Konuşma Sesi Bozukluğu Olan ve Olmayan Çocukların Dil ve Bilişsel Gelişimlerinin İlişkisi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 3, 241 - 269, 31.12.2020

Neriman Ayça Ateş , Nazmiye Günhan

Öz

Giriş: Konuşma sesi bozukluğu (KSB) olan çocuklara dair yapılan çalışmalar, bu çocukların KSB’ye ve bilişsel becerilerine bağlı olarak tipik gelişim gösteren akranlarına göre akademik becerilerde zorlandıklarını göstermektedir. Bu çalışma kapsamında KSB’si olan çocuklar ile KSB’si olmayan çocukların bilişsel beceriler açısından nasıl farklılıklar sergilediği ve bu çocuklarda dil gelişiminin bilişsel becerilerle İlişkisi incelenmiştir. Yöntem: Bu inceleme için 5-7 yaş arasında KSB’si olan 21 çocuk ile KSB’si olmayan 21 çocuk hem dil gelişimleri hem de bilişsel gelişim açısından değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamında değerlendirilen çocuklar araştırmaya destek olmak için gönüllü olan öğretmenler aracılığıyla seçilmişlerdir. Çocuklar Sesletim-Sesbilgisi Testi (SST) ile KSB açısından gruplanmış, dil gelişimleri Türkçe Erken Dil Gelişimi Testi (TEDİL) testi ile, bilişsel gelişimleri ise Cognitive Assesment System (CAS) bataryası ile değerlendirilmiştir. Bulgular: Yapılan değerlendirmelerin sonucunda KSB’si olan ve KSB’si olmayan çocukların bilişsel becerileri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmuştur (p<0,05). KSB’si olmayan çocukların Ardıl ve Eşzamanlı bilişsel işlem alanı puanlarının ve TEDİL puanlarının, KSB’si olan çocukların puanlarından daha yüksek olduğu, KSB’si olan çocukların TEDİL ve CAS puanları arasında anlamlı bir ilişki bulunmazken, KSB’si olmayan çocuklar TEDİL ve CAS puanları incelendiğinde Ardıl ve Eşzamanlı bilişsel işlem alanlarında ve toplam puanlarında anlamlı bir farklılık görülmüştür. Sonuç: Farklılık görülen bilişsel işlem alanlarının kapsadığı becerilerdeki zayıflığa bağlı olarak, KSB’si olan çocukların okuma yazma becerilerinde zorlanabilecekleri düşünülebilir. Bu sonuca dayanarak, KSB’si olan çocukların bilişsel değerlendirilmelerinin yapılması ve ihtiyaç dahilinde desteklenmesinin dil ve konuşma terapisinin etkililiği bakımından önemli olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

bilişsel gelişim, dil ve konuşma bozuklukları, konuşma sesi bozuklukları, okuma yazma, fonolojik farkındalık, Kısa Süreli Bellek

Kaynakça

• 1. Adams, A.M., Gathercole, S.E. (1995). Phonological working memory and speech production in preschool children. Journal of Speech Language and Hearing Research, 38(2), 403.
• 2. Afshar, M.R., Ghorbani, A., Rashedi, V., Jalilevand, N., Kamali, M. (2017). Working memory Span in persian-speaking children with speech sound disorders and normal speech development. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 101, 117–122.
• 3. Akoğlu, G., Acarlar, F. (2014). Gelişimsel dil bozukluklarında söz dizimi anlama ve sözel çalışma belleği ilişkisinin incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 29 (73), 89-103.
• 4. Anthony, J.L., Francis, D.J. (2005). Development of phonological awareness. Current Directions in Psychological Science, 14(5), 255–259.
• 5. Bishop, D.V.M. (2010). Which neurodevelopmental disorders get researched and why?. Plos One, 5(11), e15112.
• 6. Couture, A.E., McCauley, R.J. (2000). Phonological working memory in children with phonological impairment. Clinical Linguistics & Phonetics, 14(7), 499–517.
• 7. Das, J.P. (2019). Değerlendirme ve iyileştirmede Luria sonrası bir yaklaşım. https://www.turkceprep.com/yazi-detay/degerlendirme-ve-iyilestirmede-luria-sonrasi-bir-yaklasim/ adresinden alınmıştır. (Erişim Tarihi: 18.09.2019)
• 8. Das, J.P., Naglieri, J.A., Kirby, J.R. (1994). Assesment of cognitive processes : the PASS theory of intelligence (1st edition). Massachusetts: Allyn and Bacon.
• 9. Das, S.B. (2014). Glimpses into the Personal Life of J. P. Das. T.C. Papadopoulos, R.K. Parrila, J.R. Kirby (Ed.) Cognition, Intelligence, and Achievement (1st edition) in (p.19-30). USA: Academic Press.
• 10. Demirtaş, Ç.P. (2017). Okuma güçlüğü olan öğrencilerde okuma, sesbilgisel farkındalık, hızlı isimlendirme ve çalışma belleği becerilerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. 11. Ege, P. (2010). Türkçe’deki ünsüzlerin edinimi: bir norm çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 25 (65), 16-34.
• 12. Ergin, T. (2003). Bilişsel değerlendirme sistemi (Cognitive Assesment System) beş yaş çocukları üzerinde geçerlik, güvenirlik ve norm çalışması. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• 13. Ergin, T. (2004). Çocukların bilişsel işlemlerini değerlendirmede yeni bir yaklaşım: PASS teorisi ve bilişsel değerlendirme sistemi (CAS). Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 223-245.
• 14. Farquharson K. (2015). After Dismissal: Examining the Language, Literacy, and Cognitive Skills of Children With Remediated Speech Sound Disorders. American Speech-Language-Hearing Association, 16, 50-59.
• 15. Farquharson, K., Hogan, T.P., Bernthal, J.E. (2017). Working memory in school-age children with and without a persistent speech sound disorder. International Journal of Speech-Language Pathology, 20(4), 422–433.
• 16. Filickova, M., Kovalcikova, I., Ropovik, I. (2015). The role of simultaneous and successive processing in EFL reading. International Journal of Psychology, 51(5), 383–391.
• 17. Gathercole, S.E., Alloway, T.P., Willis, C., Adams, A.M. (2006). Working memory in children with reading disabilities. Journal of Experimental Child Psychology, 93(3), 265–281.
• 18. Grawburg, M., Rvachew, S. (2006). Correlates of phonological awareness in preschoolers with speech sound disorders. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 49, 74–87.
• 19. Hall, P.K., Tomblin, J.B. (1978). A follow-up study of children with articulation and language disorders. Journal of Speech and Hearing Disorders, 43(2), 227. 20. Hortis-Dzierzbicka, M., Radkowska, E., Fudalej, P.S. (2012). Speech outcomes in 10-year-old children with complete unilateral cleft lip and palate after one-stage lip and palate repair in the first year of life. J Plast Reconstr Aesthet Surg, 65, 175-81.
• 21. Kirby, J.R., Williams, N.H. (1991). Learning problems: a cognitive approach (1st edition) Toronto: Kagan& Woo Limited.
• 22. Korkmaz, B. (2000). Pediatrik davranış nörolojisi (1.baskı). İstanbul: Cerrahpaşa Tıp Fakültesi.
• 23. Larrivee, L.S., Catts, H.W. (1999). Early reading achievement in children with expressive phonological disorders. American Journal of Speech-Language Pathology, 8(2), 118.
• 24. Leavy, K.M., Cisneros, G.J., LeBlanc, E.M. (2016). Malocclusion and its relationship to speech sound production: redefining the effect of malocclusal traits on sound production. American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics, 150(1), 116–123. 25. Leita˜o, S., Fletcher, J. (2004). Literacy Outcomes for Students With Speech Impairment: Long‐term Follow‐up. International Journal of Language & Communication Disorders, 39(2), 245–256.
• 26. Lewis, B.A., Avrich, A.A., Freebairn, L.A., Hansen, A.J., Sucheston, L.E., Kuo, I., et al. (2011). Literacy outcomes of children with early childhood speech sound disorders: impact of endophenotypes. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 54, 1628-1643.
• 27. Lewis, B.A., Freebairn, L., Tag, J., Ciesla A.A., Iyengar, S.K., Stein, C.M., et al. (2015). Adolescent outcomes of children with early speech sound disorders with and without language impairment. American Journal of Speech-Language Pathology, 24(2), 150.
• 28. Lewis, B.A., Freebairn L., Taylor, G.H. (2002). Correlates of spelling abilities in children with early speech sound disorders. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 15, 389–407.
• 29. Lewis, B.A., Freebairn, L.A., Taylor, H.G. (2000). Follow-up of children with early expressive phonology disorders. J Learn Disabil, 33, 433–444.
• 30. Lewis, B.A., Freebairn, L.A., Taylor, H.G. (2000a). Academic outcomes in children with histories of speech sound disorders. J Commun Disord, 33, 11–30. 31. Lewis, B.A., Shriberg, L.D. (2006). The genetic bases of speech sound disorders: evidence from spoken and written language. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 49, 1294-1312.
• 32. McAlenney, A., Coyne, M.D. (2011). Identifying at-risk students for early reading intervention: challenges and possible solutions. Reading and Writing Quarterly, 27(4), 306-323.
• 33. McBride-Chang, C. (1995). What is phonological awareness?. Journal of Educational Psychology, 87(2), 179-192. 34. McGrath, L.M., Hutaff-Lee, C., Scott, A., Boada, R., Shriberg, L.D., Pennington, B.F. (2007). children with comorbid speech sound disorder and specific language impairment are at increased risk for attention-deficit/hyperactivity disorder. Journal of Abnormal Child Psychology, 36(2), 151–163.
• 35. Mcleod, S., Harrison, L.J. (2009). Epidemiology of speech and language impairment in a nationally representative sample of 4- to 5-year-old children. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 52, 1213–1229.
• 36. Murphy, C.F.B., Pagan-Neves, L.O., Wertzner, H.F., Schochat, E. (2014). Auditory and visual sustained attention in children with speech sound disorder. Plos One, 9(3), e93091.
• 37. Nagarajan, R., Savitha, V.H., Subramaniyan, B. (2009). Communication disorders in individuals with cleft lip and palate: an overview. Indian J Plast Surg, 42, 137-43.
• 38. Naglieri, J.A., Das, J.P. (2014). CAS-Açıklama El Kitabı. (Çev. Tamer E). İstanbul: Riverside Publishing. (Orijinal Yayın Tarihi, 1997)
• 39. Naglieri, J.A., Salter, C.J., Edwards, G.H. (2004). Assessment of children with attention and reading difficulties using the pass theory and cognitive assessment system. Journal of Psychoeducational Assesment, 22, 93-105.
• 40. Oakhill, J., Kyle, F.. (2000). The relation between phonological awareness and working memory. Journal of Experimental Child Psychology, 75(2), 152–164.
• 41. Özcan, A.F., Özcan, A.O. (2016). İlk okuma yazma öğrenmede çocukların yaşadıkları güçlükler, nedenleri ve çözüm önerileri: nitel bir araştırma. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/510550adresinden alınmıştır. (Erişim tarihi: 23.04.2019)
• 42. Preston, J.L., Hull, M., Edwards, M.L. (2013). Preschool speech error patterns predict articulation and phonological awareness outcomes in children with histories of speech sound disorders. American Journal of Speech-Language Pathology, 22(2), 173.
• 43. Raine, A., Hulme, C., Chadderton, H., Bailey, P. (1991). Verbal short-term memory span in speech-disordered children: implications for articulatory coding in short-term memory. Child Development, 62(2), 415.
• 44. Raitano, N.A., Pennington, B.F., Tunick, R.A., Boada, R., Shriberg, L.D. (2004). Pre-literacy Skills Of Subgroups of Children With Speech Sound Disorders. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(4), 821–835.
• 45. Ramus, F., Pidgeon, E., Frith, U. (2003). The relationship between motor control and phonology in dyslexic children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 44, 712–722.
• 46. Shriberg, L.D. (2003). Diagnostic markers for child speech‐sound disorders: introductory comments. Clinical Linguistics & Phonetics, 17(7), 501–505.
• 47. Sices, L., Taylor, H.G., Freebairn, L., Hansen, A., Lewis, B. (2007). Relationship between speech-sound disorders and early literacy skills in preschool-age children: impact of comorbid language impairment. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 28(6), 438–447.
• 48. Sterling-Orth, A. (2008). Go-To guide for phonological awareness (2nd edition). USA: Super Duper Publications.
• 49. Thal, D.J., Miller, S., Carlson, J., Vega, M.M. (2005). Nonword repetition and language development in 4-year-old children with and without a history of early language delay. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 48, 1481–1495.
• 50. Topbaş, S. (2017). Sesletim sesbilgisi testi kullanım yönergesi (2. baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• 51. Topbaş, S., Güven, S. (2013). Türkçe erken dil gelişim testi kullanım kılavuzu (1. baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• 52. Topbaş, S., Güven, S. (2014). Erken dil gelişimi testi üçüncü versiyonunun (Test of Early Language Development-Third Edition) Türkçe’ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik ön çalışması. International Journal of Early Childhood Special Education, 6(2), 151-176.
• 53. Ünal, Ö. (2011). Rezonans bozukluklarının nazometrik değerlendirmesi: 4-18 yaş aralığındaki bireyler için Türkçe norm çalışması. Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• 54. Van den Bos, K.P. (2008). Word-reading development, the double-deficit hypothesis, and the diagnosis of dyslexia. Educational and Child Psychology, 25(21), 51-69.
• 55. Venail, F., Gardiner, Q., Mondain, M. (2004). ENT and speech disorders in children with down’s syndrome: an overview of pathophysiology, clinical features, treatments, and current management. Clinical Pediatrics, 43(9), 783–791.
• 56. Walker, J.M. (2010). Validation study of the planning, attention, simultaneous, and successive (PASS) theory and its relationship to reading achievement in adults. Doktora tezi. University of Northern Colorado, Applied Psychology & Counselor Education, Greeley.
• 57. Waring, R., Knight, R. (2013). How Should Children With Speech Sound Disorders Be Classified? A Review and Critical Evaluation of Current Classification Systems. International Journal of Language & Communication Disorders, 48, 25-40.