Aristoteles Ontolojisinde Töz (Ousia)-Öz (Eidos) İkiliği Problemi

Yıl 2020, Sayı: 18, 33 - 51, 30.12.2020

Hüseyin Aydoğdu

Öz

Bu çalışmada, Aristoteles ontolojisinde töz-öz ikiliği problemini incelemeyi amaçladık. Aristoteles, felsefeye varlık problemiyle başlar. Onun metafiziğinde varlık Antik Çağ Yunan felsefesinin ruhuna uygun olarak öncelikle bir töz problemidir. Çünkü var olan her şey ya tözdür ya da tözün değişik durumlarıdır. Aristoteles töz problemini töz-öz ikiliği üzerinden tartışır. Genelde tözün karşılığı olarak ousia, özün karşılığı olarak da eidos sözcüklerini kullanır. Ama onun ontolojisinde ousia yalnızca töz, eidos da yalnızca öz anlamlarına gelmez. Aristoteles ousia sözcüğünü töz, varolan, varolma, form, öz ve mahiyet, eidos sözcüğünü de öz, biçim, mahiyet, görünüm, doğa ve tür gibi birçok anlamda kullanmıştır. Yalnız ousia Tanrı hariç yalın bir töz değil, maddenin form ile karışmasından oluşan bileşik bir tözdür. Aristoteles, töz ile varlığı, yani bireysel somut varlığı ve gerçekliği, öz ile de biçimi ve bir sınıfın tümüne ait ortak özellikleri kast eder. Aristoteles’in ontolojisinde Platon’un aksine tek bir dünya vardır. O da gerçek (fizik) dünyadır. O zaman gerçekten varolanlar “şu” diye gösterilen tek tek şeylerdir ve onlar madde ve formdan meydana gelmişlerdir. Fizik dünyada gerek madde gerekse form tek başına bulunamaz. Bu nedenle Aristoteles’in ontolojisinde töz (form) ile öz (içerik) tamamen birbirinden ayrılmamıştır. Her ikisi de birlikte varolmaktadır; formsuz öz, özsüz de form olmamaktadır. Eğer töz ile öz arasında bir ayrım varsa, bu ontolojiden ve epistemolojiden değil, mantıktan kaynaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, Töz ve Öz, Madde ve Form, Dört Neden, Ontoloji

Dualism Problem of Substance (Ousia) and Essence (Eidos) in Aristoteles’ Ontology

Öz

Bu çalışmada, Aristoteles ontolojisinde töz-öz ikiliği problemini incelemeyi amaçladık. Aristoteles, felsefeye varlık problemiyle başlar. Onun metafiziğinde varlık Antik Çağ Yunan felsefesinin ruhuna uygun olarak öncelikle bir töz problemidir. Çünkü var olan her şey ya tözdür ya da tözün değişik durumlarıdır. Aristoteles töz problemini töz-öz ikiliği üzerinden tartışır. Genelde tözün karşılığı olarak ousia, özün karşılığı olarak da eidos sözcüklerini kullanır. Ama onun ontolojisinde ousia yalnızca töz, eidos da yalnızca öz anlamlarına gelmez. Aristoteles ousia sözcüğünü töz, varolan, varolma, form, öz ve mahiyet, eidos sözcüğünü de öz, biçim, mahiyet, görünüm, doğa ve tür gibi birçok anlamda kullanmıştır. Yalnız ousia Tanrı hariç yalın bir töz değil, maddenin form ile karışmasından oluşan bileşik bir tözdür. Aristoteles, töz ile varlığı, yani bireysel somut varlığı ve gerçekliği, öz ile de biçimi ve bir sınıfın tümüne ait ortak özellikleri kast eder. Aristoteles’in ontolojisinde Platon’un aksine tek bir dünya vardır. O da gerçek (fizik) dünyadır. O zaman gerçekten varolanlar “şu” diye gösterilen tek tek şeylerdir ve onlar madde ve formdan meydana gelmişlerdir. Fizik dünyada gerek madde gerekse form tek başına bulunamaz. Bu nedenle Aristoteles’in ontolojisinde töz (form) ile öz (içerik) tamamen birbirinden ayrılmamıştır. Her ikisi de birlikte varolmaktadır; formsuz öz, özsüz de form olmamaktadır. Eğer töz ile öz arasında bir ayrım varsa, bu ontolojiden ve epistemolojiden değil, mantıktan kaynaklanmaktadır

Anahtar Kelimeler

Aristoteles,

Kaynakça

• Akarsu, B. (1988). Felsefe Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Aristoteles (1996). Metafizik (Çeviren: Ahmet Arslan), İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Aristoteles (1997). Fizik (Çeviren: Saffet Babür), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aristoteles (2000a). Organon V: Topikler (Çeviren: Hamdi Ragıp Atademir), İstanbul: Hamlet Yayınları.
• Aristoteles (2000b). Ruh Üzerine (Çeviren: Zeki Özcan), İstanbul: Alfa Basın Yayın Dağıtım.
• Aristoteles (2005). İkinci Çözümlemeler (Çeviren: Ali Houshiary), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aristoteles (2016). Kategoriler (Çeviren: Saffet Babür), Ankara: İmge Kitabevi.
• Arslan, A. (2007). İlkçağ Felsefe Tarihi 3 -Aristoteles-, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bréhier, É. (2014). Histoire de la philosophie, Paris: Presses Universitaires de France.
• Cevizci, A. (2014). İlk Çağ Felsefesi Tarihi, İstanbul: Say Yayınları.
• Copleston, F. (1997). Aristoteles (Çeviren: Aziz Yardımlı), İstanbul: İdea Yayınevi.
• Çevikbaş, S. (1988). Töz Sorununa Eleştirel Bir Bakış (Başlangıçtan Hume’a Kadar), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Friedell, E. (1999). Antik Yunan’ın Kültür Tarihi (Çeviren: Necati Aça), Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Kaçar, E. (2016). “Aristoteles Metafiziğinin Temel İlkeleri ile Aydınlanmada Hakiki Metafizik İddiası Olarak Kant Metafiziği”, Dört Öge, Yıl: 5, Sayı: 10, s. 101-112.
• Kuçuradi, İ. (2009). “Aristoteles’in Ousia’sı ve Substans Kavramı”. İ. Kuçuradi, Çağın Olayları Arasında, İçinde (s. 149-162), Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Lalande, A. (2006). Vocabulaire technique et critique de la philosophie, Paris: Presses Universtaires de France.
• Özcan, M. (2011). Aristoteles, Ankara: Bilgesu Yayınları.
• Platon (1988). Devlet (Çevirenler: Sabahattin Eyüpoğlu ve M. Ali Cimcoz), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Platon (1993). Kratylos (Çeviren: Teoman Aktürel). Platon, Diyaloglar 1 İçinde (s. 189-260), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Platon (2015). Phaidon (Çeviren: Furkan Akderin), İstanbul: Say Yayınları.
• Ross, D. (2002). Aristoteles (Çevirenler: Ahmet Arslan - İ. Oktay Anar - Özcan (Yalçın) Kavasoğlu ve Zerrin Kurtoğlu), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Ülken, H. Z. (2014). Varlık ve Oluş, Ankara: Doğu Batı Yayınları.