Sadrü’l-İslam Dönemi Şiirlerinde Tevhit ve Hz. Peygamber Teması

Yıl 2021, , 251 - 263, 31.12.2021

Ebubekir Matpan

https://doi.org/10.47145/dinbil.1000970

Öz

Arap edebiyatında şiir, Câhiliye döneminde en fazla işlenen sanat dalı olmuştur. Bu yüzden şiire dîvânü’l-‘Arap denilmiştir. Arap toplumunun bu özelliği İslâm dininin gelmesiyle beraber aynı minvalde devam etmiş şiirin eski temalarına yenileri de eklenerek daha da zenginleşmiştir. Bu çalışmada Sadru’l-İslâm dönemi şiirlerinde işlenen tevhit ve Hz. Peygamber teması ele alınmıştır. Çalışmanın ana konusuna geçmeden önce bu dönemin sınırları belirlenmiş olup, hangi zaman dilimlerini kapsadığı tespit edilmiştir. Daha sonra Câhiliye döneminde şiirin önemi ile ilgili kısa bilgiler verilmiştir. Akabinde Sadru’l-İslâm dönemindeki şiirin gerilemesi ilgili iddiaların gerekçesi olan âyet ve hadisler özet mahiyetinde değerlendirilmiş ve bunların şiirin gerilemesine delil olamayacağı, aksine Hz. Peygamberin şiiri Müşriklere karşı bir cihat aracı olarak kullandığını, dolayısıyla da geliştiği anlatılmıştır. Yeni dinin Arap toplumuna indirilmesinden sonra üzerinde durduğu temel ilkenin tevhit olduğu, zira Câhiliye Araplarının Allah’a inanmakla beraber şefaatçi olacakları iddiasıyla putlara taptığı ifade edildi. Bu dönemde Müslüman olan şâirler İslâm dinini kabul ettikten sonra tevhit temasını şiirlerinde sıklıkla kullandıklarını, bunu yalnızca Medine’de ikamet eden şâirlerle sınırlı olmadığını örnekleriyle beraber anlatıldı. Sadru’l-İslâm döneminde Hz. Peygamber teması içerisinde şâirlerin onun üstün meziyetlerini şiirlerinde işleyerek geniş bir külliyat meydana getirdiklerini, bu türden yazılan şiirlerin Peygamberin hayatta olmasıyla sınırlı kalmadığını vefatından sonrada devam ettiği örnekler verilerek anlatıldı.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Sadrü’l-İslâm dönemi, Tevhit, Peygamber, Şiir, Tema

Tawhid and The Prophet theme In Sadru'l-Islamic Period Poems

Öz

In Arabic literature, poetry was the most practiced branch of art in the age of Jahiliyya (Ignorance). That's why poetry is called Diwanu’l-Arab. This feature of the Arab society continued in the same style with the advent of the religion of Islam and became even richer by adding new ones to the old themes of the poem. In this study, the theme of tawhid and the Prophet Muhammad, which was used in the poems of the Sadru'l-Islamic period, was discussed. Before moving on to the main subject of the study, the limits of this period were determined and it was revealed which time periods it covers. Then, brief information about the importance of poetry in the age of Jahiliyya is givenLater, the verses and hadiths, which are the reason for the claims about the decline of poetry in the Sadru'l-Islamic period, were evaluated as a summary and it was explained that they could not be an evidence for the decline of poetry, on the contrary, the Prophet used poetry as a means of jihad against the polytheists, and therefore it developed. It was stated that the main principle that was emphasized after the new religion was revealed to the Arab society was tawhid, because the Arabs of jahiliyya worshiped idols with the claim that they would be intercessors even though they believed in AllahIt is explained with examples that the poets who converted to Islam in this period used the theme of tawhid frequently in their poems after they accepted the religion of Islam, and that this was not limited to the poets residing in Medina. In the Sadru'l-Islamic period, It is explained by giving examples that poets created a wide corpus by processing his superior virtues in their poems within the theme of the Prophet, and that such poems were not limited to the Prophet's life, but continued after his death.

Anahtar Kelimeler

Literature, Sadru'l-Islamic, Tawhid, prophet, Poetry, theme

Kaynakça

• Askalânî, İbn Hacer. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. çev. Naim Erdoğan. 7 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’s-sahîh. İstanbul: el-Mektebetü’l- İslamî, 1979.
• Ca‘dî, Ebû Leylâ Kays b. Abdillâh b. Udes b. Rebîa en-Nâbiga. Dîvânü’n-Nâbigati’l-Ca‘dî. thk. Vâdih es-Samed. Beyrut: Dâr Sâdir, 1998.
• Cumahî, İbn Sellâm. Tabakâtü’ş-şu’arâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’’l-’İlmiyye, 2001.
• Cübûrî, Yahyâ. el-İslâm ve’ş-Şi’r. Bağdat: Matbatü’l-İrşâd, 1963.
• Çetin, Nihad M. Eski Arap Şiiri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları No:1727, Edebiyat Fakültesi Şarkiyyat Enstitüsü, ts.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-II, Sadru’l-İslâm Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2017.
• Ebû Abdillâh, Kâ‘b b. Mâlik. Dîvân Kâ‘b b. Mâlik. thk. Sâmî Mekkî. Bağdat: Mektebetü’n-Nahda, 1966.
• Ebû Âkîl, Lebîd b. Rebîa. Dîvân Lebîd b. Rebîa. Beyrut: Dâr Sâdir, ts.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b el-Eş’as b İshak es-Sicistani el-Ezdi. es-Sünen. Beyrut: Dâr İhyâu’s-Sünneti’n-Nebeviyye, 1988.
• Ebû Muhammed, Abdullâh b. Revâha. Dîvân Abdullāh b. Revâha. thk. Velîd Kassâb. Riyad: Darü’l-Ulûm, 1982.
• Ebü’l-Mudarrab, Kâ'b b. Züheyr. Dîvân Kâ‘b b. Züheyr. thk. Alî Fâûr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, 1997.
• Ebü’l-Velîd, Hassân b. Sâbit. Dîvân Hassân b. Sâbit. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’’l-’İlmiyye, 2. Basım, 1994.
• Efe, Mehmet Emin. Abbasi Dönemine Kadar Arap Şiirinde Dini Temalar. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2019.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya’kûb. el-Kâmûsü’l-muhît. thk. Yusûf el-Bîkâî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1995.
• Güleç, İsmail. “Hz. Peygamberin Şiire Karşı Tutumu”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 19 (2017), 123-146.
• Hafâcî, Muhammed Abdulmun’im. el-Hayâtü’l-edebiyye baʿde zuhûri’l-İslâm. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1990.
• Harbî, Münevver b. Muhammed . Şahsiyetü’r-resûl fî şi’ri sadri’l-İslâm. Ürdün: Câmiatü Mûte, Risâletü’l-Mâcîster, 2009.
• Hüsnî, Muhammed Ali. Dîvânü’l-Arap mevsûatu Lebîd b. Rebîa. Ebu Dabî: Dârü’l-kütübü’l-Vataniyye, 2012.
• İbn Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’İkdu’l-ferîd. 9 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’t-Ticâriyetü’l-Kübrâ, 2. Basım, 1954.
• İbn Ebi’l-İzz, Alî b. Muhammed. Şerhü’t-Tahâviyye fi’l-Akideti’s-Selefiyye. thk. Ahmed b. Alî. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 2000.
• İbn Haldûn, Abdurrahmân b. Muhammed. Mukaddime. Beyrut: Dârü’l-Er’kam b. Ebî’l-Er’kam, 2001.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 3. Basım, 1990.
• İbn Sa’d, Muhammed. et-Tabkâtü’l-Kübrâ. thk. Alî Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektetü’l-Hâncî, 2001.
• İbnü’l-Esîr. Üsdü’l-ğabe fi ma’rifti’s-sahâbe. Beyrut: Dâr İbn Hazm, 2012.
• Kayrevânî, Ebû Alî el-Hasen b. Reşîḳ. el-Umde fi mehâsini‘ş-şi’r ve âdâbih. thk. Muhammed Muhyeddîn Abdulhamîd. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l- Cîl, 5. Basım, 1981.
• Kit, Abdulkâdir. fi’ş-Şi’ri’l-İslâmî ve’l-Ümevî. Beyrut: Dârü’n-Nahdatü’l-Arabiyye, 1987.
• Kureşi, Muhammed b. Ebi’l-Hattab Ebû Zeyd. Cemheretu eş’ari’l-Arab fi’l-cahiliyyeti ve’l-İslâm. Kahire: Mat’baa’tu nahdti Mısır, Tzs.
• Mirdâs, Abbâs b. Dîvânü’l-Abbâs b. Mirdâs. thk. Yahyâ el-Cübûrî. Dımaşk: Müessetü’r-Risâle, 1991.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’s-sahîh. 5 Cilt. Beyrut: Dâr İhyai’l- Kütübi’l-Arabiyye, 1991.
• Özdemir, Abdurrahman. Eski Arap şiirinin zirve isimlerinden biri Lebîd b. Rabîa el-Amiri ve Divanı. Ankara: Araştırma Yayınları, 1. Basım, 2007.
• Tammâs, Hamdû. Dîvân Lebîd b. Rebîa. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 2004.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre et-Tirmizî. el-Câmiʿu’s-sahîh. Kahire: Dârü’l-Meâ’rif, 1975.
• Tüccar, Zülfikar. “Nâbiga el-Ca‘dî”. 32/260-6-261. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Yalar, Mehmet. “İslâm Arap Şiiri ve Hz. Peygamber”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (2009), 61-88.