Metinlerarasılık Bağlamında Klasik Türk Şiirinin Bilimsel Arka Planı

Yıl 2021, Sayı: 14, 129 - 150, 31.01.2021

Metin Akkuş

Öz

İnsanlık geleneğinde metin üretimi, önceden oluşmuş metinlerle bir şekilde ilişkilidir. Üretici konumundaki müellifin dinledikleri, okudukları, araştırmaları; yaşam gözlem ve tecrübeleri metinlerini zenginleştirir. Klasik edebiyatta müellifin başlıca kaynakları; ister edebi gelenekle, isterse eğitim-öğretimle elde ettiği bilgi yoluyla olsun, bilimsel eserlerdir. Klasik dönem şairleri, kendilerine atfen yazdıkları övgü şiirlerindeki Memduhları, bir şekilde, bilimle ilişkili olan bir kişilikse, telmihlere başvurarak gelenek içinde bilimsel kimliğiyle ön plana çıkmış kişilikleri anarlar. Şiirde Bilimsel kişiliklerin anılması, mesleki etkinliklerde kazanmış oldukları örnek kişilikleri nedeniyle olabileceği gibi, eserleri ve bu eserlerin toplumda kazanmış olduğu itibar nedeniyle gerçekleşmektedir. Doğu halkları, Arap, Fars ve Türk dilleriyle oluşturulmuş metinlerde bilimsel eserleri arka plan malzemesi olarak kodlamaktır. Bu çalışmanın amacı, söz konusu dillerle oluşturulmuş kültürel birikimin, metinlerarasılık bağlamında, bilginin kaynağı konumundaki bilimsel eserler aracılığıyla, klasik Türk edebiyatı metinlerindeki görünümlerini tanık beyitlerle tespit ederek yorumlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı,, edebi metinler,, bilimsel metinler,, anlam dünyası,, metinlerarasılık,

Kaynakça

• ADIVAR, Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Kitabevi, İstanbul 1982,
• Ahmedi Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78354/divanlar.html
• AKDOĞAN, Yaşar. Ahmedî-Dîvân, Mevlid, http://www.kultur.gov.tr/
• AKKUŞ, Metin, “Klasik Türk Edebiyatının Kültürel Kaynakları: Eserler”. Doğu Esintileri (İranoloji, Fars Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi), 1, Nisan2014, 13-32: Erzurum.
• ALPER, Ömer Mahir; “İbn Sînâ/Eserleri/Kitapları”, DİA, 20/314: Ankara 1999.
• ANAY, Harun; “Devvânî”, DİA, 9/257:İstanbul 1994.
• ARPA, Recep, “Tibyân Tefsiri”, DİA, 25/127-128: İstanbul 2002.
• AYKANAT, Timuçin; “Bir Mecmû’a Ekseninde Bazı Tespît Ve Değerlendirmeler”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1, Winter 2013, p.155-185, ANKARA-TURKEY.
• BENLİ, Mehmet Sami; “Miftâhu’l-Ulûm”, DİA, 30/21: İstanbul 2005.
• Beyani Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10598,beyani-apdf.pdf?0
• BİRIŞIK, Abdülhamit, “Tefsir”, DİA, 40/281-290: İstanbul 2011.
• CEYHAN, Semih; “Mesnevi”, DİA,28/325-334: Ankara 2003.
• ÇÖGENLİ, M. Sadi; “Mutarrizî”, DİA,31/375: İstanbul 2006.
• Edincikli Ravzi Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10603,metinpdf.pdf?0
• Edirneli Nazmi Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10604,edirneli-nazmi-divani-sayfa-1-1989pdf.pdf?0, [26.12.2013].
• ERDOĞAN, Mustafa (2011). Bursalı Rahmi Divanı, http://www.kultur.gov.tr/
• FAYDA, Mustafa; “Taberî”, DİA, 39/314;317: İstanbul 2010.
• GÜRGENDERELİ, Müberra. Mostarlı Hasan Ziyaî Divanı, http://www.kultur.gov.tr/
• HATİBOĞLU, İbrahim; “Mesâbîhu's-Sünne”, DİA, 29/259: Ankara 2004.
• HATİBOĞLU, İbrahim; “Meşâriku'l-Envâri'n-Nebeviyye”, DİA, 29/361: Ankara 2004.
• İZGİ, Cevat; Osmanlı Medreselerinde ilim, İstanbul, 1997, I, 130.
• KARATAŞ, Ali İhsan; XVI. Yüzyılda Bursa'da Yaygın Olan Kitaplar, U. Ü. S. B. E. Bursa 1995. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• KILIÇ, Filiz. Âşık Çelebi Dîvânı, http://www.kultur.gov.tr/
• KILIÇ, Hulusi; “Belâgat”, DİA, 5/380: İstanbul 1992.
• KOCA, Ferhat; “Merginânî”, DİA, 29/182: Ankara 2004.
• KOÇKUZU, Ali Osman,”Aynî, Bedreddin”. DİA, c. 4/271-272, İstanbul 1991.
• KUTLAR, Fatma Sabiha; Arpaeminizâde Sami divanı, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Haz: Rıdvan Canım, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 2000, s. 302.
• MACİT, Muhsin. Nedîm Divânı, http://www.kultur.gov.tr/
• MACİT, Muhsin; Nedîm Dîvânı, Akçağ Yay.,: Ankara 1997.
• MERTOĞLU, Mehmet Suat “Tefsir/Literatür”, DİA, 40/290-294: İstanbul 2011.
• OKUMUŞ, Ömer; “Bahâristân”, DİA, 4/470-471: İstanbul 1991.
• ONAY, A. Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Haz.: C. Kurnaz, MEB Yay.,: İstanbul 1996, s. 321.
• Osmanlı Toplumunda Kitap (XIV-XVI. Yüzyıllar) / Ali İhsan Karataş, Tarih Yayınevi: https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=384229).
• ÖZEK, Ali, “el-keşşâf”, DİA, 25/329-330: Ankara 2002.
• PAKALIN, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri Sölüğü, İstanbul 1971, III, 460.
• Bilmen Ö. Nasuhi, Hukuki Islâmiyye ve Islahat-ı Fıkhiyye Kamusu, V, 209: İstanbul 1976.
• Râmiz Mehmed Efendi Dîvânı (Edisyon Kritik Metin İnceleme), Haz: Fatih Polat, Cum. Ün. Sos. Bil. Ens. Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2003, s.61.
• Sehî Bey Divânı, Haz: Hakan Yekbaş, Kitabevi Yay., İstanbul 2010.
• SEVGİ, H. Ahmet; “Mantıku’t-tayr”, DİA,28/29-30: Ankara 2003.
• YAZICIOĞLU, M. Said, "Osmanlı Dönemi Türk Kelam Bilginleri", Osmanlı, Yeni Türkiye Yay., Ankara 1999, VIII, 179.
• YENİKALE, Ahmet. Sünbül-zâde Vehbî Dîvânı, http://www.kultur.gov.tr/
• YURDAYDIN, H. Gazi, "Düşünce ve Bilim Tarihi (1300-1600) ", Türkiye Tarihi, Cem Yayınevi, İstanbul 1995, II, 259.