On the Art of Maji/Magic Based on a Seventeenth Century Ottoman Work

Yıl 2025, Sayı: 31, 315 - 324

Serdal Kara

Öz

Objects, events and phenomena are perceived by societies according to their own imaginary worlds and are defined and interpreted accordingly. These perceptions and interpretations, which lead to the formation of some taboos and understandings, make social unity strong and ensure that individuals stay away from behaviors or actions that will harm members of society or social life. Magical power is utilized as one of the methods used to punish criminals who do not comply with this situation and understanding. Maji, magic or related objects are used to fulfill a function as a result of such a necessity. Magic or maji, which has a practical structure aiming for quantitative results, can be considered as the fulfillment of human needs, tendencies, requirements and goals with certain techniques based on certain principles. In our study, the effect of magic in the social structure, the perspective of societies on magic and the common beliefs on the protectiveness of magic are tried to be revealed on the basis of the protectiveness of objects with magical powers organized for the protection of Jerusalem, which is considered sacred in the work titled Fezâ'il-i Bayt al-Muqaddes, a manuscript belonging to the XVIIth century Ottoman period. The study first focuses on the terms magic, maji, talisman and related terms such as fetishism, anima, alchemy, chemistry. Then, the human-magic/magic-object relationship is also included. After providing information on the protectiveness of magic and the folk beliefs about it in Fezâ'il-i Bayt al-Mukaddes, the study is completed with the conclusion section in which the findings are evaluated.

Anahtar Kelimeler

folk beliefs, magic, maji, protectiveness of magic, Fezā'il-i Bayt al-Mukaddes

Bir On Yedinci Yüzyıl Osmanlı Eserinden Hareketle Maji/Büyü Sanatına Dair

Öz

Nesne, olay ve olgular toplumların kendi imgesel dünyalarına göre algılanmakta ve buna bağlı olarak tanımlanıp anlamlandırılmaktadır. Bazı tabu ve anlayışların oluşmasına neden olan bu algı ve anlamlandırmalar toplumsal birlikteliği güçlü kılmakta ve bireylerin toplum üyelerine veya toplumsal yaşama zarar verecek davranış ya da eylemlerden uzaklaşmasını sağlamaktadır. Bu durum ve anlayışa karşı gelen suçluları cezalandırmak için başvurulan yöntemlerden biri olarak majik güçten yararlanılmaktadır. Maji, büyü ya da buna dair nesneler bu türden bir gereklilik sonucu bir işlevi yerine getirmek için kullanılmaktadır. Nicel sonuç amaçlayan pratik bir yapıya sahip olan büyü ya da maji, insanın ihtiyaç, eğilim, gereksinim ve hedeflerinin belli ilkelere bağlı olarak belirli tekniklerle yapılması olarak kabul edilebilir. Çalışmada XVII. yüzyıl Osmanlı dönemine ait bir yazma eser olan Fezâ’il-i Beytü’l-Mukaddes’te kutsal kabul edilen Kudüs’ü korumak için düzenlenen majik güçlere sahip nesnelerin koruyuculuğu temelinden hareketle toplumsal yapıda büyünün etkisi, toplumların büyüye bakış açısı ve büyünün koruyuculuğu üzerine yaygın olan inanışlar ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Çalışmamızda ilk olarak büyü, maji, tılsım terimleri ve bu terimlere bağlı fetişizm, anima, simya, kimya gibi terimler üzerinde durulmaktadır. Daha sonra insan-büyü/maji-nesne ilişkisine yer verilmektedir. Büyünün koruyuculuğu ve Fezâ’il-i Beytü’l-Mukaddes’te buna dair halk inanışları ile ilgili bilgi verildikten sonra elde edilen bulguların değerlendirildiği sonuç bölümü ile çalışma tamamlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fezâ’il-i Beytü’l-Mukaddes, halk inanışları, büyü, maji, büyünün koruyuculuğu

Kaynakça

• Boratav, P.N. (1984). Türk Halkbilimi II 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Crow, W.B. (2002). Büyünün, Cadılığın ve Okültizmin Tarihi, çev. Fulya Yavuz. İstanbul: Dharma Yayınları
• Çağbayır, Yaşar. (2017). Ötüken Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken Neşriyat
• Emiroğlu, K. ve Aydın, S. (2003). Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları
• Frazer, J. G. (2004). Altın Dal Dinin Ve Folklorun Kökleri I, çev. Mehmet H. Doğan. İstanbul: Payel Yayınları
• Frazer, J. G. (1992). Altın Dal Dinin Ve Folklorun Kökleri II, çev. Mehmet H. Doğan. İstanbul: Payel Yayınları
• Freud, S. (2021). Totem ve Tabu. İstanbul: Say Yayınları
• Hıfzî. (2023). Fezâ’il-i Beytü’l-Mukaddes, hzl. Serdal Kara. İstanbul: Kriter Yayınları
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları Kubbealtı Lugatı. http://lugatim.com/s/b%C3%BCy%C3%BC (Erişim tarihi: 2024)
• Malinowski, B. (1990). Büyü, Bilim ve Din, çev. Saadet Özkal. İstanbul: Kabalcı Yayınları
• Mütercim Asım Efendi. (2014). Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi (Cilt 6). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınlar
• Nişanyan Sözlük. https://www.nisanyansozluk.com/ (Erişim tarihi: 2024)
• Örnek, S. V. (1966). Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Bâtıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki, Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları
• Örnek, S. V. (1995). 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. İstanbul: Gerçek Yayınevi
• Rescher, O. (2007). Resim. TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt 34, 579-582.
• Tietze, A. (2023). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati (Cilt 7). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 2024)