Mevlâna’ya Göre Âşûrâ Matemi

Yıl 2021, Sayı: 14, 67 - 128, 31.01.2021

Veyis Değirmençay

Öz

Mevlâna; dinî ve tasavvufî konulara yer verdiği ünlü eseri Mes-nevî’sinde; gazel, kaside, tercî‘ ve rubailerden oluşan Dîvân-ı Kebîr’inde; dinî ve tasavvufî vaaz ve sohbetlerinin yer aldığı mensur eserleri Fîhi Mâ Fîh ve Mecâlis-i Seb‘a’sında yer yer dört büyük halifeye, onların sözlerine ve güzel hasletlerine de yer vermiştir. Dördüncü halife Hz. Ali’yi, onun iki evladı Hz. Hasan’ı, Hz. Hüseyin’i anmıştır.
Mevlâna, İslâm tarihinin en acıklı ve en üzücü hadisesi olan Kerbelâ olayına da değinmiş, Hz. Hüseyin’i Tanrı şehidi, aşk şehidi olarak tanıtmış; onu şehit edenleri, özellikle Yezîd’i ve Şemir’i kınayıp telîn etmiştir. Ayrıca Âşura günü yas tutan Şiîleri eleştirmiş; onların bu inanç ve davranışlarını ölüm anında tövbe edip bağışlanma dileyen kişiye benzeterek, Hz. Hüseyin’e değil kendilerine ağlayıp yas tutmalarının onlar için daha iyi olacağını bildirmiştir.
Bu çalışmada; Mevlâna’nın Âşûrâ günü Şiîlerin Kerbelâ’da şehit edilen Hz. Hüseyin için yas tutmaları hakkındaki görüş ve düşünceleri tespit edilip incelendi. Asıl konuya geçmeden önce, Şiîlik, Kerbelâ olayı ve Hz. Hüse-yin’in hayatı hakkında kısaca bilgi verildi. Daha sonra Mevlâna’nın hulefâ-yi râşidîn’e yani dört büyük halifeye, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’e bakışı ve on-larla ilgili sözlerinden birkaç beyte veya cümleye yer verildi. Bunlardan, özel-likle Hz. Hüseyin hakkındaki düşünceleri ve onunla ilgili söylediği şiirleri ve beyitleri ele alınıp değerlendirildi.

Anahtar Kelimeler

Mevlâna Celâleddin, Şiilik, Hz. Hüseyin

Kaynakça

• Aclûnî, Şeyh İsmâil b. Muhammed, Keşfu’l-hafâ’ ve Muzîlu’l-ilbâs I-II (nşr. Yûsuf b. Mahmûd el-Hâc Ahmed), Mektebetü’l-ilmi’l-hadîs, Dımaşk-Şam 1421/2000.
• Algül, Hüseyin ve dğr., İlmihal I, İstanbul 1998 (Önsöz’deki tarih), Divantaş.
• Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi I-XIV (ed. Hakkı Dursun Yıldız), Çağ Yayınları, İstanbul 1992.
• Ethem Ruhi Fığlalı, “Hâricîler”, DİA, İstanbul 1997, XVI, 169-175.
• Ethem Ruhi Fığlalı, “Hüseyin”, DİA, İstanbul 1998, XVIII, 518-521.
• Fürûzanfer, Bedî‘uzzaman, Ehâdîs-i Mesnevî, Emîr Kebîr Yayınları, Tahran 1370 hş.
• Gölpınarlı, Abdülbâki, Mesnevî ve Şerhi I-VI, Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1985.
• Hasan İbrahim Hasan, İslâm Tarihi I-VI (çev. İsmail Yiğit ve Sadreddin Gü-müş), Kayıhan Yayınları, İstanbul 1985.
• Hazret-i Emîr Ali İbn-i Ebitalib, Nehc’ül-belâga (haz. Abdulbâki Gölpınarlı), Kum 1981.