Modern Siyaset Tasavvurunun Mekanizmacı Arkaplanı

Yıl 2013, Sayı: 35, 1 - 42, 01.12.2013

M. Akif Kayapınar

Öz

17. yüzyıl filozoflarının -ki Thomas Hobbes bunların en belirleyici olanıydı- “seküler” bir zeminde, mekanistik bir yaklaşımla, mekanik terimlerle ve analitik-geometrik yöntemle formüle ettiği toplum, siyaset ve devlet düşüncesi, ana hatlarıyla modern siyaset düşüncesinin paradigmatik sınırlarını ve nihai çerçevesini oluşturmuş ve bugüne değin belirleyici olmayı sürdürmüştür. Ne var ki, modern siyaset tasavvurunun kök metaforu olan mekanizma düşüncesinin çağdaş kozmolojide bir karşılığı yoktur. Hâlihazırda siyaset felsefesi alanında yaşanan bunalımın ve köklü değişim ihtiyacının ardında yatan başlıca nedenlerden biri, modern siyaset algısının üzerine inşa edildiği mekanizmacı kök metafor ile bugünkü gerçeklik algısı arasındaki bu uyumsuzluktur. Modern siyaset tasavvurunun mekanizmacı kökenlerinin incelendiği bu çalışmada, kozmolojik algılarla siyaset düşüncesi arasındaki metaforik bağ özellikle Hobbes’un kurucu siyaset modeline referansla ele alınmıştır.Metafor ve modeller düşüncenin aktarılmasını kolaylaştıran estetik kalıplar olduğu kadar algılanan gerçekliği tesis eden ontolojik unsurlardır. İlgili literatürde, dünya görüşünün metaforlar üzerinden kurgulanması işlemi “kök metafor” olarak adlandırılan bir sembolik aktarım biçimi ile ifade edilmiştir. Kök metaforlar belli bir dönemin düşünürlerinin genellikle bilinçaltında verili kabul ettikleri ortak ve temel ön-kabulleri oluşturur. 17. yüzyıl, Avrupa düşüncesinin Aristotelesçi dünya tasavvurundan modern dünya tasavvuruna geçtiği son derece kritik bir dönemdir. Bu döneme kadar tüm gerçeklik, anlam ve değere kaynaklık eden hiyerarşik ve ahlaki bir bütün olarak algılanmaktayken, 17. yüzyıldan sonra Avrupalı zihin için gerçeklik matematiksel olarak ifade edilmiş fiziksel bir uzama dönüşmüştür. 17. yüzyılda yaşanan kozmolojik tasavvurdaki bu değişim, dolayısıyla, Avrupalılar için organizma kök metaforundan mekanizma kök metaforuna geçişi de ifade etmektedir. Mekanizma kök metaforunun modern toplum ve siyaset tasavvuruna etkisi pek derin ve belirleyici olmuştur. Zira cansız, ruhsuz ve birbirine benzer sonsuz sayıdaki fiziksel parçacığın bir araya gelmesiyle oluştuğu varsayılan bir niceliksel evrenin anlama ve değere kaynaklık etmesi artık mümkün değildir. Nitekim yeni gerçeklik tasavvurunda siyaset, aşkın değerler sisteminden soyutlanmış, müstakil bir alan haline gelmiştir. Bu minvalde, siyasal anlam ve değerler insanmerkezli bir temelde tanımlanmaya başlamıştır. Modern siyaset tasavvurunun kurucu zihni Thomas Hobbes’tur. Mekanizma kök metaforuna dayalı siyasal anlayış ilk defa Hobbes’un siyaset ve devlet modelinde inşa edilmiştir ve günümüze değin modern siyaset yaklaşımı Hobbes’un çizdiği genel çerçeve içerisinde kalmayı sürdürmüştür

Anahtar Kelimeler

Hobbes, Aristoteles, Newton, Modern Siyaset Tasavvuru, Kozmoloji, Model, Metafor, Kök Metafor, Organizma, Mekanizma

The Mechanistic Background of Modern Political Imaginary

Öz

The social and political thought that 17th-century philosophers
–led by Thomas Hobbes– developed on a secular
basis, through a mechanistic approach, with mechanical
terms and analytical-geometrical methodology, has set the
paradigmatic limits and ultimate framework of the modern political thought, which has been in effect until today. Yet
the notion of mechanism, which acts as the root-metaphor
of the modern political imaginary, does not anymore make
much sense vis-à-vis the dominant contemporary worldview.
The deep crisis in contemporary political philosophy
and widely felt need for a radical change in the fundamentals
of modern political conception can be attributed, at
least partly, to this incongruence between the mechanical
root-metaphor and the current perception of reality. Aiming
to crystallize the metaphorical link between the Newtonian
cosmological perceptions and modern political approach,
this article closely examines the mechanical roots of modern
political imaginary with a focus on Hobbes’ formative
political model.
Metaphors and models are to be considered among the
ontological elements constructing reality as well as beings
aesthetic patterns embellishing expression and facilitating
understanding. The construction of a worldview through
metaphors is described in related literature with a special
form of symbolic thinking called a “root metaphor.” Root
metaphors constitute the common and fundamental – and
mostly unconscious – assumptions of a certain epoch.
The seventeenth century, when the general thought
switched from the Aristotelian worldview to the modern
one, is one of the most critical periods of European history.
Until then the reality had been considered as a hierarchical
and moral whole functioning as the source of meaning and
value, while for the European mind it turned into a physical
extension expressed only in mathematical terms in the
seventeenth century. Therefore, this transformation meant
an extraordinary transition from an organic to a mechanistic
root metaphor for the ‘Western mind’.
This mechanistic root metaphor has influenced modern
social and political imaginaries in a remarkable way. For, a numerical world devoid of soul and vitality and composed
of an infinite number of physical particulars could no longer
serve as the source of meaning and value. Accordingly, politics
came to be regarded as an autonomous realm divorced
from any transcendental set of values in the modern perception
of reality. In this context, political meanings and values
began to be defined merely in an anthropocentric way. The
founding father of the modern political imaginary is Thomas
Hobbes, who was the first to construct a model for politics
and the state on the basis of the mechanistic root metaphor.
This model has continued to be the main paradigm of political
conception in the West until today.

Anahtar Kelimeler

Hobbes, Aristoteles, Newton, Modern Political Imaginary, Cosmology, Model, Metaphor, Root Metaphor, Organism, Mechanism