Platon Sanata Neden Sansür Uyguladı?

Yıl 2021, Sayı: 20, 71 - 87, 29.12.2021

Feryal Şimal Güneş

Öz

Platon sanatı bazı diyaloglarında kesitler halinde ele alır. Bu kesitlerde sanatın neliğinden ziyade daha çok onun sosyal ve siyasal işlevlerini konu edinir ve bu konularda sanata karşı büyük eleştiriler yöneltir. Peki bu eleştirilerin sebebi nedir? Çalışmada bu soruya yanıt verilmeye çalışılmıştır. Bu yanıt kapsamında öncelikle ele alınacak konu, Antik Yunan’daki sanat algısı ile modern dünyanın sanat algısının ne derece benzer olup olmadığıdır. Bu benzerlik ve farklılıklar, Platon’un sanat anlayışına çağının gözüyle bakılmasını ve dolayısıyla onun düşüncelerinin daha doğru bir biçimde gözden geçirilmesini sağlamaktadır. Ardından bu bağlamda sanat dünyasında uzun süre etkili olan ve Platon’un sanat anlayışının temelini oluşturan mimesis ve poiesis kuramları incelenmiştir.
Platon tüm eleştirilerine rağmen şüphesiz ki sanatı değersiz bir alan olarak görmüyordu. Aksine sanatın değeri büyüktü. Onun bu denli değerli olmasının sebebi sosyal ve siyasal işlevlerinin insan üzerindeki azımsanamaz etkisidir. Dolayısıyla bu durum onu kontrol altına alınması gereken bir alan haline getirmektedir. Bu sebeple o, “Devlet”inde bu alana sansür uygular. Çalışmada onun sanata karşı tüm eleştirileri ve uyguladığı sansürün nedenleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Platon, Sanat, Antik Yunan, Techne, Mimesis, Poiesis,

Kaynakça

• Carroll, N. (2012). Sanat Felsefesi-Çağdaş Bir Giriş. Çev. Güliz Korkmaz Tirkeş, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Collingwood, R. G. (1938). The Principle Of Art. Oxford: Oxford University Press.
• Copleston, F. (2014). Platon. Çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi.
• Richter, J. P. & Da Vinci, L. (1883). The Literary Works. London: Andesite Press.
• Eco, U. (2015). Ortaçağ Estetiğinde Sanat ve Güzellik. Çev. Kemal Atakay, İstanbul: Can Yayınları.
• Moran, B. (2002). Edebiyat Kuramları ve Eleştirileri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Murdoch, I. (2008). Ateş ve Güneş. Çev. Serdar Rıfat Kırkoğlu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Pappas, N. (2020). “Plato’s Aesthetics”, https://plato.stanford.edu/entries/plato-aesthetics/, (son erişim tarihi: 25.08.2021).
• Platon. (2016). Büyük Hippias Theages. Çev. Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları.
• Platon. (2018). Devlet. Çev. Sabahattin Eyüboğlu, M. Ali Cimcoz, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Platon. (2010). İon. Çev. Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları.
• Platon. (2000). Kratylos. Çev. Cenap Karakaya, İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Platon. (2020). Phaidros. Çev. Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları.
• Platon. (2015). Şölen. Çev. Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları.
• Platon. (2007). Yasalar. Çev. Candan Şentuna ve Saffet Babür, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Shiner, L. (2020). Sanatın İcadı: Bir Kültür Tarihi. Çev. İsmail Türkmen, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tunalı, İ. (2016). Grek Estetiği. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tunalı, İ. (2020). Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Wolfsdorf, D. (2011). Plato’s Conception of Knowledge, Classical World: A Quarterly Journal on Antiquity 105 (1):57-75.