Kemaluddin-i Hocendi'nin Gazeli

Yıl 2019, Sayı: 11, 305 - 325, 24.07.2019

Esedullâh Vahîd

Öz

Unsurî’nin, Rudekî’nin gazellerini övgüyle andığı zamandan Kemâluddîn-i Hocendî’nin yaşadığı çağa kadar Fars gazeli Horasan bölgesinden öte Azerbaycan ve Fars gibi edebiyat ocağı bölgelerde de yaygın olarak kabul görmekteydi. Bu coğrafyada aşk gazellerinde: Enverî, Zahîr-i Faryabî, Kemâluddîn-i İsmaîl ve Sadî; tasavvuf içerikli gazelde de; Senaî, Attâr, Irakî ve Mevlanâ’nın gazelleri öne çıkmaktaydı. Bilimsel ayrıntılı araştırmalar, Sadî’nin gazellerinin aşk gazellerinin doruktaki örnekleri; Mevlanâ’nın gazellerinin de tam anlamıyla doruktaki tasavvufi gazeller olduğunu göstermektedir. Sekizinci yüzyılda artık gazelin ilerleyeceği bir manevra alanı kalmamıştı. Çaresiz olarak Evhadî-yi Merağeî, Selmân-i Sâveci, Hâcû-yi Kirmanî, Kemâl-i Hocendî ve Hâfız gibi şairler gazelin yoluna yeni bir tasarı ve yeni bir tarz koydular. Bu şairler aşk ve tasavvufi gazelleri iç içe sentezleyerek iki yönlü gazel tarzını oluşturdular. Bu dalda Hâfız’ı bir tarafta tutarsak Kemâl-i Hocendî’nin rolü diğer şairlerden daha baskındır. Bu makalede yazar özet olarak genel anlamıyla gazeli, gelişimini, Kemal-i Hocendî’nin gazelinin ayırıcı özelliklerini yapısal, dil ve estetik açısından incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Gazel, Şiir, Fars Gazeli

Kaynakça

• صورتگر، لطفعلی،)1348 ،)سخن سنجی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات ابن سینا. فرشیدورد، خسرو)1373 ،)دربارۀ ادبیّات و نقد ادبی، چاپ دوم، تهران، مؤسّسۀ انتشارات امیرکبیر. مرتضوی، منوچهر)1370 ،)مکتب حافظ، چاپ سوم، تبریز، انتشارات ستوده. مقاالت مجمع بزرگداشت کمال خجندی)1375 ،)تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی. ولک، رنه،)1373 ،)نظریّه ادبیّات، ترجمه ضیاء موحّد و پرویز مهاجر، چاپ اوّل، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. همایی، جاللالدّین)1361 ،)فنون بالغت و صناعات ادبی، چاپ دوم، تهران، انتشارات توس