MUHAMMED İKBAL’İN URDUCA ŞİİRLERİNDE FARS ŞAİRLERİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 26, 12 - 56, 25.12.2022

Nebahat Turan

Öz

Urdu Edebiyatının büyük şair ve filozofu Muhammed İkbal, Urduca ve Farsça kaleme aldığı eserlerde Doğu ve Batı edebiyatından birçok şair, filozof, hükümdar ve siyasetçiye yer vermiştir. Bu isimler arasında düşüncelerinden etkilendiği filozoflar, şairler ve dünya tarihine yön veren isimler bulunmaktadır. İkbal, şiirlerinde peygamberlere ve İslamiyet’in önde gelen şahsiyetlerine de atıflar yapmıştır. Eserlerinde sadece olumlu kişilikleri değil örnek teşkil etmesi için Ebu Leheb gibi olumsuz kişilere de telmihler yazmıştır. Eserlerinde gençlere ve Müslüman toplumlara örnek olması için sık sık uyarılarda bulunmuş ve onları harekete geçirmek için tarihe yön vermiş kişilerden örnekler sunmuştur. Ayrıca, yaşadığı coğrafyanın önemli karakterlerine ve yakın dostlarına da şiirlerinde yer vermiştir. Fars edebiyatına hâkim olan İkbal, şiirlerinde Fars edebiyatının en önemli isimlerine telmihler yapmış ve beyitlerine tazminler yazmıştır. Seçtiği beyitleri kendi düşüncesiyle harmanlayarak yeniden sunmuştur. Bu çalışmada Fars şairlerinin İkbal’in düşünce dünyasında yarattığı etkiler ve İkbal’in şiirine yansımaları ortaya konmaya çalışılmıştır. İkbal’in Urduca eserleri incelenmiş ve burada geçen Fars şairleri derlenmiştir. Seyyid Abid Ali Abid ‘in “Talmihat-ı İkbal” eseri referans alınarak Urduca kitaplarında telmih yaptığı Fars şairleri seçilmiştir. Ayrıca şairlerin biyografilerine ve bu şairlerin İkbal’in hangi eserinde geçtiğine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Muhammed İkbal, Talmihat-ı İkbal, Bang-i Dara, Bal-i Cibril, Zarb-ı Kelim, Hicaz Armağanı.

Teşekkür

Sayın Dr.Öğr.Üyesi Arzu ÇİFTSÜREN'e bu çalışmaya desteklerinden dolayı teşekkür ederim.

PERSIAN POETS IN URDU POEMS OF MUHAMMED IKBAL

Öz

Mohammed Iqbal, the great poet and philosopher of Urdu Literature, has included poets, philosophers, monarchs and politicians from eastern and western literature in his works written in Urdu and Persian. Among these names, there are philosophers, poets and names that shape the world history, who influenced the thoughts of Iqbal. Iqbal also made references to prophets and prominent figures of Islam in his poems. In his works, he wrote not only positive people but also negative people like Ebu Leheb to set an example. In his works, he frequently warned to set an example for young people and Muslim societies, and he presented examples from people who have guided history in order to stimulate them. He also included important characters of the geography he lived in and his close friends in his poems. Iqbal, who competent Persian literature, made references to the most important names of Persian literature in his poems and wrote tazmin in his couplets. He re-presented the couplets he chose by blending them with his own thought. In this study, the effects of Persian poets on Iqbal's world of thought and their reflections on Iqbal's poetry are revealed. Iqbal's Urdu works were examined and Persian poets mentioned here were compiled. In addition, the Persian poets that Iqbal referred to in Urdu books were selected by taking the "Talmihaati Iqbal" work of Seyyid Abid Ali Abid as a reference. The biographies of the poets and how these poets are mentioned in which work are included.

Anahtar Kelimeler

Allame İqbal, Talmihaatı Iqbal, Bang-i Dara, Bal-i Jibreel, Zarb-ı Kaleem, Armaghaan-e-Hijaz.

Kaynakça

• Abid, S. A. A., Telmihat-ı İkbal, Mektebi Cedid Press, Lahor 1985.
• Avcıoğlu, G. G., “Sa‘di-yi Şîrâzî’nin Hayatı, Eserleri Ve Türk Edebiyatındaki Yeri”, Yayınlanmamış Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2018.
• Azad, M. H., “The Effects of Orfi Shirazi on Safavid Era Poets”, Institute for Humanities and Cultural Studies, Meşhed, 1387, S.20. Can, A., “Ebu L- Hasan Harakani Nin Hayatı Ve Eserleri”, Harakani Dergisi Harakani Quarterly, S.1, 2014.
• Chishti, Y. S. , Bang-i Dara ma Sharh, Delhi 1991.
• Chishti, Y. S., Bal-e-Jıbreel, Etiqad Publishing House, New Delhi 1997.
• Chishti, Y. S., Sharah Armughan-e-Hijaz, Ishrat Publishing House, Lahore, s.4-5(t.y.)
• Chishti, Y. S., Zarb-e-kaleem, Jamia Hamdard, New Delhi 1991.
• Chodri, S., “ Teesir-i Nizam-i Gencevi ber eşari İkbal Lahori”, Aşina, S.7, 1371. http://ensani.ir/fa/article/274055/تاثیر-نظامی-گنجوی-بر-اشعار-اقبال-لاهوری (20.01.2022)
• Chowhadri, S., “Shams Tabrizi and Iqbal Lahuri” Literary Text Resear.ch, C.2, V.5.6, 1998.
• Çiçekler, M., “Sa’di-i Şirazi”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2008, C.35.
• Gözitok, M. A., “Urfî-i Şirazî’nin Hayatı, Eserleri, Edebî Şahsiyeti Ve Edebiyatımıza Yansımaları”, ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ETÜSBED),C.3, S.7,Aralık 2018.
• Iqbal, A., Bang-i Dara, (Ed.) Ahmad, N., Ghalib Academy, Delhi 1977.
• Iqbal, A., Bal-i Cibril, Kapoor Art Printing Works, Lahore 1935.
• Iqbal, A., Kullıyat-E-Iqbal (Bal-i Cibril), Markazi Maktaba Islami, Delhi 1999.
• İbrahimi, D., “KelÎm-i Kâşâni”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara 2002, C.25.
• İqbal, A., Zarb-E-Kaleem,(Ed. MuniraBano Bagum) Ghalib Academy, Delhi, 1976.
• Kanar, M., “Nizâmî-İ Gencevî” TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2007, C.33.
• Kartal, A., “Sa’ib-i Tebrizi ve Türkçe Şiirleri”, Şiraz’dan İstanbul’a, Kurtuba Kitap, İstanbul 2012,2. Bsk.
• Kaska, Ç., İran Şairleri Sözlüğü, Hiperyayın, İstanbul 2020.
• Khan, Y. H., Hafız ve İkbal, Galib Academy, Delhi, 1976.
• Kırlangıç, H., “Tâlib-İ Âmülî”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2010, C.39.
• Kurtuluş, R., “Kāânî-i Şîrâzî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2001, C.24.
• Kurtuluş, R., “Mes‘ûd-i Sa‘d-i Selmân”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2004, C.29.
• Kurtuluş, R., “Örfî-i şîrâzî”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2007, C.34.
• Noumani, S., Sawanıh Maulana Rom, Imtiyaz Ali Taj (Ed.), Ghalib Academy, Delhi 1961.
• Numani, A. S., Sherul Ajam, Matbaa-i Maarif Pres, Azamgarh 1908, 1. Cilt, 3. Baskı.
• Okumuş, Ö., “CÂMÎ, Abdurrahman”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1993, C.7.
• Sadıkoğlu, S. C., “Sâib-i Tebrîzî”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2008, C. 35.
• Sahil, M. S., Khaqani Sharwani Hayat O Shayari, Aleem Printers,Nagpur 2002.
• Sâmî , Ş., “Enisi Şamlu”, Kamus-ul Alam, Mihran Matbbası, İstanbul 1306, C.2
• Soydan, C. Hareket Zili, Hece Yayınları, Ankara 2013a.
• Soydan, C., “İkbal’e Dair”, Hece Yayınları, Ankara 2016.
• Soydan, C., Musa Vuruşu & Hicaz Armağanı, Hece yayınları, Ankara 2013b.
• Soydan, C., Cebrail Kanadı, Hece yayınları, Ankara 2015.
• Uludağ, S. “Harakānî” TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1997, C.16.
• Urdu research journal, “علّامہ اقبالؔ کی شاعری میں فارسی شعراء کی چند جھلکیاں “,Urdu research journal, 2019, http://www.urdulinks.com/urj/?p=2906 (15.01.2022)
• Varis, M., “Bang-i Dara Ka Ek Kirdar- Urfi Şirazi”,Urdu Mahfil,2007, https://www.urduweb.org/mehfil/threads/بانگِ%E2%80%8C-درا-کا-ایک-کردار-عرفی-شیرازی.6971/ (14.01.2022)
• Yazdani, K. H., Sharh-e Bal-i Cibril, Sang-e Meel Publications, Lahore 2005.
• Yazıcı, T., “Hâfız-ı Şirazi”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1997, c.15.
• Zaidi, A., Sharh e Bal-i Cibril, Majlis Iqbal, Lahore 2016.