MENÛÇİHRÎ’NİN ŞARAP DÜNYASI

Yıl 2018, Sayı: 8, 53 - 130, 10.01.2018

SADIK Armutlu

Öz

Menûçihrî, İran edebiyatının tanınmış şairlerinden biridir. Doğum ta-rihi belli olmayan şairin ölüm tarihi 432/1040’dır. Arap edebiyatı alanın-da önemli ölçüde bilgi ve birikim sahibi olan Menûçihrî, zevk ve eğlen-ceye düşkün bir şairdir. Şiirlerinde bu duyguları yansıtan beyitler hemen göze çarpar. Tabiat ve tabiat eksenli betimlemeler, onun şiirlerinin bel kemiğidir. Tabiatla ilgili renkli tasvirler, başka şairlerin divanlarında o kadar görülmez. Menûçihrî’nin şiirlerinde yer alan konulardan biri de şaraptır. Denilebilir ki: şarap ve etrafında oluşan dünya, şiirlerinin nere-deyse tümünü kapsar. Kaynaklarda kendisine “şarâb-hor” denilmesi de bundan dolayıdır. Arap edebiyatında Ebû Nüvâs, nasıl “hamriye” türü ile özdeşleşmişse, Menûçihrî de, Fars edebiyatında “şarap şairi” olarak anıla gelmiştir. Şiirlerinden şarap olgusu çıkartılırsa divanı, dikkat çek-meyen sıradan bir şairin divanı gibi olur. Hemen hemen her şiirinde şaraba yer veren Menûçihrî’nin şiirlerinde şarabın asma ağacından baş-layan serüvenini, oluşumuna kadar her aşamasını takip edebiliriz. Şiirle-ri; şarap içiminden, şarap taslarına, kadehlere kadar; şarabın isimleri ve çeşitleri, insan üzerindeki etkileri gibi birçok konuda bizlere ayrıntılı bilgiler sunar. Kısaca: Şarap=Menûçihrî, Menûçihrî=şarap diyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Menûçihrî, Arap edebiyatı, şarap, üzüm, asma

Kaynakça

• A’şâ, Dîvânu’l-A’şâ el-Kebîr Meymûn b. Kays (nşr. M. Muhammed Hu-seyn), Beyrut 1950. Atalay, Mehmet, İran Edebiyatı Tarihi Başlangıçtan Gaznelilere Kadar, İs-tanbul 2014. Ateş, Ahmet, “Menûçihrî”, İA, İstanbul 1971. Avfî, Muhammed, Cevâmiu’l-hikâyât (nşr. Ca’fer Şiâr), Tahran 1374 hş. Avfî, Muhammed, Lubâbu’l-Elbâb (nşr. Sa‘îd Nefisî), Tahran 1333 hş. Beyhakî, Ebu’l-fazl Muhammed b. Huseyn, Târîh-i Beyhakî (nşr. Menûçihr Dâniş Pejûh), Tahran 1376 hş. Browne, Edward Granville, Târîh-i Edebiyyât-ı Îrân/Ez Firdovsî tâ Sa‘dî (çev. Fethullâh Muctebâî), Tahran 1386 hş. Dayf, Şevkî, el-Asru’l-İslâmî, Kahire 1976. Demirayak, Kenan, Abbasi Edebiyatı, Erzurum1998. Demirayak, Kenan, Arap Edebiyatı Tarihi III/Emeviler Dönemi, Erzurum 2012. Demirel, Hamide, “İran Edebiyatında İlk Farsça Şiir Söyleyenler”, Ankara Üniversitesi Doğu Dilleri Dergisi, sa. II/3, Ankara 1977. Devletşâh, Alâuddevle Bahtîşâh, Tezkiretu’ş-şu‘arâ (nşr. Edward G. Browne), Tahran 1382 hş. DM, Dîvân-ı Menûçihrî-yi Dâmgânî (nşr. Muhammed Debîrsiyâkî), Tah-ran 1379 hş. Ethé, Herman, Târîh-i Edebiyyât-ı Fârsî (çev. Rızâzâde Şafak), Tahran 1337 hş. Ferîver, Huseyn, Târîh-i Edebiyyât-ı Îrân yâ Târîh-i Şu‘arâ, Tahran 1341 hş. Ferruhî, Dîvân-ı Hakîm Ferruhî Sistânî (nşr. Muhammed Debîrsiyâkî), Tahran 1335 hş. Furûzânfer, Bedî‘uzzamân, Sohen ve Sohenverân, Tahran 1358 hş. Furûzânfer, Bedî‘uzzamân, Târîh-i Edebiyyât-ı Îrân, Tahran 1386 hş. Hidâyet, Rızâ Kulî Hân, Mecma‘u’l-fusahâ (nşr. Muzâhir Musaffâ), Tahran 1381 hş. İmâmî Efşâr, Ahmed, Gozîde-i Eş‘âr-ı Menûçihrî-yi Dâmgânî, Tahran 1382 hş. Kurtuluş, Rıza, “Menûçihrî”, DİA, İstanbul 2004. Musaffâ, Muzâhir, Pâsdârân-ı Sohen, Tahran 1335 hş. Nu‘mânî, Şiblî, Şi‘ru’l-Acem (çev. Muhammed Takî Fahr Dâî Gîlânî), Tahran 1335 hş. Râvendî, Ebû Bekr Muhammed b. Alî, Râhatu’s-sudûr ve âyetu’s-surûr (nşr. Muhammed İkbâl), Tahran 1364 hş. Râzî, Şems Kays, el-Mu’cem fî me’âyîri eş’âri’l-Acem (nşr. Muderris Ra-zavî), Tahran 1387 hş. Râzî, Emîn Ahmed, Heft İklîm (nşr. Cevâd Fâzıl), Tahran 1341 hş. Rûdekî, Dîvân-ı Rûdekî Semerkandî (nşr. Saîd Nefîsî-Y. Braginsky), Tahran 1373 hş. Rypka, Von Jan, Târîh-i Edebiyyât-ı Îrân (çev. Îsâ Şihâbî), Tahran 1354 hş. Safâ, Zebîhullâh, Târîh-i Edebiyyât der Îrân, Tahran 1351 hş. Subhânî, Tevfîk, Târîh-i Edebiyyât-ı Îrân, Tahran 1388 hş. Şafak, Rızâzâde, Târîh-i Edebiyyât-ı Îrân, Tahran 1353 hş. Tehânevî, Muhammed Alî b. Alî, Keşşâfu ıstılâhâti’l-funûn, Beyrut 1998. Yanık, Nevzat H., Arap Şiirinde Tasvir, Erzurum 2010. Yıldırım, Nimet, Fars Mitolojisi Sözlüğü, İstanbul 2008. Zerrînkûb, Abdulhuseyn, Bâ Kârvân-ı Hulle, Tahran 1386 hş. Zevzenî, Ebû Abdillâh b. Ahmed, Şerhu’l-Mu’allakâti’s-seb’, Beyrut 1972.