EMÎR MU‘İZZÎ DÎVÂNINDA TERKEN HÂTUN

Yıl 2018, Sayı: 18, 17 - 44, 01.01.2018

Gökhan Gökmen

Öz

Büyük Selçuklu Devleti sarayında Meliküşşü‘arâ unvanıyla yarım asrı aşkın bir sürede bulunan Emîr Mu‘izzî , Selçuklu tarihi ve kültürü açısından önemli bir şahsiyettir. Sultan Alp Arslan’ın şairi olan babası Burhânî sayesinde çocukluğundan itibaren saray çevresinde yaşayan Mu‘izzî’nin 19.000 beyit civarındaki dîvânı, bilhassa Melikşâh öl. 485/1092 , Berkyâruk öl. 498/1104 , Muhammed Tapar öl. 511/1118 ve Sencer öl. 552/1157 gibi Selçuklu sultanları, vezirler, emîrler ve devlet adamları için yazılmış şiirlerden oluşmaktadır. Onun şiirlerinde Selçuklu geleneğinin, Türk kimliğinin ve onların dinî tercihlerinin izlerini görmek mümkündür. Bunların yanı sıra Mu‘izzî’nin, dîvânda adına övgüde bulunduğu şahsiyetlerden biri de Sultan Sencer’in ve Sultan Muhammed’in anneleri Terken Hâtun’dur öl. 487/1094 . Mu‘izzî’nin dîvânında ve düşünce dünyasında Terken Hâtun’un ne şekilde yer aldığını tespite çalışmak birçok açıdan anlam yüklüdür. Bir yandan Mu‘izzî’nin, Terken Hâtun’un hangi özellikleri ve yönleri dolayısıyla eserine dâhil ettiği hakkında sonuçlara ulaşılabilecek ve öte yandan Terken Hâtun’un edebî ve tarihî metinlerdeki varlığı hakkında bilgiler elde edilebilecektir. Bu bağlamda Mu‘izzî’nin Terken Hâtun methiyelerindeki beyanları ve bilgileri, bu alanda yapılan çalışmalara katkı sağlayacaktır

Anahtar Kelimeler

Emîr Mu‘izzî, Büyük Selçuklu Devleti

TERKEN HĀTUN IN THE DĪWĀN OF AMĪR MO‘EZZĪ

Öz

Amīr Mo‘ezzī , who was on duty with the title as Maliku’s-shu‘arā in Great Seljuk Palace for more than half a century is an important figure in the history and culture of Seljuks. Thanks to his father, Burhānī, who was Sultan Alp Arslan’s poet, Mo‘ezzī lived around the palace and has a dīwān with 19.000 verses especially consisting of poems written for Seljuk sultans and statesman such as Meliksah d. 485/1092 , Barkyaruk d. 498/1104 , Mohammed Tapar d. 511/1118 and Sancar d. 522/1157 since his childhood. It is possible to find the traces of Seljuk tradition, Turkish identity and their religious preferences. Apart from these figures, another figure that Mo‘ezzī praises in his dīwān is Terken Hātun Terken Lady d. 487/1094 who is the mother of Sultan Sancar and Sultan Mohammed. It is of great importance to study how Terken Hātun takes a place in Mo‘ezzī’s Dīwān and thought. On one hand some inferences can be gained in terms of characteristic features of Terken Hātun that Mo‘ezzī selected to include in his work, on the other hand information can be gained about the existence of Terken Hātun in literary and historic texts. In this context, statements and information given by Mo‘ezzī about the praises of Terken Hātun will contribute to the studies in this field

Anahtar Kelimeler

Amīr Mo‘ezzī, Great Seljuk Empire, Seljuks

Kaynakça

• Bezer, G. Ö. (2011), “Terken Hatun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (40, s. 510), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Dihhudâ, A. E. (1999), Lugatnâme, C I-XV, Tahran: İntişârât-i Dânişgâh-i Tahrân.
• Mu‘izzî, (1389 hş./2010), Dîvân-i Emîr Mu‘izzî, tsh. ‘Abbâs İkbâl Âştiyânî, Tahran: İntişârât-i Esâtîr.
• Mu‘izzî, (1362 hş./1984), Kulliyât-i Dîvân, mukaddime ve tsh. Nâsır-i Heyyirî, Tahran: Neşr-i Merzbân.
• Mu‘izzî, (1393 hş./2014), Kulliyât-i Dîvân-i Emîr Mu‘izzî-i Nîşâbûrî, önsöz, tashih ve açıklamalar Muhammed Rızâ Kanberî, Tahran: İntişârât-i Zevvâr.