Kültürel Değişimin Dekoratif Unsurları Dönüştürmesi: Kuru Kız Romanı Örneği

Yıl 2025, Sayı: 31, 245 - 260

Mahir Karacar

Öz

Roman türünde dekoratif bir unsur olan eşyalar; atmosfer oluşturmak, kültürel yapıyı sunmak veya roman kahramanını daha iyi tanıtmak amacıyla kullanılır. Türk romanında Tanzimat’tan itibaren daha çok Doğu-Batı karşıtlığını ifade etmek üzere kullanılan eşyalar kültürel değişimin etkisiyle dönüşüme uğrar. Ayfer Tunç’un Kuru Kız romanında adı verilmeyen başkişinin başından geçen olaylar geriye dönüş tekniği kullanılarak sunulur. Aşırı uzun ve zayıf olduğu için Kuru Kız olarak anılan başkişinin 1980’lerden 2020 yılına kadar yaşadıkları roman kurgusu içinde anlatılır. Bu noktada 1980’ler, 1990’lar ve 2000’li yıllar dönemin ruhunu yansıtacak bir dekorla okuyucuya sunulur. Başkişinin çocukluk dönemi mahalle kültürünün hâkim olduğu bir atmosfer içinde anlatılırken gençlik yıllarında apartmanların ön plana çıktığı bir dekor kullanılır. Romanın yoğunlaştığı, başkişinin 2020 yılından hemen önceki yaşantısında ise artık dijital çağ ve teknoloji yer alır. Öyle ki romanda internet, akıllı telefon, internet uygulamaları geniş yer tutarak dekoru oluşturur. Bu çalışmada romanda dekoratif bir unsur olan eşyaların değişimi, Ayfer Tunç’un Kuru Kız romanı örneği üzerinden incelenmeye çalışılmıştır. Roman, bu bağlamda analiz edilmiştir. Sonuç olarak romanda kültürel değişimle birlikte dekoratif unsurların değiştiği ve 21. yüzyıla uygun bir atmosfer ve roman dili oluşturulduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Roman, dekor, eşya, Ayfer Tunç, Kuru Kız romanı, kültürel değişim, dijital çağ

The Transformation of Decorative Elements by Cultural Change: The Example of Kuru Kız Novel

Öz

In the novel genre, objects as decorative elements are used to create atmosphere, present cultural structure, or better introduce the protagonist. In Turkish novels, starting from the Tanzimat period, objects are often employed to express the East-West dichotomy, and they undergo transformation because of cultural change. In Ayfer Tunç’s Kuru Kız, the events experienced by the unnamed protagonist are presented using the technique of flashback. The protagonist, called Kuru Kız for her excessive thinness and height, experiences events from the 1980s to 2020, narrated in the novel. At this point, the 1980s, 1990s, and 2000s are presented to the reader through a decor that reflects the spirit of each era. While the protagonist’s childhood is narrated in an atmosphere dominated by neighbourhood culture, her adolescence is depicted using a setting where apartment life is more prominent. In the period just before 2020, when the novel intensifies around the protagonist's life, the digital age and technology dominate the decor. To the extent that in the novel, the internet, smartphones, and internet applications play an important role in shaping the setting. In this study, the transformations of the objects, which are the decorative elements in the novel, are examined through the example of Ayfer Tunç’s Kuru Kız. The novel is analysed in this context. As a result, it is determined that with cultural change, the decorative elements in the novel have also transformed, and an atmosphere and narrative style suitable for the 21st century have been achieved.

Anahtar Kelimeler

Novel, decor, object, Ayfer Tunç, Kuru Kız, cultural change, digital age

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (2003). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları. 6. baskı.
• Alver, K. (2017). Mahalle. Köksal Alver (Ed.). Kent Sosyolojisi içinde (s. 213-230). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Ayaz, F. ve Hardan, M. (2023). “Mahalle Kültürünün Duygu Sosyolojisi Bağlamında İrdelenmesi: Yeditepe İstanbul Dizisi Örneği”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, S.65, 155-178.
• Bozyer, H. (2020). “Hafızayı Eşyayla İnşa Etmek: Refik Halid Anlatısında Eşya-Hafıza İlişkisi”. Monograf Edebiyat Eleştiri Dergisi, S.14, 29-59.
• Büdün Aydın, E. ve Aydın, A. (2022). “Dünya Sağlık Örgütü’nün Covid-19 Pandemisi Başlangıç Döneminde Geliştirdiği Söylemlerin Eleştirel Bir Analizi”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. C.24, S.2, 521-537.
• Candan, H. ve Kazak, G. (2019). “Mahalle Kültürünün Kentlilik Bilinci Üzerine Etkisi: Karaman Örneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.66, 1049-1064.
• Çetin, N. (2007). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap Yayınları. 5. baskı.
• Gahramanlı, N. (2020). Servet-i Fünûn Romancılarının Romanlarında Mekân, Eşya, Kıyafet. İstanbul: Hiperyayın.
• Güler, A. F. (2021). “Cumhuriyetin İlk Dönem Romanlarında Mekân, Değişim ve Modernizm”. Tezkire, S.78, 179-209.
• Gürer, H. K. (2019). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Romanlarında Eşya, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü: (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Karacar, M. (2023). “Edebiyat Sosyolojisi Açısından Ayaşlı ile Kiracıları Üzerine Bir İnceleme”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 33, 384-400.
• Korkmaz, R. (2017). Romanda Mekânın Poetiği. Ramazan Korkmaz ve Veysel Şahin (Ed.). Romanda Mekân: Romanda Mekân Poetiği ve Çözümlemeler içinde (s. 9-26). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Oral, C. (2024). Türk Romanında Mekânın Dönüştürücü Etkisi (1940-1960). Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Özlem, G. (2023). Varoluşsal Yalnızlık Bağlamında Kuru Kız, Yere Düşen Dualar ve Kul Adlı Romanlar Üzerine Bir Değerlendirme. Salih Koralp Güreşir ve Tarık Sarıoğlu (Ed.). Türkiye Cumhuriyetinin 100. Yılına Armağan (Dil- Edebiyat- Tarih Araştırmaları) içinde (s.129-134). Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Selçuk Karakuş, S. (2024). “Ayfer Tunç’un Kuru Kız Romanının Oidipus Karmaşası, Kötülüğün Sıradanlığı ve İğrençlik Kavramları Açısından İncelenmesi” TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi. S.36, 108-128.
• Soysal Eşitti, A. (2024). “Ayfer Tunç’un Kuru Kız Adlı Romanında Beden Sorunsalı”. Folklor/Edebiyat, C.30, S.118, 337-352.
• Şahin, Ö. (2017). Türk Romanında Kültürel Dönüşüm ve Eşya (Ahmet Midhat, Hâlit Ziya ve Ahmet Hamdi Tanpınar Örnekleri), İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Tekin, M. (2018). Roman Sanatı: Romanın Unsurları. İstanbul: Ötüken Neşriyat. 16. basım.
• Topdaş Çelik, F. (2017). ‘Kiralık Konak’ta Gelenek ve Modernizm Bağlamında Mekânsal Karşıtlık. Ramazan Korkmaz ve Veysel Şahin (Ed.). Romanda Mekân: Romanda Mekân Poetiği ve Çözümlemeler içinde (s. 61-73). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tunç, A. (2023). Kuru Kız. İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). “Pandemi”. Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 12.03.2025.
• Uçar, A. (2012). Teselliyi Eşyada Aramak: Türkçe Romanda Nesneler, Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayınlanmamış Doktora Tezi).