Eğitimin Neliğine Felsefi Bir Bakış: Takiyettin Mengüşoğlu’nun İnsan ve Eğitim Görüşü

Yıl 2021, Sayı: 19, 49 - 75, 30.06.2021

Ayşe Çiğdem Kocaman

Öz

Günümüzde insan eğitimine ilişkin yürütülen çalışmalara veya tartışmalara baktığımızda, büyük bir çoğunluğunun “insan ve onun eğitimi nedir?” sorusundan çok, daha etkin ve verimli bir eğitim yönteminin nasıl olması gerektiğine yoğunlaştığını, eğitimi, mesleki ve teknik bir sorun çerçevesinde öğretim metodu olarak ele aldığını, ayrıca eğitime sık sık birbiriyle çatışan ahlaki, dini, siyasi, ideolojik ve hatta ekonomik bir takım anlam ve amaçlar yüklediğini görmekteyiz. Ancak bu durumda, “eğitim nedir?”, “insanların eğitilmelerinin amacı nedir?” sorularına felsefi dayanakları bakımından bir yanıt vermek pek mümkün görünmemektedir. Dolayısıyla insansal bir eğitimin neliği, amacı ve olanağının koşulları git gide unutulmakta ve/veya göz ardı edilmektedir. Peki, ama insanı herhangi bir amacın aracı yapmayan, ideolojik veya dinsel olmayan, taklitçilikten, ezbercilikten uzak, her türlü ahlaki değer yargılarının ötesinde, kişilerin, insan olmanın bilgisini edinebilmelerine yardımcı olan, tam anlamıyla insansal bir eğitim anlayışı olanaklı değil midir?
İşte bu soruya, Takiyettin Mengüşoğlu’nun ontolojik temelli felsefi antropolojiye dayanan insan ve eğitim görüşünden hareketle bir yanıt vermeyi amaçlayan bu çalışma, insanın ve bununla bağlantılı olarak eğitimin neliğini, insanın özerk bir biçimde en temelde ne için eğitilmesi gerektiğini irdelemeyi konu edinmektedir. Eğitimin neliğine, insana özgü fenomenlerden, başarılardan yola çıkarak ışık tutan Mengüşoğlu’nun eğitim görüşü, kişilerin, insanı insan yapan ve diğer canlılardan ayıran özelliklerinin bilgisini edinmelerine, olanaklarını geliştirebilmelerine, böylece gerçek anlamda bir insan olabilmelerine yardımcı olan insansal bir eğitimin mümkün olduğunu, tarihsel varlık alanıyla bağını kurarak göstermesi bakımından önemlidir ve dikkatle incelenmeye değerdir.

Anahtar Kelimeler

İnsan, Eğitim, İnsanlaşma, Tarihsel Varlık Alanı

A Philosophical Look At the Nature of Education: Takiyettin Mengüşoğlu's View of Human and Education

Öz

Considering the research and discussions on human education today, we see that they often focus less on the question of “what is nature of human and its education?” and more on what a more efficient education method should be like; they treat education as a teaching method based on a professional and technical problem, and ascribe to it a set of often conflicting moral, religious, political, ideological, and even economic meanings and purposes. This makes it rather impossible to give an answer to the questions “what is nature of education?” and “what is the purpose of educating people?” on their philosophical basis. Thus, the nature, purpose, and conditions of human education are gradually forgotten and/or ignored. At this point, is it not possible to have an understanding of human education that does not turn humans into a means to an end, that is not ideological or religious, far from the practices of imitating or memorizing, that stands beyond any moral judgment, and that helps people acquire the knowledge of being humans?
Aiming to seek an answer to this question by Takiyettin Mengusoglu’s perspective on human and education on the basis of his ontological anthropology, this article discusses the nature of human and education, and fundamentally what humans should be educated for. Mengusoglu’s perspective on education sheds light on its nature based on certain phenomena and achievements specific to humans, indicating that a human education, which allows people to learn the characteristics of human beings and what distinguishes them from other living beings, to improve their possibilities, and thus to become real human beings, is possible; his view on the matter does so by establishing a connection with the the sphere of historical-being and is thus significant and worthy of careful examination.

Anahtar Kelimeler

Human, Education, Humanization, The Sphere Of Historical-being

Kaynakça

• Referans1 Çotuksöken, Betül (1995). “Önsöz”, Felsefe Açısından Eğitim ve Türkiye’de Eğitim Seminer Bildirileri (haz. Betül Çotuksöken), İstanbul: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Referans2 Mengüşoğlu, Takiyettin (1977). “Antropolojinin Işığında Eğitim”, Felsefe Kurumu Seminerleri 1-2-3, ss. 10-18 Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Referans3 Mengüşoğlu, Takiyettin (1986). “Takiyettin Mengüşoğlu Felsefe, Kültür, Dil, Eğitim, ve Felsefi Antropoloji Konusunda Söyleşi”, Felsefecilerle Söyleşiler (haz. Arslan Kaynardağ), İstanbul: Elif Yayınları.
• Referans4 Mengüşoğlu, Takiyettin (2014). Felsefeye Giriş. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Referans5 Mengüşoğlu, Takiyettin (2015). İnsan Felsefesi. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Referans6 Mengüşoğlu, Takiyettin (2017). “Ontolojik Esaslara Dayanan Felsefi Antropoloji Hakkında Düşünceler”, Yüzyılımızda İnsan Felsefesi, (haz. İoanna Kuçuradi) ss. 21-37 Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Referans7 Mengüşoğlu, Takiyettin (2020a). Kant ve Scheler’de İnsan Problemi. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Referans8 Mengüşoğlu, Takiyettin (2020b). Fenomenoloji ve Nicolai Hartmann. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Referans9 Nutku, Uluğ (2017). “Takiyettin Mengüşoğlu’nun İnsan Felsefesi Işığında Eğitim Olgusuna Toplu Bakış”, Yüzyılımızda İnsan Felsefesi, (haz. İoanna Kuçuradi) ss. 63-71 Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Referans10 Kaynardağ, Arslan (1986). “Takiyettin Mengüşoğlu Felsefe, Kültür, Dil, Eğitim, ve Felsefi Antropoloji Konusunda Söyleşi”, Felsefecilerle Söyleşiler, İstanbul: Elif Yayınları.
• Referans11 Kaynardağ, Arslan (2017). “Takiyettin Mengüşoğlu’nun Düşünce Dünyasında Eğitim Kavramı ve Eğitim Sorunları”, Yüzyılımızda İnsan Felsefesi, (haz. İoanna Kuçuradi) ss. 71-95 Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Referans12 Kuçuradi, İoanna (2010). Çağın Olayları Arasında. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Referans13 Kuçuradi, İoanna (2013). İnsan ve Değerleri. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Referans14 Kuçuradi, İoanna (2015). Etik. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Referans15 Kuçuradi, İoanna (2017). “20. Yüzyıl Felsefi Antropolojisinde Takiyettin Mengüşoğlu’nun Yeri”, Yüzyılımızda İnsan Felsefesi, (haz. İoanna Kuçuradi) ss. 105-121 Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Referans16 Tepe, Harun (2012). “Çağdaş Türk Düşüncesinde Gelenek Başlatan Bir Düşünür: Takiyettin Mengüşoğlu”, Türklük Bilgisi Araştırmaları, (haz. Cemal Güzel, Mehmet Ölmez) cilt 37, Aralık 2012, ss. 213-227.
• Referans17 Örnek, Yusuf (2017). “Felsefede Antropoloji Geleneği ve Takiyettin Mengüşoğlu”, Yüzyılımızda İnsan Felsefesi, (haz. İoanna Kuçuradi) ss. 95-104 Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Referans18 Özcan, Muttalip (2006). İnsan Felsefesi: İnsanın Neliği Üstüne Bir Soruşturma. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Referans19 Özcan, Muttalip (2018). “Felsefe, İnsan ve Toplum”, Atatürk Üniversitesi AÖF İnsan ve Toplum Felsefesi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.