Conveniences Provided by Sunnah for Hajj Worship in Terms of Legislative Value

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 185 - 201, 31.12.2022

Abdulhakim Ay

https://doi.org/10.47145/dinbil.1185695

Öz

The purpose of the creation of human beings is to serve Allah, and for this purpose, Almighty Allah has made people responsible for certain kinds of worship. Although these worships were determined by the Qur'an, the explanations and practices of aforementioned worships revealed by the Sunnah. Because the Sunnah has legislative authority and is the second fundamental source of Islam after the Qur'an. In this respect, it is understood that the sunnah is decisive in terms of worship. Worships, which are indicators of servitude, have been implemented in accordance with the nature of people, and no exaggeration or difficulty has been shown in this matter. It is even observed that some conveniences regarding worship are also provided. Some of these conveniences are mentioned in the Qur'an, but detailed information is not given. Sunnah, on the other hand, has made the necessary statement on this subject and has shown it in practice. Among these worships, some conveniences were also provided for the pilgrimage worship. Because the pilgrimage is limited to a certain place and time, it also includes other worships and has an equally detailed feature. In this context, in this study, the facilities provided by the sunnah to the worship of pilgrimage will be touched upon. Thus, by emphasizing the legislative aspect of the sunnah, it will be tried to explain what kind of facilities it provides to the worship in question, and its determining aspect in terms of worship will be mentioned.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Sunnah, Worship, Legislative, Hajj

Teşrî Değeri Açısından Sünnet’in Hac İbadetine Sağladığı Kolaylıklar

Öz

İnsanoğlunun yaratılış gayesi Allah’a kulluk olup bu amaçla yüce Allah, insanları bir takım ibâdetlerle mükellef kılmıştır. Kur’an’la belirlenmiş olmalarına rağmen söz konusu ibâdetlerin açıklama ve uygulamaları sünnetle ortaya konmuştur. Bu ibâdetlerin açıklama ve uygulamaları sünnet ile belirlenmiştir. Çünkü sünnet teşrî yetkisine sahip olup, Kur’an’dan sonra İslam dininin ikinci temel kaynağıdır. Bu itibarla sünnetin ibâdetler noktasında belirleyici olduğu anlaşılmaktadır. Kulluğun göstergesi ibâdetler insanların doğasına uygun bir şekilde vaz‘ edilmiş bu konuda bir aşırılık ve zorluk gösterilmemiştir. Hatta ibâdetlerle ilgili bazı kolaylıkların sağlandığı görülmektedir. Kur’an’da bu kolaylıklardan bir kısmına değinilmiş fakat ayrıntılı bilgi verilmemiştir. Sünnet ise bu konuda gerekli beyanatta bulunmuş ve uygulamalı olarak da göstermiştir. Bu ibâdetler içerisinde hac ibâdetine de bazı kolaylıklar sağlanmıştır. Zira hac, belirli bir mekân ve zamanla sınırlı, diğer ibâdetleri de kapsayıcı, bir o kadar da ayrıntılı özelliğe sahiptir. Bu bağlamda sünnetin, hac ibâdetine sağladığı kolaylıklara temas edilecektir. Böylelikle sünnetin teşrî yönüne vurgu yapılarak söz konusu ibâdete ne gibi kolaylıklar sağladığı izah edilmeye çalışılacak ve ibâdetler konusundaki belirleyici yönüne değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, sünnet, ibâdet, teşrî, Hac

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el Arnavut. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1996.
• Aybakan, Bilal. “Niyâbet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33/161-163. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Aybakan, Bilal. “Vekâlet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 43/1-6. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-. ‘Umdetu’l-ḳārî fî şerḥî Ṣaḥiḥi’l-Buḫârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Azîmâbâdî, Ebü’t-Tayyib Muhammed Şemsü’l-Hak b. Emîr Alî ed-Diyânüvî el-. Avnü’l-mabûd. 2 Cilt. Beyrut: Dâr İbn Hazm, 2005.
• Bardakoğlu, Ali. “Bedel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5/298-300. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî. el-Câmi‘u’ṣ- Ṣaḥîḥ. Dımaşk: Dâr İbn Kesîr, 2002.
• Canikli, İlyas. “‘Başkasının Yerine Hac Yapmak’ ile İlgili Rivayetlerin Delaletlerini Yeniden Düşünmek”. Journal of Istanbul University Faculty of Theology 26 (05 Eylül 2012), 137-172.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâil İbn Hammâd el-. es-Sıhâh. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Çetin, İbrahim. Hac’da Karşılaşılan Problemler ve Çözüm Yolları. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahmân b. el-Fazl ed-. es-Sünen. 2 Cilt. Beyrut: El-Mektebetü’l-Asrıyye, 2010.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle İslam İlmihali (İnanç, İbadet, Günlük Hayat). İstanbul: Erkam Yayınları, ts.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Heysem b. Nizâr Temîm. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, 1999.
• Erdi̇m, Sinan. “Niyâbet Rivâyetleri Üzerine Bir İnceleme -Yaşayan Kişinin Yerine Hac Yapma İbadeti Özelinde-”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (30 Aralık 2019), 611-642.
• Erul, Bünyamin - Keleş, Ekrem. Haccı Anlamak. Ankara: DİB, 2014.
• Et-Tahâvî, Ebû Cafer. “Mahrem Bulamaması Durumunda Kadının Haccı Meselesi”. çev. Recep Cici. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (01 Ocak 1998), 651-659.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb. B. Muhammed el-. el-Ḳāmûsü’l-muḥiṭ. 2 Cilt. Beyrut: Messesetü’r-Risale, 1994.
• Hatipoğlu, Haydar. Sünen-i İbni Mâce Tercemesi ve Şerhi. 10 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1983.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb. Me‘âlimü’s-Sünen. 4 Cilt. Halep: El-Matbaatü’l-ilmiyye, 1932.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdülazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkī. Reddü’l-muḫtâr ‘ale’d-Dürri’l-muḫtâr. thk. Ahmed Abdülmevcud Adil - Ali Muhammed Muavvıd. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Fetḥu’l-bârî bi şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 24 Cilt. Beyrut: er-Risale el-İlmiyye, 5. Basım, 2020.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî. Ḥaccetü’l-vedâ‘. Riyad: Beytü’l-Efkâr, ts.
• İbn İshak, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Yesâr b. Hıyâr el-Muttalibî. es-Sîretü’n-nebeviyye. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’. Ḫaccetü’l-Vedâ‘. thk. Mustafa Abdulvâhid. Stuttgart: Dâru’l-Kur’an el-Kerim, 1986.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnavut. 5 Cilt. Beyrut: Daru’r-Risâleti’l-Alemiyye, 2009.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemalüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1990.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l muḳteṣıd. thk. Ali Muhammed Mu’avvad - Âdi Ahmedl Abdulmavcûd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 4. Basım, 2009.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa’d b. Meni’ el-Kâtib el-Hâşimî. et-Ṭabaḳâtü’l-Kübrâ. thk. Ali Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebü’l-Hancî, 2001.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Aḥkâmü’n-nisâ’. thk. Amr Abdülmünim Selim. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 1997.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî. Fetḥu’l-ḳadîr li’l-‘âcizi’l-faḳīr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Ḳādî İyâz, Ebü’l Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsubî. İkmâlü’l-Mu‘lim bi-fevâ’id fî şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim. thk. Yahya İsmail. 9 Cilt. Mısır: Dâru’l-Vefâ, 1998.
• Kandehlevi, Muhammed Zekeriyya. Ḥaccetü’l-Vedâ‘. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2016.
• Karagöz vd., İsmail. Hac İlmihali. Ankara: DİB, 4. Basım, 2007.
• Karaman vd., Fikret. Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-. Bedâ’i‘u’ṣ-ṣanâ’i‘ fî tertîbi’ş-Şerâ’i‘. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2003.
• Komisyon, Kuveyt Vakıflar ve İslâmî İşler Bakanlığı. Mevsûâtü’l-Fıkhiyye. 45 Cilt. Kuveyt: Vizâratu’l-Evkâf ve’ş-Şuûn el-İslâmiyye, 2. Baskı., 1404.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvaṭṭâ’. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1985.
• Mergīnânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergānî el-. el-Hidâye. ed. Naim Eşref Nur Muhammed. 8 Cilt. Pakistan: İdâretü’l-Kur’ân ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, 1417.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullāh b. Mahmûd b. Mevdûd el-. el-İḫtiyâr li-ta‘lîli’l-Muḫtâr. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• Mübârekpûrî, Ebü’l-Ulâ Muhammed Abdurrahmân b. Abdirrahîm el-. Tuḥfetü’l-Aḥveẕî. 12 Cilt. Dâru’l-Fikr, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’ṣ- Ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1374-75/1955-56.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-. es-Sünen. thk. Ahmed Şemseddin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2013.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-. el-Mecmû‘ şerḥu’l-Müheẕẕeb. thk. Mahmud Matracî. 22 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2010.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-. el-Minhâc fî şerḥî Ṣaḥîḥi Müslim b. el-Haccâc. 18 Cilt. Şam: Dâru Takvâ, 2004.
• Öğüt, Salim. “Tavaf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/178-180. istanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Özay, Hilal. İslam Hukuku Açısından Bedensel Engellilik. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Paçacı, İbrahim. “Bedenî-Malî Ayrımının İbadetlerde Niyabete Etkisi ve Bedel Hac”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 29 (Nisan 2017), 369-398.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-. el-Mebsûṭ. thk. Mustafa Cevat Akşit. 30 Cilt. İstanbul: Gümüşev Yayınları, 2008.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hâtib eş-. Muġni’l-muḥtâc ilâ ma‘rifeti me‘ânî elfâżi’l-Minhâc. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1997.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre et-. el-Câmi‘u’ṣ- Ṣaḥîḥ. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2016.
• Turan, Sümeyye. Kadının Özel Hallerinde İbâdeti. Sakarya: Sakarya Üniversistesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Kitâbü’l-Meġāzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 3. Basım, 1966.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed el-Hüseynî ez-. Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-Ḳāmûs. 40 Cilt. Kuveyt: Matbaatü’l-Kuveyt, 2. Basım, ts.
• Zuhayli, Vehbe. el-veciz fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Şam: Dâru’l-Fikr, 2008.