Visual Memory of a Lost City

Yıl 2023, Sayı: 22, 65 - 83, 24.05.2023

Mete Çamdereli

https://doi.org/10.26650/4boyut.2023.1256562

Öz

Reading the memory of a city requires reading its signs and being inserted into its language and discourse. Cities are a discourse in themselves; they do not hide themselves but express themselves clearly. They express their current and past situations within their own space, construct their discourse through their own signs, and communicates with their interlocutors without intermediaries. The immanent memory of a city’s culture and identity is hidden within its discourse. Reading a city at any level is possible by penetrating its discourse and by trying to understand and make sense of it. Urban discourse also encompasses a series of visual accumulations, from architecture and engravings to photographs. Lost visual accumulations are mostly preserved in the surviving visual memory and remains readable and understandable insofar as it has been able to be preserved. Visual manifestations of visual accumulation are often photographic, with photographic images functioning as informational data of a city’s visual memory. This study examines the primary photographs of a city woven with signifiers and attempts to study their discourse. While doing so, the study also touches upon the phenomena of urban memory and urban photographic memory. The study is carried out using the semiotic approach as supported by phenomenology. In this context, the article studies the visual memory of cities as reflected on the photographic surfaces of the founding places of a city, looking at the details alongside cult buildings. The importance of a roof, a tile, an eave, a wall, a door, and a staircase, each of which are landmarks, is determined in urban memory. In addition, the primary photographic city images are seen to have built an ancient city texture that transcends the present. Fountains, especially large fountains as founding elements, are seen to spread water and sounds from the center of the city to the countryside in a climate of civilization, while mosques and minarets are seen to give the city a clear identify of an ancient city, and it has been determined that ‘houses and streets’, when they accumulate, leave the sound and texture of the city.

Anahtar Kelimeler

Urban Memory, Photographic Memory, Urban Space, Urban Discourse

Yitik Bir Şehrin Görsel Belleği

Öz

Bir kentin belleğini okumak, onun göstergelerini okumayı, diline ve söylemine sokulmayı gerektirir. Kentler başlı başına bir söylemdir ve kendilerini gizlemez, apaçık ifade eder; mevcut ve geçmiş durumunu kendi uzamında dillendirir, göstergeleri vasıtasıyla söylemini inşa eder, muhatabıyla aracısız iletişim kurar. Kentin kültürünü ve kimliğini içkin belleği, onun söyleminde saklıdır. Kenti okumak, onun söylemine nüfuz etmekle, söylemini anlamaya ve anlamlamaya çalışmakla mümkündür. Kent söylemi, mimariden gravürlere, oradan fotoğraflara dek bir dizi görsel birikimi de kapsayıcıdır. Yitik görsel birikim daha çok bugüne kalabilmiş görüntüsel bellekte koruma altındadır; ve, korunduğu ya da korunabildiği kadarıyla okunup anlaşılabilirdir. Görsel birikimin görüntüsel tezahürleri çoğukez fotografiktir. Fotoğrafik görseller kentlerin görsel belleğinin bilgisel verileri olarak işlev görürler. Bu çalışmada, bir kentin, gösterenlerle örülü ilksel fotoğrafları incelenmiş ve onların söylemi okunmaya çalışılmıştır. Bu yapılırken kentsel bellek, kentsel fotografik bellek olgularına temas edilmiş ve okuma işlemi, fenomenolojinin desteğinde göstergebilimsel yaklaşımla gerçekleştirilmiştir. Kentin fotografik yüzeylere yansıyan görsel belleği, bu çerçevede, bir şehrin kurucu mekanlarından hareketle okunmuş, kült yapılarla birlikte ayrıntılara da bakılmıştır. Herbiri bir işaret taşı niteliğindeki bir çatının, bir kiremidin, bir saçağın, bir duvarın, bir kapının, bir merdivenin kentsel bellekte ne denli önemli olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, ilksel fotografik şehir görüntülerinin bugünü öteleyen eskil bir şehir dokusu inşa ettiği görülmüştür. Kurucu unsurlar olarak ‘çeşme ve şadırvanlar’ın, şehrin merkezinden taşrasına doğru suyu ve sesini bir medeniyet ikliminde yaydığı, ‘camiler ve minareler’in şehre berrak bir kadim şehir kimliği kazandırdığı, ‘evler ve sokaklar’ın biriktirdikleri zamanı şehrin sesi ve dokusuna bıraktıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

kentsel bellek, fotografik bellek, kentsel mekan, kent söylemi

Kaynakça

• Ayan, O. (2023). Marka iletişiminde Gastro-emperyalizm Söylemi ve Metafiziksel imgeler (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi İnternet ve İletişim Bilimleri Enstitüsü. google scholar
• Bachelard, G. (2003). MekanınPoetikası (A. Tümertekin, Çev.). İstanbul: İtaki Yayınları. google scholar
• Barthes, R. (1993). GöstergebilimselSerüven (M. Rifat, S. Rifat, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Cansever, T. (1997). islamda Şehir ve Mimari. İstanbul: İz Yayınları. google scholar
• Çiğdem Çavdar, R. (2018). “Farklılığın Mekanı: Foucault ve Lefebvre’deki Heterotopya ve Heterotopi Ayrımı”, İdealkent, Cilt 9, Sayı 25, 941 - 959. google scholar
• Eraslan, A. (2016). “Mimaride Anlam; Yapıdaki ‘Sembolik Dil’ Üzerine Bir Değerlendirme”, Tasarım+Kuram Dergisi, Cilt 10, Sayı 18, 18-35. google scholar
• Güleç Demirel, B. N., Kara Plehvarian, N. (2018). “Osmanlı sultan camilerinde avlu”, Yakın Mimarlık Dergisi, 2018, Sayı 2, 16-29. google scholar
• Karakoç, S. (2022). Hatıralar I. İstanbul: Dililiş Yayınları. google scholar
• Kılcı, A. (2010). “Şadırvan”, İslam Ansiklopedisi. Diyanet Vakfı Yay., Cilt 38, 219-221. google scholar
• Kuran 21/30. https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/enbiya-suresi-21/ayet-30/kuran-yolu-meali-5, 05.02.2023. google scholar
• Lefebvre, H. (2016). Mekanın Üretimi (İ. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayınları. google scholar
• Okçu, N. (2023). “Şeyh Galib Divanı (K.13.3)”, https://www.fikriyat.com/ekitap/detay/seyh-glib-dvni/1. Pallasmaa, J. (2014). Tenin Gözleri (A. U. Kılıç, Çev.). İstanbul: Yem Yayınları. google scholar
• Tanpınar, A. H. (2003). Beş Şehir. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Taşçıoğlu, M. (2013). Bir Görsel iletişim Platformu Olarak Mekan. İstanbul: Yem Yayınları. google scholar
• Yıldız, Ş. (2022). “İslam şehrinin temel özellikleri”, Hz. Peygamber ve Şehir. İstanbul, Nefes Yayınevi. “L’analyse des espaces publics”, https://unt.unice.fr/uoh/espaces- publics-places/la-place-urbaine-percue, 05.02.2023. google scholar
• https://www.facebook.com/bakisarisakal/photos/a.159260900800364/3002233736503052/?type=3&the ater; google scholar
• https://www.bitmezat.com/urun/1854200/balikesir-de-bir-sadirvan-foto-ali-esat; google scholar
• https://balikesir.com.tr/dosyalar/2021/08/sadirvanlar-meydani.jpg; google scholar
• http://wowturkey.com/t.php?p=/tr201/mesutguven_P1010265.jpg; google scholar
• https://balikesir.com.tr/dosyalar/2021/08/manzara2.jpg; google scholar
• https://balikesir.com.tr/dosyalar/2021/08/zagnos-camii.jpg; google scholar
• https://balikesir.com.tr/dosyalar/2021/08/yadigar-pasa-camii.jpg; google scholar
• https://1.bp.blogspot.com/-EODHsvRiId8/USx2qIUpVHI/AAAAAAAAESI/KMK2ghVqpiY/s640/Resim_b_4.jpg; google scholar
• https://3.bp.blogspot.com/-ePduITJj5ZQ/USx3LsfwaUI/AAAAAAAAESw/cW49m18B_Hk/s1600/Resim_b_9.jpg; google scholar
• https://balikesir.com.tr/dosyalar/2021/08/1920-manzara.jpg; google scholar
• https://www.tarihteninciler.com/wp-content/uploads/0ttoman-Empire-Balikesir-1900s-0smanl%C4%B1-D%C3%B6nemi-Bal%C4%B1kesir-jpg; google scholar
• https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcTJ9cokyckKPW13WutBSbDR93cCSRR-S8mnqg&s google scholar
• http://www.eskiturkiye.net/resimler/balikesir-1930lar-6331.jpg; google scholar
• https://balikesir.com.tr/dosyalar/2021/08/eski-hukumet-dairesi.jpg. google scholar