Müzikal Bağlamda Aristoteles’in Retorik Üçlemesi Üzerine Bir Analiz

Yıl 2025, Sayı: 26, 159 - 176, 23.05.2025

Kerim Fatih Çelik

https://doi.org/10.26650/4boyut.2025.1640639

Öz

Kökleri antik çağlara kadar uzanan retorik kavramı, iletişim, sanat, siyaset, felsefe, pazarlama ve reklam gibi birçok alanda öne çıkmakta ve ikna sürecine farklı unsurlarıyla birlikte etki edebilmektedir. Bu çalışmada Aristoteles’in Ethos, Pathos ve Logos üçlemesiyle temellendirdiği retorik bileşenleri; Ajda Pekkan’ın 2011 tarihli “Yakar Geçerim”, 2021 tarihli “Bi’ Tık”, 1979 tarihli “Bambaşka Biri”, 1996 tarihli “Eğlen Güzelim” ve 1983 tarihli “Düşünme Hiç” başlıklı şarkı sözleri çerçevesinde incelenmektedir.Bu araştırmada Ajda Pekkan’ın en çok dinlenilen şarkılarının belirlen9 mesinde ve bu şarkıların seçimine dair bir argüman oluşturulmasında; Spotify’ın 19 Mart 2025 tarihi itibarıyla görüntülenen ve resmi olarak yayınlanan sayısal verileri baz alınmıştır. Bu kapsam içerisinde şarkı sözlerinde gösterilen retorik kanıtlar, Ajda Pekkan’ın şarkı sözlerinden yola çıkılarak içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Bunun devamında ise içerik analiziyle elde edilen retoriksel veriler, Aristoteles’in retorik çekicilikleri bağlamında ve retoriksel bir analiz perspektifinden değerlendirilmiştir. Bu analiz yöntemi kullanılarak iletişim araştırması yapılmasının gerekçesi; şarkı sözleri bağlamında retoriksel iknanın önemli bir yer tuttuğunu vurgulamak ve Aristoteles’in “ethos, pathos, logos” üçlemesinin müzik ve retorik ile birlikte düşünüldüğünde ne kadar geçerli olabildiğini ortaya koymaya çalışmaktır. Çalışma sonucunda da“süperstar” imajıyla müzik alanında başarılı bir kariyere sahip olan Ajda Pekkan’ın, Aristoteles’in üç ikna kanıtı arasında en fazla kullandığı ikna yönteminin Pathos (%36,25) en az kullanılanın ise Ethos – Pathos – Logos ile Logos (%3,75) olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Buradan hareketle Ajda Pekkan’ın Spotify dinleyici trafiğine göre belirlenen ilk beş şarkısında kilit rol oynayan retoriksel bileşenin; Pathos yani duygusal çekicilikler olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Retorik , Ajda Pekkan , Aristoteles , Retorik Analizi , İkna

An Analysis of Aristotle’s Rhetorical Trilogy in a Musical Context

Öz

The concept of rhetoric, whose roots date back to ancient times, stands out in many fields such as communica9 tion, art, politics, philosophy, marketing and advertising and can affect the persuasion process with its different elements. In this study, the components of rhetoric, which Aristotle based on the trilogy of Ethos, Pathos and Logos, are analysed within the framework of Ajda Pekkan’s lyrics titled ‘Yakar Geçerim’ dated 2011, ‘Bi’ Tık’ dated 2021, “Bambaşka Biri” dated 1979, “EğlenGüzelim” dated 1996 and “DüşünmeHiç” dated 1983 In this research, in determining Ajda Pekkan’s most listened songs and creating an argument for the selection of these songs; Spotify’s numerical data shown and officially published as of March 19, 2025 were taken as basis. In this context, based on Ajda Pekkan’s lyrics, the rhetorical evidences seen in the lyrics were analyzed by content analysis method. As a result of the study, it was concluded that Ajda Pekkan, who has a successful career in the field of music with her ‘superstar’ image, used Pathos (36.25%) the most among Aristotle’s three persuasive proofs and Ethos 9 Pathos 9 Logos and Logos (3.75%) the least. From this point of view, in Ajda Pekkan’s first five songs determined according to Spotify listener traffic; it is seen that the key rhetorical component is Pathos, that is, emotional appeals.

Anahtar Kelimeler

Rhetoric , Ajda Pekkan , Aristotle , Rhetorical Analysis , Persuasion

Kaynakça

• AireLius, M. (2012). DüşünceLer. İstanbul: YKY Kitabevi. google scholar
• AristoteLes. (2022). Retorik. (Çev.:Çokona,A.).Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları:İstanbul. google scholar
• Aziz, AyseL (1990). Araştırma YöntemLeri-TeknikLeri ve İLetişim. Ankara: A.Ü Siyasal Bilgiler Fakültesi ve Basın-Yayın YüksekokuLu Basımevi. google scholar
• Bir, A.A. ve Süher, K.(2017). RekLam TeoriLeri: RekLamın İnsan Davranışına Etkisi.İstanbuL:The Kitap Yayınları. google scholar
• BaLdock, N. ve Hayward, B. (1999). Persuade. London: Panoma Press. google scholar
• BaudriLLard, J. (2019). Baştan Çıkarma Üzerine. İstanbuL: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• DiLmener, N. (2007). Hür Doğdum Hür Yaşarım: Ajda Pekkan Kitabı. İstanbul:EverestYayınları. google scholar
• Gasset, O. (1999). İnsan ve Herkes. İstanbul:Metis. google scholar
• Goffman, E. (2014). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu (Çev.: Cezar, B.). İstanbuL: Metis Yayınları. google scholar
• GoLeman, D. (1996). DuygusaL Zekâ. (Çev.: YükseL,B.).İstanbuL:Varlık Yayınları. google scholar
• Greene, R. (2014). Baştan Çıkarma Sanatı. (Çev.:Doruker,F.).İstanbuL:Altın Kitaplar Yayınevi. google scholar
• Gürzap, C. (2008). Söz SöyLeme ve Diksiyon. İstanbuL: Remzi Kitabevi. google scholar
• Karadoğan Doruk, E. (2015). TemeL KavramLar ve Kuramlarıyla İknanın Sosyal PsikoLojisi. İstanbuL: Der YayınLarı. google scholar
• Karasar, Niyazi (1995). BiLimseL Araştırma Yöntemi. Ankara: 3A Araştırma Eğitimi Danışmanlık Yayınları. google scholar
• Meyer, M. (2009). Retorik. (Çev.: Yerguz, İ.). Dost Kitabevi: Ankara. google scholar
• Özodaşık, M. (2018). HaLkLa İLişkiLer ve İLetişim. Eskişehir :AnadoLu Üniversitesi YayınLarı. google scholar
• Rose, G. (2023). GörseL MetodoLoji.(Çev.: AkgüLgiL, G.). İstanbuL:İnkıLap Kitabevi. google scholar
• Tosun Babür, N. vd. (2018). RekLam Yönetimi. İstanbuL:Beta YayınLarı. google scholar
• Şavran, G. Ç. vd., (2018). Sosyolojide Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Eskişehir:A.Ü.Yayınları. google scholar
• YıLmaz, R. A. vd., (2022). İkna Edici İLetişim. Eskişehir:A.Ü.YayınLarı. google scholar
• YükseL, E. vd. (2012). İkna Edici İLetişim. Eskişehir: AnadoLu Üniversitesi YayınLarı. google scholar
• Oskay, Ü. (1992). KitLe HaberLeşmesi TeoriLerine Giriş. İstanbuL:Der YayınLarı. google scholar
• Browning, E. (2018). RhetoricaL AnaLysis. CU Write: Cameron Composition , 448-458 .https://pressbooks.pub/vwcceng111/chapter/ chapter-2-rhetoricaL-anaLysis/ google scholar
• Everson, E. (2023). PoLiticians on Twitter: A RhetoricaL AnaLysis. UW-La Crosse JournaL of Undergraduate Research, VoLume XXVI. google scholar
• Mozdzenski L., P. (2012). O Ethos E O Pathos Em VideocLipes Femininos: Construındo Identidades, Encenando Emoçöes. Letras da Universidade Federal de Pernambuco, como requisito parcial â obtençâo do grau de Doutor em. https://repositorio.ufpe.br/ handLe/123456789/11671 (Erişim Tarihi: 13.11.2023) google scholar
• Linguîstica. Charaudeau, P. (2007). Pathos E Discurso PoLîtico. İn: Machado, I.L.; Menezes, W.;Mendes, E. (Orgs.). As Emoçöes Do Discurso. VoL. 1. Rio De Janeiro, Lucerna. P. 240-251. google scholar Torto, T. R. (2020). AristoteLian RhetoricaL Theory as a Framework for AnaLyzing Advertising Texts in the Print Media in Ghana. University of Cape Coast. Theory and Practice in Language Studies, VoL. 10, No. 3, pp. 269-283. google scholar
• Simons, H. W. (1976). Persuasion: Understanding, Practice, and AnaLysis (Addison-WesLey series in speech communication). Boston, Massachusets: Addison-WesLey Pub. Co. google scholar
• Rüzgar, N., Akdemir A. (2017). Retorik SöyLemin İçerik KaLitesi Ve EtkiLeme Amacına YöneLik ALgının AkademisyenLer DüzeyindeAraştırıL-ması. İşLetme AraştırmaLarı Dergisi, (271) . google scholar
• ÖğüLmüş, S. (1991). İçerik ÇözümLemesi. Ankara University JournaL of FacuLty of EducationaL Sciences (JFES) , 24 (1) , 213-228 . google scholar
• Rapp, C. (2023) "AristotLe’s Rhetoric", The Stanford EncycLopedia of PhiLosophy (Winter 2023 Edition), Edward N. ZaLta & Uri NodeLman (eds.), forthcoming URL = <https://pLato.stanford.edu/archives/win2023/entries/aristotLe-rhetoric/>. google scholar
• WiLkowski, CoLLeen. (2015) "Use of Rhetoric in 1960's Protest Music: A Case Study of Bob DyLan's Music", Honors Program Theses. Paper 17. google scholar
• Kworb.net.(2025). Ajda Pekkan Spotify Top Songs. https://kworb.net/spotify/artist/27XMnTLvCO7t3qGLOvTMkF songs.html (Erişim Tarihi: 19.03.2025) google scholar
• https://www.youtube.com/watch?v=iwG5t9JwySM (Erişim Tarihi: 14.11.2023) google scholar
• Netdmüzik. (2023). “Ajda Pekkan”. https://www.youtube.com/@netdmuzik(Erişim Tarihi: 01.01.2024). google scholar
• NTV. (2017). “Söz Ve Müzik” Belgesel - Söyleşi Programı. https://www.youtube.com/watch?v=emKwH_f5XYE (Erişim Tarihi: 14.11.2023) google scholar
• Show TV. (2023). https://www.youtube.com/watch?v=tjOSoptvUes(Erişim Tarihi: 13.11.2023) google scholar
• Spotify. (2025). https://open.spotify.com/intl-tr/artist/27XMnTLvCO7t3qGlOyTMkF (Erişim Tarihi: 19.03.2025) google scholar
• Süsoy, Y., TRT 1 (1988). “Lafı Lafı Açar” Belgesel - Söyleşi Programı. google scholar