Disleksi Tanısı Olan ve Olmayan İlkokul Öğrencilerinin Artikülasyon ve Fonolojik Farkındalık Becerilerinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 3, 309 - 330, 30.12.2023

Canay Ünal , Maral Yeşilyurt

https://doi.org/10.58563/dkyad-2023.63.4

Öz

Amaç: Bu çalışma disleksi olan ve olmayan, ilkokul 1. ve 2. sınıf düzeyinde eğitim gören öğrencilerin artikülasyon, işitsel ayırt etme ve fonolojik farkındalık becerilerini incelemeyi amaçlamaktadır.

Yöntem: Araştırmada karşılaştırmalı betimsel araştırma modeli kullanılmıştır. Çalışmanın katılımcıları disleksi olan 22 (6 kız, 16 erkek) ve onlarla yaş ve cinsiyete göre eşleştirilmiş tipik dil gelişimine sahip olup okuma güçlüğü yaşamayan 22, toplam 44 ilkokul öğrencisidir. Katılımcıların tümü 7,0-8,11 yaş aralığında olup, 17’si 1. sınıf, 27’si ise 2. sınıf düzeyinde Antalya ilindeki çeşitli ilkokullarda eğitim görmektedir. Çalışmaya katılan toplam 44 öğrenciye artikülasyon yetkinliklerini incelemek için Sesletim Sesbilgisi Testi’nin (SST) Sesletim Tarama Alt Testi (SET), işitsel farkındalık becerilerini incelemek için SST’nin İşitsel Ayırt Etme Alt Testi (İAT) ve son olarak fonolojik farkındalık becerilerini incelemek için Türkçe Fonolojik Farkındalık Testi (FFT) uygulanmıştır.

Bulgular: Disleksili grupta akranlarına kıyasla SET standart puanının, İAT standart puanının ve FFT toplam ham puanının anlamlı şekilde daha düşük olduğu görülmüştür. FFT’nin 9 alt testine ait puanlarda ise sözcük birleştirme hariç kafiye ve fonem düzeyindeki tüm görevlerde iki grup arasında anlamlı farklılıklar olduğu ve yine disleksili katılımcıların daha düşük performans gösterdiği bulunmuştur. SET, İAT ve FFT testlerinin birbiri ile olan ilişkisine bakıldığında okuma güçlüğü yaşamayan grupta 3 test arasında anlamlı ilişkiye rastlanmamış olup, disleksili grupta SET-İAT, SET-FFT ve İAT-FFT arasında pozitif yönde orta ilişki saptanmıştır.

Sonuç: Bu araştırmada disleksi olan 1. ve 2. sınıf çocuklarının disleksi olmayan akranlarına kıyasla artikülasyon, işitsel ayırt etme ve fonolojik farkındalık becerilerinde güçlük yaşadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

disleksi, konuşma sesi bozukluğu, artikülasyon, işitsel ayırt etme, fonolojik farkındalık

Examination of Articulation and Phonological Awareness Skills of Primary School Students with and Without Dyslexia

Öz

Purpose: Dyslexia is related to phonological awareness skills as well as perception of speech sounds and knowledge of rules regarding their use. In addition, phonological awareness skills and articulation competence are in an interactive relationship. It is well-established in the literature that individuals with dyslexia are behind their typically developing peers in speech and language skills as well as phonological awareness skills. This study aims to examine the articulation, auditory discrimination and phonological awareness skills of primary school 1st and 2nd grade students with and without dyslexia.

Method: A comparative descriptive research model was used in the study. The study involved a total of 44 primary school students, comprising of 22 students diagnosed with dyslexia (6 girls and 16 boys) and 22 students with typical language development and without reading difficulties, matched by age and gender. The participants were between the ages of 7.0-8.11, and 17 of them were 1st grade students and 27 of them were 2nd grade students in various primary schools in Antalya province in Turkey. While determining the students who showed typical language development and did not have reading difficulties to participate in the study, the Turkish School Age Language Development Test (TODİL) was administered. Those students whose verbal language skills were below average were not included in the study. A total of 44 students included in the study were administered the Articulation Screening Subtest (SET) of the Turkish Articulation and Phonology Test (SST) to examine their articulation competence, the Auditory Discrimination Subtest (IAT) of the SST to examine their auditory awareness skills, and finally the Turkish Phonological Awareness Test (FFT) to examine their phonological awareness skills.

Results It was observed that the SET standard score, IAT standard score and FFT total raw score were significantly lower in the dyslexia group compared to their peers. As a result of the 9 subtests of the FFT, it was found that there were significant differences between the two groups in all tasks at the rhyme and phoneme level, except for word combination, and the dyslexic participants showed lower performance. When the relationship between SET, IAT and FFT tests was examined, no significant relationship was found between the 3 tests in the group without reading difficulties, but moderate positive relationships were found between SET-IAT, SET-FFT, and IAT-FFT in the dyslexia group. Examining the relationship between SET, IAT, and FFT tests in this group, moderate positive correlations were identified between SET-IAT (rS = 0.569; p = 0.006 < 0.05), SET-FFT (rS = 0.442; p = 0.04 < 0.05), and IAT-FFT (rS = 0.535; p = 0.01 < 0.05). In contrast, for the group without dyslexia, there was no significant relationship between SET-IAT (rS = 0.123; p = 0.586 > 0.05), SET-FFT (rS = 0.322; p = 0.144 > 0.05), and IAT-FFT (rS = 0.091; p = 0.687 > 0.05).

Conclusion: This study showed that the 1st and 2nd grade children diagnosed with dyslexia had difficulties in articulation, auditory discrimination and phonological awareness skills compared to their peers without a diagnosis.

Anahtar Kelimeler

dyslexia, articulation, speech sound disorder, auditory discrimination, phonological awareness

Kaynakça

• Akın, A., & Sezer, S. (2010). Diskalkuli: Matematik öğrenme bozukluğu. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim,126-127: 41-48.
• Alt, M., Hogan, T. L., Green, S., Gray, S., Cabbage, K., ve Cowan, N. (2017). Word learning deficits in children with dyslexia. Journal of Speech Language Hearing Research, 60, 1012-1028. https://doi.org/10.1044/2016_JSLHR-L-16-0036
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (5th Edition).
• Aydın-Uysal, A., Sarıyer, M. N., Torun, Ş., Fidan, S. T. ve Sakallı, E. N. (2022). 6-8 yaş arasında disleksisi olan ve tipik gelişim gösteren Türk çocukların dil ve konuşma özelliklerinin karşılaştırılması. Dil, Konuşma ve Yutma Araştırmaları Dergisi, 5(1), 42-61.
• Bangs, T. E. (1968). Language and Learning Disorders of the Pre-academic Child: With Curriculum Guide. Appleton-Century-Crofts.
• Çimen, A., (2019). Özel Öğrenme Güçlüğü İlkokul Çağındaki Çocuklarda Artikülasyonun ve Stroop Test Tbag Formu Sonuçlarının Değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Durgunoğlu, A. Y., & Oney, B. (1999). A cross-linguistic comparison of phonological awareness and word recognition. Reading and Writing, 11(4), 281-299. https://doi.org/10.1023/A:1008093232622
• Farquharson K (2015). After dismissal: Examining the language, literacy, and cognitive skills of children with remediated speech sound disorders. American Speech-Language-Hearing Association, 16, 50-59.
• Girgin, M. C., & Büyükköse, D. (2015). İşitme Engelli Çocukların Sesletim ve İşitsel Ayırt Etme Gelişim Durumlarının İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) 16(1), 371-387.
• Goswami, U., & Bryant, P. (1990). Phonological Skills and Learning to Read. Hillsdale, NJ: Erlbaum. https://doi.org/10.4324/9781315695068
• Grawburg, M., & Rvachew, S. (2006). Correlates of phonological awareness in preschoolers with speech sound disorders. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 49, 74–87. https://doi.org/10.1044/1092-4388(2006/006)
• Jenkins, R., & Bowen, L. (1994). Facilitating development of preliterate children's phonological abilities. Topics in Language Disorders, 14(2), 26-39. https://doi.org/10.1097/00011363-199402000-00005
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemlerinde kavramlar, ilkeler, teknikler (9. Baskı). Nobel Yayın Dağıtım. Kazanoğlu, D. (2017). Türkçe fonolojik farkındalık testi geliştirilmesi, geçerlik, güvenirlik çalışması. [Yayınlanmamış doktora tezi] Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Kazanoğlu, D., Logacev, Ö.Ü. ve Doğan, M. (2020) Türkçe Fonolojik Farkındalık Testi: Geliştirilmesi, geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 22-37. https://doi.org/10.5336/healthsci.2019-70156
• Kirby J. R., Desrochers A., Roth L. ve Lai S.S.V. (2008). Longitudinal predictors of word reading development. Canadian Psychology/Psychologie Canadienne, 49 (2), 103-110. https://doi.org/10.1037/0708-5591.49.2.103
• Melby-Lervåg M., Lyster S.A.H. ve Hulme C. (2012). Phonological skills and their role in learning to read: A meta-analytic review. Psychological Bulletin, 138(2), 322–352. https://doi.org/10.1037/a0026744 Newcomer, P. L., & Hammill, D. D. (1988). Test of language development-primary. Pro-ed.
• Saksida A., Iannuzzi, S., Bogliotti, C., Chaix, Y., Démonet, J.-F. ve Bricout L. (2016). Phonological skills, visual attention span, and visual stress in developmental dyslexia. Development Psychology, 52(16), 1503–1516. https://doi.org/10.1037/dev0000184
• Salman, U., Özdemir, S., Salman, A.B. ve Özdemir, F. (2016). Öğrenme Güçlüğü “Disleksi”. FNG & Bilim Tıp Dergisi. 2(2), 170-176. https://doi.org/10.5606/fng.btd.2016.031.
• Seçkin-Yılmaz, Ş., & Baydık, B. (2020). Comparison of language skills of students with and without reading difficulties. Elementary Education Online, 19(2), 782-802. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2020.694604
• Seçkin-Yılmaz, Ş., & Büyükçakmak, Y. (2020). Öğrenme Güçlüğü Olan ve Olmayan Öğrencilerin Sözcük Okuma ve Ses Bilgisel İşlemleme Becerilerinin İncelenmesi, Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi. 2020, 10(2), 365-391. https://doi.org/10.23863/kalem.2020.161 Sürgen D. (2019). Öğrenme Güçlüğü Olan ve Olmayan Öğrencilerin Fonolojik Farkındalık, Hızlı-Otomatik İsimlendirme ve Çalışma Belleği Performanslarının İncelenmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Tallal, P. (1980). Auditory temporal perception, phonics and reading disabilities in children. Brain and Language, 9, 182-198. https://doi.org/10.1016/0093-934X(80)90139-X
• Tanır, Y. (2017). Disleksi ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocukların Nörobilişsel Profillerinin Değerlendirilmesi. [Tıpta Uzmanlık Tezi] Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Topbaş, S. (2006). Türkçe Sesletim-Sesbilgisi Testi: Geçerlik-güvenirlik ve standardizasyon çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 21, 39–56.
• Topbaş, S. (2017). Sesletim Sesbilgisi Testi Kullanım Yönergesi. Detay Yayıncılık.
• Topbaş, S., & Güven, S. (2017). Türkçe Okul Çağı Dil Gelişim Testi. Detay Yayıncılık.
• Turan, F., & Akoğlu, G. (2011). Okul Öncesi Dönemde Sesbilgisel Farkındalık Eğitimi, Eğitim ve Bilim, (36) 161. Ürper, S. (2021). Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukların Sözcük Okuma, Fonolojik Farkındalık ve Sözel Dil Becerilerinin İncelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi] Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.