EXPLORİNG THE MANİFESTATİON OF GANJA'S HİSTORY İN THE 11TH-12TH CENTURİES THROUGH THE LİTERARY WORK OF H. ARASLİ AND HİSTORİCAL SOURCES

Yıl 2024, Sayı: 21, 9 - 14, 17.09.2024

Təranə Verdiyeva

https://doi.org/10.5281/zenodo.13765527

Öz

The article examines the history of the city of Ganja, which occupies an important place in the history of Azerbaijan. Based on the works of the scientist Hamid Arasly and historical sources, the social, scientific and literary environment of Ganja in the 11th-12th centuries was comparatively examined. The considered work of H. Arasly, dedicated to the life and work of the great thinker Nizami Ganjavi, is written on the basis of historical facts, as well as the artistic thought of the author. At the same time, the historical facts of the events mentioned by H. Arasli in his work on the history of Ganja are also given with reference to sources.
In the book, H. Arasly writes about Ganja - the scientific, literary, social environment of the city, etc. - correspond to historical facts, introducing us to the real Ganja of the Nizami period. And this acquaintance once again reflects the indisputable confirmation that such a genius as Nizami lived and worked in a city like Ganja, where revival and development were observed in all areas.
The article also highlights the importance of Ganja's scientific environment in the early 20th century, touching on the scientists from whom Hamid Arasli received his scientific education in Ganja in his youth, the science he adopted from them, and the impact of all this on H. Arasli's life.
Ganja, historically the birthplace of great figures, was chosen due to its importance in the history of Azerbaijan, regardless of period, and the enthusiasm and warmth of its literary and cultural environment. Outstanding artists and poets associated with the Ganja land have always stood out for the examples they created. And for this reason, in addition to its important place in history, it has also become the main subject of countless works in literature.

Anahtar Kelimeler

Hamid Araslı, Ganja, Nizami Ganjavi, history, work, literary environment

11-12. yüzyıl Gence Şehri ve H. Araslı'nın Eseri Üzerine Tarihsel İnceleme (Tarihsel Gerçekler-Sanatsal Hakikatler)

Öz

Makalede Azerbaycan tarihinde önemli bir yere sahip olan Gence şehrinin tarihi incelenmektedir. Gence'nin 11-12. yüzyıllardaki sosyal, bilimsel ve edebi ortamı, bilim adamı Hamid Araslı'nın eseri ve tarihi kaynaklar esas alınarak karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. H. Araslı'nın incelenen, büyük mütefekkir Nizami Gencevi'nin hayatına ve yaratıcılığına adanmış eseri, yazarın sanatsal düşüncesinin yanı sıra tarihsel gerçeklere dayanarak yazılmıştır. Aynı zamanda H. Araslı'nın eserinde Gence tarihiyle ilgili bahs etdiyi olayların tarihdeki gerçekleri de kaynaklara başvurularak verilmektedir.
Kitapda H.Araslı'nın Gence hakkında - şehrin bilimsel, edebi, sosyal ortamı vb. kayıtlarının tarihi gerçeklere uygun olması bize Nizami Gencevi dönemindeki gerçek Gence'yi tanıtır. Ve bu tanışıklık, Gence gibi her alanda canlanma ve gelişmenin görüldüğü bir şehirde Nizami gibi bir dehanın yaşadığının ve yarattığının yadsınamaz bir teyidini bir kez daha yansıtıyor.
Makalede aynı zamanda Hamid Araslı'nın genc yaşlarında Gence'de bilim eğitimi aldığı alimlere, onlardan öğrendiği bilime ve tüm bunların H.Araslı'nın hayatına etkisine değinilerek 20. yüzyılın başında Gence'nin bilimsel ve kültürel ortamının önemi, zenginliği de vurgulanmıştır. Buradaki eğitim kurumlarının üstünlüğü ve aydınlarının derin düşünce ve zekası, Hamid Araslı'nın ve gelecekte birçok önemli şahsiyetin gelişmesinin koşullarını yarattı.
Tarihsel olarak büyük şahsiyetlerin anavatanı olan Gence, hangi dönemde olursa olsun Azerbaycan tarihindeki önemi, edebi ve kültürel ortamının coşkusu ve sıcaklığı nedeniyle seçilmiştir. Gence toprağıyla bağlantılı önde gelen sanatçı ve şairler, yarattıkları örneklerle her zaman ön plana çıkmışlardır. Ve bu nedenle tarihteki önemli yerinin yanı sıra edebiyatta da sayısız eserin ana konusu olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gence, Hamid Araslı, Nizami Gencevi, tarih, eser, edebi ortam

Kaynakça

• Araslı, H. (1967). Şairin həyatı. Gənclik Yayınları.
• Araslı, N. (2019). Atamla bağlı xatirələrim. X.Yusifli (Ed.), Akademik Həmid Araslı – 110 Kitabı içinde (62-68.ss.), Elm Yayınları.
• Bünyadov, Z. (Ed.). Azərbaycan tarixi: ali məktəblər üçün dərslik. (2007). Cilt 1. Çıraq Yayınları.
• Əliyarlı, S. (Ed.). Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqlar. (2007). Çıraq Yayınları.
• Əliyev, R. (1991). Nizami. R. Əliyev. Yazıçı Yayımları
• Hüseynov, R. (2011). Sözə və millətə xidmətin Həmid Araslı örnəyi. Risalə. Araşdırmalar toplusu, № 7, 5-19.
• İbn Əl Əsir. (1959). Əl Kamil Fi.T.Tarix. M.Əfəndizadə (arabcadan çeviren), Z.Bünyadov (Ed.), Elm Yayınları. İsmayılov, M.Ə. (Ed.) (1994). Gəncə (tarixi oçerk). Elm Yanınları.
• Muxtarov, Ə. (2021). Nizami Gəncəvi obrazı bədii ədəbiyyatda. Elm Yayınları.
• Nəbiyev, B. (2019). Azərbaycan ədəbiyyatının öyrənilməsində Həmid Araslının xidməti. X.Yusifli (Ed.), Akademik Həmid Araslı – 110 Kitabı içinde (68-70.ss.), Elm Yayınları.
• Səfiyeva, V. (2018). Akademik Həmid Araslının folklorşünaslıq irsi. Elm və təhsil Yayınları.
• Yusifli, X. (2009). Akademik Həmid Araslı (100 illiyi münasibətilə). Elm Yayınları.
• Yusifli, X. (2019). Ustad Həmid Araslı. X.Yusifli (Ed.), Akademik Həmid Araslı – 110 Kitabı içinde (71-83.ss.), Elm Yayınları.
• Gəncə. (2019). Tarix.gov.az. (tarix portalı). http://www.tarix.gov.az.gence.php