. haz. Yavuz, H. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi. (2022). Müslümanlık ve Türklüğe Dair Risaleler: Müslümanlar! Dinleyiniz!, Türk Ruhu Nasıl Yapılıyor?, Türk Armağanı ve Diğer Şiirler. yay. hzl. Yavuz, E. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi. (328). “İcmâl-i Siyasî: Biz Zayıf Değiliz”. Hikmet, C. I, S. 9, 9 Cemaziyelahir 328 [17 Haziran 1910], s. 1-2.
• Şehbenderzade Filibeli Ahmed Himi. (1328). “Hutbelerimiz: Osmanoğullarına Türk Duygusu”. Hikmet. C. I, Nr. 29, 28 Şevval 1328, s. 1.
• Şeyh Mihr-i Dîn. (1330). “Enzâr-ı Millete: Sabet ve Ümit Erbab-ı İmanın Hasletidir”. Hikmet. C. I, Nr. 84, 14 Zilkade 1330, s. 1.
• Uçar, R. U. (2008). Filibeli Ahmed Hilmi'de Türklük Tasavvuru. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (yayınlanmış yüksek lisans tezi).
• Vermeer, Hans J. (2004). “Çevirinin Doğası-Bir Özet”, İng.den çev. Bahadır, Ş.- Dizdar, D., Çeviri Seçkisi -2 Çeviri(bilim) Nedir?: Başkasının Bakışı, haz. Rifat, M. İstanbul: Dünya Yayıncılık, s. 257-267.
• Yıldırım, T. (2006). Edebiyatımızda Müstear İsimler. İstanbul: Selis Kitaplar.