ANTİK İRAN’IN MİRÂSI

Yıl 2016, Sayı: 5, 133 - 173, 01.12.2016

ABDULHÜSEYN-İ Zerrinkûb NİMET Yıldırım

Öz

İslâm’ın ilk asırlarında İran topraklarında ortaya çıkışı ve yaygınlaşması ilginç bir gelişme olarak dikkat çeker. Çünkü İran coğrafyası Zerdüşt inanışının en eski beşiği olarak bu değerlerle çok tanışık değildi. Bu yüzden bu bölgenin, tasavvufun gelişmesi için özel bir hazırlığı bulunmuyordu ve bunun için uygun ortamları da yoktu. Ancak bununla birlikte sufî düşüncenin büyük önderleri ve diğer bazı önemli kişilikler, erken dönemlerde İran coğrafyasında ortaya çıkmışlardır. Bu durum, söz konusu çağlarda düşünsel ve maddî alanda tasavvufun ortaya çıkışı ve uygun ortam bulması için bir hazırlığın var olduğunu göstermektedir. Bu durumda belli ölçülerde de ilk İslâmî dönemlerde yaygın sosyal çalkantılar, sınıflar arası şiddetli çatışmalar ve din savaşları sebebiyle oluşan söz konusu hazır ortam, o dönemlerde etkin dinsel çevreler, yaygın inanışlar ve eski çağlardaki dinsel inanışları taklit gibi etkenlerden kaynaklanmış olmalıdır. Hep canlı ve hep kaynayan yaratıcı İran tasavvufu bütün tarihi boyunca alıntı, devşirme ve dinsel hoşgörü temelli eğilimlerle zaman zaman birlikte olsa da bu tepkisel ruhunu kabul edilmeyen değerler karşısında göstermiştir. Elinizdeki İran Tasavvufu Araştırması da bu özellikleri tanıtmaktadır

Anahtar Kelimeler

Antik İran’da tasavvuf, Tasavvuf, İran tasavvufu

Kaynakça

• Asín Palacios, Migue, El-Islam Cristianizado, Madrid 1931.
• Asín Palacios, Migue, Obras escogidas, Madrid 1946.
• Bailey, Harold W., Zoroastrian Problems In The Ninth Century Books, 1943.
• Benveniste, Émile, Dîn-i İrânî (çev. Behmen-i Serkaratî), Tebriz 1350 hş.
• Boyce, Mary, The Manichaean Hymn-cycles in Parthian, 1954.
• Browne, Edward Granville, A Literary History of Persia, Cambridge 1924.
• Carra De Vaux, Les Penseurs de l'Islam, 1922.
• Chavanne-Pelliot, Journal Asiatique, 1913.
• Cabir ile ilgili daha fazla ayrıntı için bakınız: Fuat Sezgin, Geschichte Des Arabischen Schrifttums, Leiden 1971, IV, 132.
• Christensen, Arthur, Îrân Der Zamân-i Sâsâniyân (çev. Yasemî, Reşîd), Tahran 1332 hş.
• Corbin, Henry, Shihaboddin-Sohravardi, Teheran-Paris 1977.
• Duchesne-Guillemin, Jacques, La Religion de l'Iran ancien, Paris 1962.
• Duchesne-Guillemin, Jacques, Ormazd-Ahrimen, 1953.
• Ebu’l-Huseyn el-Malatî, Et-Tebniye ve’r-red, 1949.
• Furûzanfer, Bedîuzzamân, Şerh-i Mesnevî-yi Şerîf, Tahran 1381 hş.
• Goldziher, Ignaz, Le Dogme et La Loi de l'Islam, s. 157. Gray, L. The Foundations of The Iranian Religions, s. 72-82. Herzfeld, Ernst Emil, Zoroaster and His World, II, 544. Huart, Clement, La Perse Antique, 1925.
• Makdisî, Mutahhar b. Tahir, El-Bed’u ve’t-Târîh, Tahran 1391 hş.
• Massignon L., Nouvelles Recherches Sur Salmân Pâk, 1962.
• Molé, M., “Le Problème Des Sectes Zoroastriennes”, Oriens, Vol: 13-14, s. 28. Purdavûd, İbrahîm, Gatalar, 1927.
• Seyyid Hasan-i Takîzâde, Manî ve Dîn-i O, Tahran 1335 hş.
• Sezgin, Fuat, Geschichte Des Arabischen Schrifttums, Leiden 1971.
• Şehristanî, Ebü’l-Feth Tâcüddîn, el-Milel ve’n-nihal, Kahire 1948.
• Şeybî, Kamil Mustafa, es-Sıla Beyne’t-tasavvuf ve’t-teşeyyu, 2008.
• West, J. K., Mandean Origins, Cambridge 1970.
• Widengren G., Die Mandaer, 1961.
• Widengren, G., Stand und Aufgaben der Iranischen Religions-Geschichte, Wilhelm, Eugen , On The Use Of Beef's Urine According To The Precepts Of The Avesta, Bombay 1889.
• Zaehner, Robert Charles, The Dawn And Twilight Of Zoroastrianism, 1961.
• Zerrinkûb, Abdulhuseyn, Erziş-i Mîrâs-i Sûfiyye, Tahran 1353 hş.
• Zerrinkûb, Abdulhüseyn, Ne Şarkî Ne Garbî, İnsanî, Tahran 1388 hş.