The Forks in the Road of Turkish: Approaches of Sevük and Levend to the Language Issue

Yıl 2025, Sayı: 31, 215 - 232

Hasan Cuşa

Öz

The Republican era in Turkey has witnessed a significant transformative process in terms of the modernization of the Turkish language and the construction of national identity. During this period, language reform has been positioned as a crucial tool in reshaping the societal structure and constructing a national consciousness. İsmail Habib Sevük and Agâh Sırrı Levend have provided important theoretical contributions to this process with their approaches to the simplification and modernization of Turkish. Sevük views the simplification of the language as a means of closing the gap between the spoken language of the people and the written language of the intellectuals, strengthening social cohesion. On the other hand, Levend argues that this transformation should be based on a reconstruction of the language grounded in its historical and cultural roots. Sevük’s pragmatic and evolutionary approach aims for the swift spread of language reforms to the broader society, while Levend’s systematic and radical proposals aim for the language to acquire a scientific and intellectual identity.

This study aims to systematically present the theoretical approaches of Sevük and Levend to the simplification and modernization of Turkish. The proposals of the two thinkers regarding the evolution of the language are analyzed within the socio-political and cultural dynamics of the era. Sevük’s approach, which prioritizes natural evolution, and Levend’s views, which advocate radical reforms, offer two different roadmaps for the preservation of national identity and the creation of a globally influential language. Sevük’s perspective focuses on broadening the social base of the language, making it accessible to larger segments of the population, while Levend’s focus is on deepening and refining the language at the intellectual and academic level. The conclusion of the study compares the views of the two thinkers on the language issue while also highlighting the strengths and weaknesses of each approach. The study offers a perspective on how these two approaches could be more sustainable under specific conditions and how Turkish can better respond to both national and global needs.

Anahtar Kelimeler

Language Reform, Modernization, National Identity, İsmail Habib Sevük, Agâh Sırrı Levend

Türkçenin Yol Ayrımları: Sevük ve Levend’in Dil Sorunsalına Yönelik Yaklaşımları

Öz

Cumhuriyet dönemi, Türkçenin modernleşmesi ve ulusal kimlik inşası bağlamında önemli bir dönüşüm sürecine sahne olmuştur. Bu dönemde dil reformu, toplumsal yapının yeniden şekillendirilmesi ve ulusal bir bilinç inşa edilmesinde kilit bir araç olarak konumlanmıştır. İsmail Habib Sevük ve Agâh Sırrı Levend, Türkçenin sadeleşmesi ve modernleşmesi üzerine geliştirdikleri kuramsal yaklaşımlarla bu sürecin entelektüel çerçevesini oluşturmuşlardır. Sevük, dilin sadeleşmesini, halkın konuşma dili ile aydınların yazı dili arasındaki mesafenin kapanması ve toplumsal uyumun sağlanması açısından değerlendirirken, Levend, bu dönüşümün dilin tarihsel ve kültürel köklerine dayalı bir yapılandırma ile gerçekleştirilmesi gerektiğini savunmuştur. Sevük'ün pragmatik ve evrimsel yaklaşımı, dil reformlarının hızla toplumsal tabana yayılmasını hedeflerken; Levend’in sistematik ve radikal önerileri, dilin bilimsel ve entelektüel bir kimlik kazanmasını amaçlamaktadır.

Bu çalışma, Sevük ve Levend’in Türkçenin sadeleşmesi ve modernleşmesi konusundaki teorik yaklaşımlarını sistematik bir biçimde gözler önüne sermeyi amaçlamaktadır. İki düşünürün dilin evrimine dair önerileri, dönemin sosyo-politik ve kültürel dinamikleri çerçevesinde ele alınmıştır. Sevük’ün doğal evrimi önceleyen yaklaşımı ile Levend’in radikal reformları savunan görüşü, Türkçenin ulusal kimliğin korunması ve uluslararası düzeyde etkili bir dil haline gelmesi için iki farklı yol haritası sunmaktadır. Sevük’ün bakışı, dilin toplumsal tabanını genişleterek daha geniş kitlelerce benimsenmesini hedeflerken, Levend’in görüşü, dilin entelektüel ve akademik düzeyde derinleşmesine ve yetkinleşmesine odaklanır. Çalışmanın sonuç kısmı, iki düşünürün dil sorunsalına yönelik görüşlerini karşılaştırmakla birlikte, aynı zamanda her iki yaklaşımın güçlü ve zayıf yönlerini de ortaya koymaktadır. Çalışma, bu iki yaklaşımın hangi koşullarda daha sürdürülebilir olabileceğini ve Türkçenin hem ulusal hem de küresel ihtiyaçlara nasıl daha iyi yanıt verebileceği konusunda bir perspektif sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dil Reformu, Modernleşme, Ulusal Kimlik, İsmail Habib Sevük, Agah Sırrı Levend

Kaynakça

• Aksan, D. (2005). Türkçenin Zenginlikleri, İncelikleri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aynur, H. (2000). “Çok Yönlü ve Üretken Bir Cumhuriyet Aydını Agâh Sırrı Levend: Hayatı ve Eserleri” Journal of Turkish Studies, C. 24, S.1, 17-63.
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gezer, Z. (2001). İsmail Habip Sevük'ün Hayatı ve Eserleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Güven Çoban, M. (2018). Erken Cumhuriyet Dönemi Tercüme Söylemi ve Repertuvarlarının Kurulmasında Etkin Bir Eyleyen Olarak İsmail Habip Sevük'ün "Tercüme"ye Yaklaşımı, İstanbul: Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Karaduman, O. (2021). İsmail Habip Sevük'ün Türk Folkloruna Katkıları, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Kutluk, İ. (1963). Agâh Sırrı Levend, Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Kitap Yayınları.
• Kumsar, İ. A. (2013). “Agâh Sırrı Levend’in Edebiyat Tarihçiliğinde Teori ve Uygulama”. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, C.1, S.12, 91-110.
• Levend, A. S. (1960). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Levend, A. S. (1965a). Ali Şir Nevaî: Hayatı, Sanatı ve Kişiliği 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Levend, A. S. (1965b). “Tarih Boyunca Türk Dili”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, S.13, 129-147.
• Levend, A. S. (1969). Şemsettin Sami. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Levend, A. S. (1973). Dil Üstüne. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Levend, A. S. (2021). Divân Edebiyatı: Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar. İstanbul: Dergâh Yayınları. Ölmez, Z. (2000). “Agâh Sırrı Levend’in Dilci Yönü ve Dilimize Bakışı”. Journal of Turkish Studies, C. 24, S.2, 49-57.
• Özcan, N. (1999). İsmail Habip Sevük: Hayatı ve Edebiyat Tarihçiliği, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Polat, N. H. (2003). Agâh Sırrı Levend. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 27, s. 148-149). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Sağlam, N. (2001). İsmail Habip Sevük. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Cilt 37, s.6-7). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Sevük, İ. H. (1925). Türk Teceddüd Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Sevük, İ. H. (1949). Dil Davası. Ankara: İnkilâp Kitapevi.
• Sevük, İ. H. (2013). Tuna’dan Batı’ya. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Şirin User, H. (2006). Başlangıcından Günümüze Türk Yazı Sistemleri. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
• Şimşir, B. N. (2008). Türk Yazı Devrimi. Ankara: Türk Tarih Kurumu. 2. bs.
• Ulçugür, İ. (1982). Agâh Sırrı Levend. Ankara: TDK Yayınları.