İRAN EDEBİYATINDA MERSİYE TÜRLERİ

Yıl 2013, Sayı: 12, 5 - 22, 01.06.2013

Ersin Selçuk

Öz

Bu makalede İran Edebiyatında mersiye ve türleri konusu ele alınmıştır. Arapça “resâ” kökünden gelen mersiye, ölünün üzerine ağlamak ve onun iyiliklerini zikretmek anlamındadır. İran edebiyatında kendisinden mersiye türünde şiir nakledilen ilk şâir Rûdekî’dir. Mersiyelerin üç kısımda incelenmesi mümkündür. Bunlar resmîtörensel, şahsî-ailevî ve dinî mezhebî içerikli mersiyelerdir. Bunlar içerisinde ikinci kısım mersiyeler diğerlerine oranla daha fazla edebi özelliği haizdirler. Birinci kısım mersiyelerde resmî atmosferin gereği olarak şâirin kendisini üzgün olarak göstermesine ve yapmacık bir hal almasına karşın ikinci kısım mersiyelerde, şâir kalbinin sesini ve gerçek duygularını şiirine yansıttığından okuyucusunun zihninde daha derin anlamları harekete geçirmektedir. Üçüncü kısım mersiyeler ise dini duyguların şâirin ruhunda bıraktığı etkiye binâen şâirin inancı ve yürek acısından dolayı söylediği şiirlerdir. İrân şâirlerinin bir çoğu mersiye yazımında ilk planda tercileri ardından da kasîdeyi kullanmışlardır. Mersiyelerin tamamına yakınında bulunabilen bir husûs dünyânın vefâsızlığı, zamanın geçici oluşu, feleğin acımasız oyunları ve feleğe sitem konularıdır

Anahtar Kelimeler

İran Edebiyatı, Mersiye, Mersiye Türleri, Kasîde, Muhteşem-i Kâşî

İRAN EDEBİYATINDA MERSİYE TÜRLERİ

Öz

Persian elegiac Literature and its types discussed in this article. Elegy is a kind of poem which means “mersiye/marṯīa” derived from Arabic word “resâ/reṯā” and thematises deceade individuals. First known samples from this literature quoted by Persian poet Rûdekî. It is possible to study elegies with three types such as “ceremonial”, “individual” and “religious”. In Ceremonial one foregoing as required by the official atmosphere, poet could pretend sorry and could write his marṯīa without sincere feelings. Likewise religious type of elegies shaped in the poet’s beliefs. But individual one of these separated from other types in this respect and relatively more effective in a literary sense because of friendly feelings for deceased person. In summary, main subjects of these literature are transience of life and the cruelty of fate, of disasters or of personal grievances are elegiacally in this broad sense

Anahtar Kelimeler

Persian Literature, Marṯīa, Types of Marṯīa, Qasîdah, Muhtasham-i Kâshî

Kaynakça

• Aryenpûr, Yahyâ, Ez Sabâ ta Nîmâ, c.1-2, Zevvâr yayınları, Tahran, 1372 hş.
• Dihhudâ, Ali Ekber, Lügatnâme-i Dihhudâ, Tahran Üniversitesi yayını, Tahran, 1352 hş.
• Furûzânfer, Bedîüzzamân, Suhen ve suhenverân, Harezmî yayınları, Tahran, 1369 hş.
• Fesâî, Mansûr Restgâr, Envâ-i şi’r-i Fârsî, Nuvîd yayınları, Şirâz, 1373 hş.
• Goldziher, Ignace, Klasik Arap Literatürü, İmaj yayınları, Ankara, 1993.
• İsen, Mustafa, Acıyı Bal Eylemek, Akçağ yayınları, Ankara, 1993.
• Krenkow, F. “Mersiye”, İslam Ansiklopedisi (İA), I-XIII, Milli Eğitim basımevi, İstanbul, 1993.
• Kirmânî, Abdu’l-Rızâ Efserî, Nigerişî be mersiye-serâî der İrân, Ittılâât yayınları, Tahran, 1371 hş.
• Ma’lûf, Levis, El-Müncid, İsmailiyân yayınları, 3. baskı, Tahran, 1367 hş.
• Mu’in, Muhammed, Ferheng-i Fârsî, I-VI, Emîr-i Kebîr yayınları, Tahran, 1371 hş.
• Mu’temen, Zeynu’l-Âbidin, Şi’r u edeb-i Fârsî, Efşârî basımevi, Tahran, 1346 hş.
• Safâ, Zebîhullâh, Muhtasarî der târîh-i tahavvul-i nazm u nesr-i Pârsî, Koknûs yayınları, Tahran, 1373 hş.
• Târîh-i edebiyât der İrân, I-V, Firdevs yayınları, Tahran, 1372 hş. Semerkândî, yayınları,Tahran,1373 hş. Rûdekî, Dîvân, Cihangir Mansur Tahkîki, Nâhîd
• Şîrâzî, Hâfiz, Dîvân, Şahrûdî Tahkîki, Tulu’ yayınları, Tahran, 1368 hş.
• Şîrâzî, Sa’dî, Külliyât-ı Sa’dî, Muhammet Ali Furûğî Tahkîki, Koknus Yayınları, 1. baskı, Tahran, 1368 hş.
• Yûsufi, Gulâm Hüseyin, Çeşme-i rûşen, İlmî yayınları, Tahran 1373 hş.
• Zerrînkûb, Abdu’l-Hüseyin, Bâ kârvân-ı hulle, İlmî yayınları, Tahran, 1373 hş.