1606 Jitvatorok antlaşması, Osmanlı-Habsburg diplomatik ilişkilerinin
doğasını tedricî ama kararlı bir şekilde dönüşüme uğrattı. Aynı sene içinde
Jitva nehri ağzında, tarafsız kabul edilen bir bölgede Osmanlı ve Habsburg
heyetlerinin müzakere usulüyle bir antlaşma metni (daha doğrusu antlaşma
metinleri) kaleme almaları, XVII. yüzyılın kalan yıllarında yerleşik bir
diplomatik uygulama halini aldı. Bununla birlikte, heyetlerce kağıda dökülen
antlaşma metinlerinin yürürlüğe girebilmesi için, Habsburg hükümdarı ve Osmanlı
sultanınca tasdik edilmeleri gerekiyordu. Antlaşmaların ahidname (Ratifikation)
formuna sokulması, bazı hallerde, iki saray arasında gidip gelen elçilerin
olanca gayretine rağmen seneler alabiliyordu. Hâlbuki 1664 Vasvar antlaşması,
10 Ağustos’ta imzalanmasının ardından bir buçuk ay bile geçmeden Habsburg
hükümdarı I. Leopold (ö. 1705) ve Osmanlı sultanı IV. Mehmed (ö. 1693)
tarafından tasdik edilmiş; tasdiknameler bir merasim eşliğinde el
değiştirmişti. Buna karşın, konuyla ilgili literatür, bilhassa 1665’te teati
edilen Osmanlı ve Habsburg büyükelçileri üzerine yazılanlar, bu esnada Viyana
ve Edirne / İstanbul’a giden elçilerin bir sene önce akdedilen Vasvar
antlaşmasının ahidnamesini taşıdıkları yönünde hatalı bir bilginin kökleşmesine
sebep olmuştur. Bu makalede, Vasvar antlaşmasının tasdik sürecini tarihsel
açıdan yeniden inşa edebilmek amacıyla Başkanlık Osmanlı Arşivi ve Avusturya
Devlet Arşivi’ndeki geniş koleksiyonlardan elde edilen belgeler, dönemin çağdaş
yazılı kaynaklarıyla bir araya getirilmiştir. Tarihî hikayenin yeniden
kurulmasının ardından, önceki örneklerin aksine, 1664’te Osmanlı ve Habsburg
makamları arasındaki diplomatik / bürokratik işleyişin hangi vasıtalarla
hızlandırılabildiğine dair bir değerlendirme yapılarak, erken modern Osmanlı
devlet yapısının değişen özelliklerine işaret edilmiştir.
Vasvar antlaşması Fazıl Ahmed Paşa Simon Reniger XVII. Yüzyıl Osmanlı-Habsburg Diplomasisi Köprülüler
Bölüm | Makale |
---|---|
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 1 Aralık 2017 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 |