Yosef Albo’ya (ö. 1444) Göre Tevrat’ın Ebediliği

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 24, 30.04.2024

Muhammet Zuhur

Öz

Yosef Albo (ö. 1444) Orta Çağ’da İspanya’da yaşamış Yahudi düşünürlerden birisidir. Onun yaşadığı dönemde Hıristiyanlar din değiştirme konusunda Yahudilere baskı uygulamıştır. Albo gibi birçok Yahudi bilginin katılmaya zorlandığı Tortosa Münazarasında Hıristiyan bilginler Tevrat'ın geçerliliğini sorgulamıştır. Albo, Sefer ha-İkkarim isimli eserinde, bu münazaradan açıkça bahsetmemiş olsa da münazaradaki Tevrat’ın ebediliği tartışmalarına dair izler bulunmaktadır. Albo, mevcut Tevrat’ın değişmemiş olduğunu iddia ederek seleflerini takip etmiş ve özellikle Abraham ibn Daud’a benzer argümanlar sunmuştur. Bununla birlikte Tevrat’ın ebediliği konusunda Saadya Gaon, Abraham ibn Daud ve Musa ibn Meymûn’a ciddi itirazlar yöneltmiştir. Tevrat’ta geçen ekleme ve çıkarma yasaklarının ve ebedi yasa gibi ifadelerin Tevrat’ın ebedi oluşuna delil olarak kullanılamayacağını savunmuş, Talmud bilginlerinin gelecekte yeni bir yasanın verilmesini mümkün gördüklerini dile getirmiştir. Ayrıca tarihte birçok ilahi yasanın yerini yeni bir ilahi yasanın alması gibi Tevrat’ın yerini alabilecek bir yasanın gelmesinin aklen mümkün olduğunu ileri sürmüştür. Yeni bir ilahi yasanın gelip gelmemesinin Tanrı’nın iradesine bağlı olduğunu belirtmiştir. Bununla birlikte Tevrat’ın gelecekte değişmesini çeşitli şartlara bağlamıştır. O, Tevrat’ı değiştirebilecek peygamberin Musa’dan üstün olmasını ve Musa gibi altı yüz bin kişinin huzurunda vahiy almasını gerekli görmüştür. Böylece Tevrat’ın gelecekte değişmesiyle ilgili pratik engeller koymuş fakat teorik olarak değişmesini mümkün görmüştür. Albo’nun Tevrat’ın gelecekte değişmesini mümkün görmesi sonraki birçok Yahudi düşünürü önemli ölçüde etkilemiştir.

Anahtar Kelimeler

Yahudilik, Yosef Albo, Tevrat’ın Ebediliği, Nesih, Musa

The Eternity of the Torah according to Joseph Albo (d. 1444)

Öz

Joseph Albo (d. 1444) was a Jewish thinker who lived in Spain in the Middle Ages. During his time, Christians put pressure on Jews to convert. In the Disputation of Tortosa, in which many Jewish scholars like Albo were forced to participate, Christian scholars questioned the validity of the Torah. Although Albo does not explicitly mention this disputation in his Sefer ha-Ikkarim, there are traces of the debate about the eternity of the Torah that took place at the disputation. Albo followed his predecessors in claiming that the current Torah is unchanged and presented arguments similar to those of Abraham ibn Daud in particular. However, he raised serious objections to Saadia Gaon, Abraham ibn Daud and Maimonides on the eternity of the Torah. He argued that the prohibitions of addition and subtraction and expressions such as eternal law cannot be used as evidence for the eternity of the Torah and that Talmudic scholars considered it possible that a new law would be given in the future. He also argued that it is rationally possible that a new divine law can replace the Torah, just as many divine laws in history have been replaced by a new divine law. He stated that whether a new divine law comes or not depends on God’s will. However, he also attributed the possible change of the Torah in the future to various conditions. He considered it necessary for the prophet who could change the Torah to be superior to Moses and, like Moses, to receive revelation in the presence of six hundred thousand people. Thus, he placed practical obstacles in the way of the Torah being replaced in the future, but he saw it as theoretically possible. Albo’s view that the Torah could be changed in the future significantly influenced many later Jewish thinkers.

Anahtar Kelimeler

Judaism, Joseph Albo, Eternity of the Torah, Abrogation, Moses

Kaynakça

• Abravanel, Isaac. Rosh Amanah. çev. Menachem Kellner. Oxford: The Littman Library of Jewish Civilization, 2004.
• Adam, Baki. Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat. İstanbul: Pınar Yayınları, 2015.
• Albo, Joseph. Sefer ha-İkkarim. çev. Isaac Husik. 5 Cilt. Philadelphia: The Jewish Publication Society of America, 1946.
• Altuncu, Abdullah. “Yahudi Geleneğinin Kutsal Metni: Sefer Tora”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (Haziran 2022), 29-62. https://doi.org/10.46353/k7auifd.1097001
• Araz, Ömer Faruk. Yahudilikte Tefsir Geleneği: Midraşik Literatürün Tarihsel Gelişimi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Chabad. “Melachim uMilchamot”. Erişim 11 Aralık 2023. https://chabad.org/library/article_cdo/aid/1188343/jewish/Melachim-uMilchamot.htm
• Crescas, Hasdai. Light of the Lord (Or Hashem). çev. Roslyn Weiss. Oxford: Oxford University Press, 2018.
• Davies, William David. The Setting of the Sermon on the Mount. London: Cambridge University Press, 1977.
• Eusebius of Caesarea. Demonstratio Evangelica (The Proof of the Gospel). çev. W.J. Ferrar. New York: The Macmillan Company, 1920.
• Işık, Hidayet. “Müslüman Bilginlere Göre Tevrat ve İncil’de Hz. Muhammed”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (Haziran 2015), 11-25.
• İbn Daud, Abraham. The Exalted Faith. çev. Norbert M. Samuelson. Rutherford: Fairleigh Dickinson University Press, 1986.
• İbn Hazm. el-Fasl: Dinler ve Mezhepler Tarihi. çev. Halil İbrahim Bulut. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
• İbn Meymûn, Musa. “Tora’nın Esaslarına Dair Hükümler”. Sefer ha-Mada. çev. Yasin Meral vd. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2022.
• İbn Meymûn, Musa. Delâletü’l-Hâirîn. çev. Osman Bayder - Özcan Akdağ. İstanbul: Kimlik Yayınları, 2019.
• Kofsky, Arieh. Eusebius of Caesarea Against Paganism. Leiden: Brill, 2000.
• Kreisel, Howard. Prophecy: The History of an Idea in Medieval Jewish Philosophy. Dordrecht:Springer, 2001.
• Kurt, Ali Osman. Erken Dönem Yahudi Tarihi: Yahudiliğin Mimarı Ezra. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları, 2007.
• Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur İncil. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi - Yeni Yaşam Yayınları, 2009.
• Maimonides. Epistle to Yemen, çev. Boaz Cohen. New York: American Academy for Jewish Research, 1952.
• Maimonides. Maimonidesʼ Commentary on the Mishnah: Tractate Sanhedrin. çev. Fred Rosner. New York: Sepher-Hermon Press, 1981.
• Meral, Yasin. “Abraham ibn Daud’un İbn Hazm’ın Nesih ve Tahrif Eleştirisine Karşı Tevrat Savunusu”. Oksident 4/1 (Temmuz 2022), 1-35. https://doi.org/10.51490/oksident.1104995
• Meral, Yasin. “İbn Meymûn’a Göre Yahudilik’te İman Esasları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/2 (Ağustos 2011), 243-266. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001087
• Meral, Yasin. “İbn Meymûn’un Yemen Mektubu”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 54/2 (Ağustos 2013), 1-48. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001389
• Meral, Yasin. Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik. İstanbul: Milel Nihal Yayınları, 2021.
• Ruderman, David B. Jewish Thought and Scientific Discovery in Early Modern Europe. New Haven: Yale University Press, 1995.
• Saadia Gaon. The Book of Beliefs and Opinions. çev. Samuel Rosentblatt. New Haven: Yale University Press, 1976.
• Schwartz, Howard. Tree of Souls: The Mythology of Judaism. Oxford: Oxford University Press, 2004.
• Schweid, Eliezer. The Classic Jewish Philosophers: From Saadia through the Renaissance. çev. Leonard Levin. London: Brill, 2006.
• Sefaria. “Midraş Tanhuma, Beşela 16”. Erişim 15 Mart 2024. https://sefaria.org/Midrash_Tanchuma
• Sefaria. “Şir ha-Şirim Raba, 1:2”. Erişim 10 Eylül 2023. https://sefaria.org/Shir_HaShirim_Rabbah.1.2
• Sefaria. “Talmud”. Erişim 15 Mart 2024. https://sefaria.org/texts/Talmud
• Sefaria. “Vayikra Raba 13”. Erişim 15 Mart 2024. https://sefaria.org/Vayikra_Rabbah
• Sefaria. “Yalkut Şimoni, Nah”. Erişim 15 Mart 2024. https://sefaria.org/Yalkut_Shimoni_on_Nach
• Shapiro, Marc B. The Limits of Orthodox Theology: Maimonides’ Thirteen Principles Reappraised. Oxford: The Littman Libray of Jewish Civilization, 2003.
• Şengül, Fatma Seda. Yahudi-Hıristiyan Münazaralarında İsa ve Mesih Tartışmaları-Paris, Barselona, Tortosa Örnekleri-. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Viterbo, Abraham Hayyim. Emunat Hakhamim. Frankfurt am Main: Verlag der hebräisch- antiquarischen Buchhandlung von I. Kauffman, 1854.