Boycott Days in Shi'bu Abi Talib

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 264 - 284, 31.12.2021

Erol Yaprakdal

https://doi.org/10.47145/dinbil.1018282

Öz

The boycott, which is an interesting method of mass punishment that has not been seen in Arab history, is perceived as a social isolation applied by the polytheists against Muslims. However, the boycott only it was applied to all believers and non-believers of the Hashim sons who protected the Prophet. Whereas, boycott is a social embargo imposed by the Meccan polytheists on all believers and non-believers of the Hashim sons who protected the Prophet. It is rumored that many people died in this process. However, there are no details on this subject in the literature. This event shows that in Mecca, where the understanding of tribalism is dominant, whether it is right or wrong, people come together around their own tribe members. It can be said, within the framework of this event, indirectly, that the Prophet’s invitation to Islam also was protected. In addition, although the polytheists apparently demand that the Prophet be killed or handed over to them, tribal rivalries lie in the background. This method, which the polytheists resorted in order to stop the invitation to Islam, could not meet their expectations, on the contrary, the boycott was ended with the initiative of those who were among them. Although it is rumored that the boycott ended when the "moth" miraculously ate the page, it actually came to an end with the initiative of merciful people who took the initiative. In addition, there is no clear information about why Hilf al-Fudul, which was on the side of the oppressed against the oppressor, remained passive in this process. After the boycott, the Prophet gave up hope in Mecca and started to search for a new homeland. The boycott incident takes place in most of the literature. However, sources related to this process contain general narration and some dramatic scenes rather than detailed information and concrete data. In the study, while the historical process of the boycott is discussed based on the data in the literature, on the other hand, studies with important evaluations and determinations were also used. In this way, it is aimed to reveal the correct determinations about the boycott and to evaluate the incident through facts instead of some existing emotional perceptions.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Boycott, Embargo, Siege, Shi’b, Page

Şi’bu Ebî Tâlib’teki Boykot

Öz

Arap tarihinde örneğine rastlanılmayan ilginç bir kitlesel cezalandırma yöntemi olan boykot, Müslümanlara karşı uygulanmış gibi algılanmaktadır. Oysaki boykot, sadece Hz. Peygamber’i koruyan Hâşimoğulları’nın inanan-inanmayan tüm bireylerine uygulanmıştır. Bu süre zarfında çok sayıda kişinin öldüğü ifade edilse de kaynaklarda konuyla ilgili detaylı bilgi mevcut değildir. Kabilecilik anlayışının hâkim olduğu Mekke’de haklı da olsa haksız da olsa insanların kendi kabile bireylerinin etrafında kenetlenmesini gösteren bu hadise, dolaylı olarak Hz. Peygamber’in İslam davetini de koruduğu söylenebilir. Ayrıca görünürde müşriklerin talebi Hz. Peygamber’in öldürülmesi ya da kendilerine teslim edilmesi olsa da arka planda kabile rekabeti de yatmaktadır. Müşriklerin İslam davetini durdurmak amacıyla başvurdukları bu yöntem onların beklentilerini karşılayamamış aksine yine kendi aralarında bulunan kimselerin girişimiyle boykot sona ermiştir. Mucizevi bir şekilde “güve”nin musallat olduğu sahifeyi yemesiyle boykotun son bulduğu rivayet edilse de gerçekte inisiyatif alan insaf ehli kimselerin girişimiyle son bulmuştur. Ayrıca zalime karşı mazlumun yanında yer alan Hılfu’l-Fudûl’un bu süreçte neden pasif kaldığı konusunda net bir bilgi mevcut değildir. Boykottan sonra Hz. Peygamber Mekke’den ümidini kesmiş ve yeni yurt arayışlarına başlamıştır. Boykot hadisesi kaynakların çoğunda yer almaktadır. Ancak bu süreçle ilgili kaynaklarda detaylı bilgi ve somut verilerden ziyade genel anlatım ve birtakım dramatik sahneler yer almaktadır. Çalışmada, kaynaklardaki verilerden hareketle boykotun tarihsel süreci ele alınırken öte yandan önemli değerlendirme ve tespitleri olan araştırmalardan da faydalanılmıştır. Böylelikle boykotla ilgili doğru tespitlerin ortaya konulması ve mevcut birtakım duygusal algılar yerine hadisenin olgular üzerinden değerlendirilmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Boykot, Ambargo, Muhasara, Şi’b, Sahife

Kaynakça

• Algül, Hüseyin. “Hamza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/500-502. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Algül, Hüseyin. “Mus’ab b. Umeyr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/226-227. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Altıntaş, Ramazan. Bütün Yönleriyle Câhiliyye. Konya: Ribat Yayınevi, 1996.
• Altun, İsmail. Mekke Müslümanlarının Habeşistan`a Hicreti. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Apaydın, Mehmet. Siyer Kronolojisi. İstanbul: Kuramer, 2018.
• Aydın, Mustafa. İslâm’ın Tarih Sosyolojisi -İlk Dönem İslam Toplumunun Şekillenişi-. İstanbul: Pınar Yayınları, 2015.
• Azimli, Mehmet. “Hz. Ömer’in Müslüman Oluşuyla İlgili Rivayete Farklı Bir Yaklaşım”. İslâmiyât 6/1 [Siyaset ve Ahlak özel sayısı] (2003), 173-183.
• Azimli, Mehmet. “Mekke Dönemindeki Boykot Yılları Üzerine Bazı Mülahazalar”. İslâm San‘at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi 4/7 (2006), 55-64.
• Azimli, Mehmet. Siyeri Farklı Okumak. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 10. Baskı., 2017.
• Balcı, İsrafil. “Kâbe’ye Asılan Boykot Sayfasının Tahrifiyle İlgili Rivayetlerin Tahlili”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 6/3 (2006), 41-57.
• Balıkçı, Şükrü. “Mekke Döneminde Müşriklerin Müslümanlara Uyguladığı Ambargo”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1997), 366-381.
• Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbü’l-eşraf. thk. Muhammed Hamidullah. Kahire: Dârü’l-Meârif, 1959.
• Beyhâkî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. Delâilu’n-nübüvve ve ma’rifetu ahvâli sâhibi’ş-şeria. thk. Abdulmu’tî Kalacî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye/Dâru’l-Edyân li-Türâs, 1988.
• Çelenk, Dilek. Hz. Peygamber’in Mekke Devrinde Karşılaştığı Sıkıntılar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Çoban, Köksal. Mus’ab Bin Umeyr’in Hayatı ve Kişiliği. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013.
• Çonkor, Burhan. Boykotun Bitiminden Hicrete Kadar Olan Dönemde İnen Surelerin Tahlili. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Derveze, İzzet. Kur’an’a Göre Hz. Muhammed (s.a.v). çev. Mehmet Yolcu. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2011.
• Diyârbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan. Târîhü’l-hamîs fî ahvâli enfesi nefîs. Beyrut: Müessesetu Şa’ban, ts.
• Erdem, Mehmet. “İslâm Teşriinin Oluşum Seyri Açısından Vahy Döneminin Mekke Merhalesi ve Safhaları”. Dinî Araştırmalar 9/26 (2006), 273-296.
• Erkocaaslan, Recep. İlk Müslüman Gençler. İstanbul: Beyan Yayınları, 2019.
• Fayda, Mustafa. “Ammâr b. Yâsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/73-76. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Fayda, Mustafa. “Bilâl-i Habeşî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/152-153. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Fayda, Mustafa. “Ömer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/44-51. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Ebû Tâlib”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/237-238. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Gündüz, Mehmet Salih. “Hz. Hamza’nın Hayatı, Kişiliği ve İslam Tarihindeki Yeri”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/2 (2017), 209-240.
• Gür, Rıdvan. “Ebu Cehil ve İslâm Karşıtı Faaliyetleri”. IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı -III (Edebiyat-Tarih). ed. Hümeyra Dinçer - Ümit Güneş. 3/255-265. İstanbul: Dumlupınar Üniversitesi Yayınevi, 2015.
• Hamidullah, Muhammed. “Hilfü’l-Fudûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/31-32. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi -Hayatı ve Eseri-. çev. Mehmet Yazgan. İstanbul: Beyan Yayınları, 2004.
• Heykel, Muhammed Hüseyin. Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Vahdettin İnce. İstanbul: Kitabevi, 2015.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik. es-Siretü’n-nebeviyye. thk. İbrahim el-Ebyari - Abdülhafız Şelebi. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, ts.
• İbn İshâk, Ebû Abdullah Muhammed b. İshâk b. Yesâr. Sîretu İbn İshâk. thk. Muhammed Hamidullah, ts.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmâil b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî. Cize: Hicr li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, 1998.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa’d b. Meni’ Zühri. Kitâbü’t-tabakati’l-kebir. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 2001.
• İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Cemâlûddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed Bağdâdî. el-Vefâ bi-ahvâli’l-mustafa. thk. Muhammed Zührî en-Neccâr. Riyad, ts.
• İbnü’l-Esîr, İzzuddîn Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed el-Cizîrî. el-Kâmil fî’t-târih. thk. Ömer Abdusselâm Tedmurî. Beyrut: Darü’l-Kitabi Arabî, 2012.
• Kandemir, M. Yaşar. “Habbâb b. Eret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/340-341. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Kapar, Mehmet Ali. “Ebû Cehil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/117-118. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Kapar, Mehmet Ali. “Ebû Leheb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/178-179. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Kesgin, Salih. Hz. Muhammed ve Öteki -Sürgün Hadisleri Bağlamında Bir İnceleme-. İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
• Kılıç, Ünal. İslâm’ın Zor Yılları ve İlk Boykot. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2016.
• Köksal, M. Asım. İslam Târihi. ed. Ömer Çetinkaya vd. İzmir, 2007.
• Lings, Martin. Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Nazife Şişman. İstanbul: İnsan Yayınları, 195. Basım., 2011.
• Önal, Ramazan. “Hz. Hamza’nın İslâm’dan Önceki Hayatı, Hz. Peygamber ile Olan Süt Kardeşliği Meselesi, Hidayeti ve Mücadelesi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/40 (2018), 121-142.
• Öz, Şaban. Farklı Siyer’i Okumak -Bir Siyer Eleştirisinin Eleştirisi-. Ankara: Araştırma Yayınları, 3. Basım., 2017.
• Öztürk, Levent. İlk Hicret Habeşistan. İstanbul: Siyer Yayınları, 2015.
• Palabıyık, M. Hanefi. “Hz. Ömer’in Müslüman Oluşu”. EKEV Akademi Dergisi 12/37 (2008), 137-148.
• Palabıyık, M. Hanefi. “Mekke’de Hz. Peygamber ve Akrabalarına Uygulanan Boykot”. Siyer Dersleri-Mekke Dönemi. ed. İdris Söylemez. 180-192. Malatya: Malatya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2018.
• Sarıçam, İbrahim. Emevî-Hâşimi İlişkileri (İslâm Öncesinden Abbâsilere Kadar). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 3. Baskı., 2011.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 6. Baskı., 2011.
• Sırma, İhsan Süreyya. Müslümanların Tarihi (Hz. Muhammed (s.a.s.)’in Mekke ve Medine Dönemleri). İstanbul: Beyan Yayınları, 3. Baskı., 2017.
• Sipahioğlu, Abdulvahid. Vahiy ve Muhasara -Boykot Dönemi Nazil Olan Surelerin Tespiti-. İstanbul: Pınar Yayınları, 2015.
• Süheylî, Ebu’l-Kasım Abdurrahman b. Abdullah b. Ahmed. er-Ravdu’l-unûf. thk. Abderrahman el-Vekîl. Kahire: Daru’n-Nasr et-Tibaa, 1967.
• Şenyayla, Gencal. Müşriklerin Hz. Peygamber ve Müslümanları Boykota Tabi Tutmaları. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Şenyayla, Gencal. “Şi’b Kavramı Işığında Şi’bu Ebî Tâlib’in Mekânsal Tespiti”. Universal Journal of Theology 6/1 (2021), 291-323.
• Şulul, Kasım. İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber (a.s.) Devri Kronolojisi (Tahlil ve Tenkit). İstanbul: İnsan Yayınları, 5. Baskı., 2014.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’r-rusul ve’l-mulûk. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
• Ünal, Ömer. “Ebû Tâlib: Hayatı ve Edebi Kişiliği”. EKEV Akademi Dergisi 7/17 (2003), 113-132.
• Watt, W. Montgomery. Hazreti Muhammed -Peygamber ve Devlet Adamı-. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Watt, W. Montgomery. Hz. Muhammed Mekke’de. çev. Süleyman Kalkan. İstanbul: Kuramer, 2016.
• Ya’kûbî, Ahmed b. İshâk b. Ca’fer. Târîhu’l-ya’kûbî. Beyrut: Dâru Sadr, ts.
• Yavuz, Lütfullah. “Ebu Tâlib b. Abdilmuttalib’in ‘Kaside-i Şi‘biyye’si Üzerine”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 9/1 (2009), 305-326.
• Yılmaz, Metin. “İslâm Tarihinin İlk Üç Asrında Hapishanelere ve Mahkumların Durumlarına İnsan Hakları Bağlamında Genel Bir Bakış”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12-13 (2001), 539-581.
• Yiğit, İsmail. “Osman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/438-443. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.