Examination of Surah Qari'ah in the Context of Presenting Scenes of the Apocalypse

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 128 - 144, 30.06.2022

Mazhar Dündar

https://doi.org/10.47145/dinbil.1115045

Öz

The Surah Qari'a was revealed in the beginning of the Risalat, it started with the question of what the apocalypse is like in some other Makki surahs and was presented by describing the apocalypse scenes. In these scenes, the violent impact caused by the apocalypse and the change in the universe with the effect of this impact are conveyed; The panic situations that people experience with the terrifying fear of the apocalypse, the blessings they will attain or the torment they will suffer according to their deeds are described. The Qur'an is not content with depicting the scenes of the apocalypse; these scenes are conveyed in an imaginative and perceptible style that emerges with an almost lively narration. While the entire reality of the doomsday situation is presented in a striking way in the surah, both hopeful and frightening messages are presented to people. Thus, by emphasizing the consciousness of obligation and servitude in people, it is aimed to give the awareness that the deeds they do in this world will definitely have a reward in the hereafter. While the apocalypse scenes take place in different verses and suras of the Qur'an, it is in the Surah Qâri'a in the most concise form. There is complete harmony and harmony in these scenes, in which the end of the world and the next situation are depicted. This situation manifests itself in every part of the scene, in the music of the words, in the coherence between the tone of voice and the meaning, in activating the senses and presenting a unity in the context in which it is presented. In our study, the concepts expressed in the tone and meaning of the Qâri'a Surah were analyzed, and the apocalyptic scenes, which were told in the most striking and lively style, were discussed. Issues such as whether all these are symbolic expressions to encourage people to believe and do good, and to avoid disbelief and evil, or whether they are chosen from the scenes that will actually be experienced in the hereafter are discussed.

Anahtar Kelimeler

tafsir, Qâri’a, apocalypse, resurrection, scales, hell

Kıyamet Sahneleri Sunması Bağlamında “Kâri‘a Suresi” nin İncelenmesi

Öz

Kâri’a sûresi, Risalet’in başlangıç döneminde nazil olmuş, mevzu itibariyle diğer bazı Mekkî sûrelerde olduğu gibi kıyametin ne olduğu sorusuyla başlamış ve kıyamet sahnelerinin tasviri yapılmıştır. Bu sahnelerde kıyametin kopmasıyla oluşan şiddetli çarpmanın etkisiyle kâinatta oluşan değişim aktarılmıştır. Kıyametin dehşet veren korkusuyla insanların yaşadıkları panik halleri, hesaba çekilerek amellerine göre kavuşacakları nimetler veya uğrayacakları azap tasvir edilmiştir. Kur’an’da, kıyamet sahneleri çok canlı bir anlatımla adeta gözler önüne serilerek tasavvur ve hissedilebilir bir üslupla aktarılmıştır. Sûrede insanlara yönelik hem ümit veren hem de korku salan mesajlar sunulmuştur. Böylece insanlardaki mükellefiyet ve kulluk bilincine vurgu yapılmak suretiyle dünyada işledikleri amellerin ahirette mutlaka bir karşılığının olacağı bilincinin verilmesi hedeflendiği söylenebilir. Kıyamet sahneleri, Kur’an’ın farklı ayet ve sûrelerinde yer alırken, Kâri’a sûresinde veciz şekliyle geçtiği görülmektedir. Sûreyi ele alarak incelememiz bu sebebe matuftur. Kıyametin kopması ve sonraki ahvalin tasvir edildiği bu sahnelerde, tam bir uyum ve ahenk vardır. Bu durum sahnenin her bölümünde, kelimelerin musikisinde, ses tonu ile mana arasındaki insicamda, hisleri harekete geçirmede ve sunulduğu bağlamda bir bütünlük arz etmesinde kendini göstermektedir. Çalışmamızda, Kâri’a sûresinde ses tonu ve manasıyla ifade edilen kavramlar tahlil edilmiş, en çarpıcı ve canlı bir üslup ile anlatılan kıyamet sahneleri ele alınmıştır. Bunların, insanları imana ve marufa teşvik ederek inançsızlık ve münkerden sakındırmaya yönelik olduğu, sembolik birer anlatım olmadığı, ahirette gerçekte yaşanacak manzaralardan seçildiği anlaşılmış ve bu hususlar analiz edilerek işlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

tefsir, Kâri’a, kıyamet, haşr, mizan, cehennem

Kaynakça

• Abduh, Muhammed. Tefsiru cüz-i Amme. Kahire, ts.
• Al-i Nasr, Muhammed b. Musa Selim b. İd el-Hilâlî. el-İstiâb fî beyâni’l-esbâb. çev. İshak Doğan. İstanbul: Beka Yayınları, 2018.
• Âlûsî, Ebu’s-Senâ Şihâbuddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu’l-me’ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arâbî, ts.
• Ateş, Süleyman. Kur’ân Ansiklopedisi. İstanbul: Kuba Yayınları, 1997.
• Beğâvî, Ebû Muhammed Muhyissunne el-Hüseyn b. Mes’ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meâlimu’t-tenzîl. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arâbî, 1985.
• Beydâvî, el-Kâdî Nâsiruddîn Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Beyrut: Mektebetu Osmaniyye, 1314.
• Bikâî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer b. Hasen er-Rubât el-Hırbevî. Nazmü’d-dürer fî tenâsübi’l-âyâti ve’s-süver. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-İslâmî, ts.
• Cemel, Hasan İzzeddîn b. Hüseyin b. Abdülfettâh Ahmed. Mu’cem ve tefsîr lugavî li kelimâti’l-Kur’ân. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb, 2008.
• Cevherî, Ebû Nâsır İsmail b. Hammâd. es-Sihâh tâcu’l-luğa ve sihahu’l-Arabiyye. thk. Abdulgafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1979.
• Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahman b Ali b. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsir. thk. Abdurrezzak el-Mehdî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabî, 2001.
• Demir, Fethi. Eş’ârîlikte İman-Amel İlişkisi. (Van: Van YYÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021).
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf el-Endülüsî. Bahru’l-muhît. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arâbî, 2002.
• Ebu’s-Suud, Muhammed b. Muhammed. İrşâdu’l-aklî’s-selîm ilâ mezâya’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dâr İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı. çev. Cahit Koytak. Ahmet Ertürk. İstanbul: İşâret Yayınları, 1999.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Azim Yayınları, ts.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-luga. thk. Abdusselâm Hârûn. Kahire: ed-Dâru’l-Mısrîyye li’t-Te’lîf ve’t-Terceme, ts.
• Fîrûzâbâdî, Ebu’t-Tâhir Mecduddîn Muhammed b. Ya’kūb b. Muhammed. Kâmûsu’l-muhît. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2008.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. et-Tûsî, Tehâfutu’l-felâsife. thk.Süleyman Dünya. Kahire: Dâru’l-Maârîf, ts.
• Gözeler, Esra. “Kur’an’ın Retorik Analizi: 101 Kâri’a Sûresi Örnekliğinde Michel Cuypers’in Kur’an’ı Anlama Metodu”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. LI(2), 2010.
• Hamidullah, Muhammed. “İslâm’da Sembolik Anlatım”. çev. Sadık Kılıç. Ankara: Diyanet İlmi Dergi, XXV (1): 3-16, 1989.
• Hasenî, İbn Acibe. Kısa Sûrelerin Tefsiri. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2014.
• Heyet. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: DİB Yayınları, 2012.
• Hicâzî, Muhammed Mahmûd. Furkan Tefsiri. trc. Heyet. İstanbul: İlim Yayınları, ts.
• İbn Âşûr, Ebû Abdillâh Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed eş-Şâzelî b. Abdilkādir b. Muhammed. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebu Muhammed Abdülhak b. Gâlib el-Endelûsî. el-Muharreru’l-vecîz fi tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kutûbi’l-İlmiyye, 2001.
• İbn Cüzey, Ebu Kasım Muhammed b. Ahmed el-Kelbî. et-Teshîl li ‘ulûmi’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kutûbi’l-İlmiyye, 1995.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed. Mu’cemu mekâyisi’l-luğa. thk. Abdusselâm Muhammed Harun. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâduddîn İsmâîl b. Şihâbuddîn Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Muhammed Huseyin Şemsuddîn. Beyrut: Dâru’l-Kutûbi’l-İlmiyye, 1999.
• İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b Müslim ed-Dîneverî. Ğarîbü’l-Kur’ân. tah. Said el-Lühhâm. yy, ts.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâluddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lîsânü’l-Arab. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1990.
• İbn Sînâ, Ebû Alî el-Hüseyn b. Abdillâh b. Alî. el-Adhaviyye fi emri’l-meâd. nşr. Hasan Âsî. Beyrut: el-Müessesetu’l-Câmia, 1987.
• İbn Sina, Ebû Alî el-Hüseyn b. Abdillâh b. Alî. eş-Şifa. thk. Muhammed Yusuf Musa. Kahire: el-Hey’etü’l-Amme li-Şuuni’l-Matabii’l-Emiriyye, 1960.
• İsfahânî, Ebu’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal er-Râğıb. el-Müfredât fî gâribi’l-Kur’ân. thk. Safvan Adnan Davudi. Dimeşk: Dâru’l-Kalem, 1992.
• Kâdî, Abdulfettah Abdulğanî. Esbâb-ı nüzûl. trc. Salih Akdemir. Ankara: Fecr Yayınları, 1995.
• Kâsımî, Muhammed Cemâluddîn. Mehâsînu’t-te’vil. Mısır: Dâru İhyâ-i Kutûbi’l-Arabiyye, ts.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Cami’ li ahkâmi’l-Kur’an. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2006.
• Kutub, Seyyid. Fî-Zilâl’il-Kur’an. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 1992.
• Kutub, Seyyid. Kur’an’da Kıyamet Sahneleri. İstanbul: Beka Yayıncılık, 2018.
• Mâturîdî, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud. Te’vilâtu’l-Kur’an. thk. Fatıma Yusuf el-Haymî. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2004.
• Merâğî, Muhammed b. Mustafâ b. Muhammed. Tefsîru’l-Merâğî. Beyrut: Dâru’l-Kutûbi’l-İlmiyye, ts.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed. en-Nuket ve’l-uyûn tefsîru’l-Mâverdî. thk. Seyyîd b. Abdulmaksûd b. Abdurrahîm. Beyrut: Dâru’l-Kutûbi’l-İlmiyye, ts.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmu’l-Kur’an. trc. Heyet. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Mukâtil, Ebu’l-Hasen Mukâtil b. Süleyman el-Ezdî. Tefsîru Mukâtil b Süleyman. nşr. Mahmûd Şehate. Beyrut: Muessesetu’t-Târîhi’l-Arabî, 2002.
• Mücahid, Ebü'l-Haccâc b. Cebr el-Mekkî el-Mahzûmî. Tefsîru’l-Mücahid. thk. Muhammed Abdüsselâm Ebü’n-Nil. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmiyyi’l-Hadîse, 1989.
• Nesefî, Ebû’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. Medâriku’t-tenzîl ve hakaiku’t-te’vil. thk. Yûsûf Ali Bedîvî. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyîb, 1998.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Huseyn. et-Tefsîru’l-kebîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîru’l-Menâr. Lübnan: Dâru’l-Marife, ts.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr. Beyrut: Dâru’l-Kalem, ts.
• Sav, Adem. Kâri’a Sûresi Bağlamında Kıyamet Sahneleri. (Bingöl: Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016).
• Sâvî, Ahmed b. Muhammed. Haşiyetu’s-Sâvî ‘alâ tefsîri’l-Celâleyn. Beyrut: Dâru’l-Kutûbi’l-İlmiyye, 2006.
• Sells, M. Michael Anthony. “Sound and Meaning in Sūrat al-Qāri’a”, Arabica, XL(3), 1993.
• Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. ed-Durru’l-mensûr fî tefsîri’l-me’sûr. Beyrut: Dâru’l-Kutûbi’l-İlmiyye, 2003.
• Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Lübâbü’n-nükûl fi esbâbi’n-nüzûl. thk. Ebu Faris Dahdah. Lübnan: Mektebetu Lübnan, 2001.
• Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Tenasüku’d-dürer fi tenasübü’s-süver. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1987.
• Tâberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr. Câmîu’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2000.
• Toprak, Süleyman. “Haşr” md., DİA, İstanbul: XVI, 1997.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. Esbâbu’n-nüzûl. Mısır: Dâru'l-Kutûbi’l-İlmiyye, 1968.
• Yaşaroğlu, M. Kamil. “Kâri’a Sûresi” md., DİA, İstanbul: XXIV, 2001.
• Yıldırım, Celal. İlmin Işığında Asrın Kur’ân Tefsiri. İstanbul: Anadolu Yayınları, ts.
• Yıldız, İbrahim. “Kur’ân Kıssalarında Muhatabı Anlatıma Dâhil Etme: Amacı, Zamanı ve Metotları”, The Journal of Academic Social Science Studies, (75), 2019, 457-472.
• Zebîdî, Seyyid Muhammed Murtaza. Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kamus. thk. Abdulalîm et-Tahâvî. Kuveyt: Matbaatu Hukûmetu’l-Kuveyt, 1984.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ‘an hakâiki’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fi vucûhi’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Mârife, 2009.