İSLÂM SONRASI İLK DÖNEM FARS ŞAİRLERİ

Yıl 2017, Sayı: 6, 175 - 213, 21.06.2017

Nimet Yıldırım

Öz

Fars edebiyatı İslâm sonrasında Tahirî emirleri döneminde yeni şek-liyle canlanarak ortaya çıkmaya başladı. Tahirîlerin Fars edebiyatını ge-liştirmeğe eğilimli oldukları bilinir. Abbasî yönetiminin zayıflamasıyla egemenlikleri altındaki bazı emirlikler bağımsızlıklarını ilan etmeğe baş-ladılar. İranlılar da bu gelişmelerden nasiplenip yarı bağımsız yönetim-ler oluşturdular. Siyasi bağımsızlığın yanı sıra edebî bağımsızlık da hızla gelişti; İranlı yazar ve şairler Farsça yazmaya başladılar.

Yaklaşık iki yüzyıl Arapçanın egemenliği altında kalmış olan Farsça yeniden canlandı, bilim ve edebiyat dili olarak kullanılmaya başlandı. Yakub b. Leys, şairlerin kendisi için söyledikleri Arapça dizeleri anlama-dığından katibi Muhammed b. Vasîf Farsça şiir söylemeğe başladı, ar-dından Maveraünnehir’de diğer İranlı şairler de aynı yolu izleyerek Farsça şiirin yaygınlaşması yolunda önemli adımlar attılar. Tahirî ve Saffarî yönetimlerinin egemen oldukları dönemler Fars edebiyatı ve şii-rinin doğum günleri olarak kabul edilir.

Bu dönem şiirinden bize ulaşanlar çok azdır. Eldeki kaynaklarda bu dönem şiirinden aktarılanlar 50 dize civarındadır. Bu dönemde Farsça şiir yazanlar arasında Hanzala-yi Badğisî, Firûz Meşrıkî, Ebû Suleyk-i Gurganî Muhammed b. Vasîf, Muhmûd Varrâk-i Herevî, Muhammed b. Muhalled, ve Bessâm-i Kurd gibi şairler yer alır.

Anahtar Kelimeler

Yeni Fars şiiri, Saffarîler, Tahirîler

Kaynakça

• Yarşater, İhsan, Târîh-i Edebiyyât-i Fârsî (çev. Mecdüddîn Keyvanî), I, 74. Zerkânî, Seyyid Mehdî, Târîh-i Edebî-yi Îrân, Tahran 1388 hş. Zerrînkûb, Abdulhuseyn, Bâ Kârvân-i Hulle, Tahran 1372 hş.