Siyaset Felsefesinde Phronēsis ve Sōphrosynē Kavramlarına Kent-Beden Analojisi Üzerinden Bir İnceleme

Yıl 2023, Sayı: 23, 15 - 45, 05.07.2023

Esra Yalazı

Öz

Günümüzün ekonomik ve iklim krizlerinin, bireylerin aşırı taleplerini toplumsal yararın önüne çıkarmasından kaynaklandığı malumdur. Aşırı taleplerin toplumsal öncelikler ile dengelenmesi adına modern siyaset felsefesinin öngördüğü temel dayanak ise Gadamer’in Aristoteles’ten esinlendiği sağduyu (phronēsis) kavramıdır. Bilimsel (ya da felsefi) akıldan ziyade pratik aklı önceleyen ve müzakereci bir siyaseti öngören kavram, bilimsel doğruyu ve teknolojik araçları değil her iki unsuru da kullanarak toplum olarak varılabilecek orta noktaya erişmeyi öncelikli olarak hedeflemektedir. Bununla birlikte Strauss’un Oikonomikos’u yorumlamasından hareketle Aristoteles’in phronēsis kavramının Ksenophon’un ölçülülük (sōphrosynē) kavramı ile örtüşebileceği değerlendirilmiştir. Buna göre Gadamer’in Aristoteles okumasının Ksenophon’un Oikonomikos (Ev İdaresi Üzerine) eseriyle birlikte okunduğunda daha çok zenginleştirilebileceği düşünülmektedir. Bu eserle liderlik etme ve yönetme bilgisinin dayanaklarını ortaya koyan Ksenophon eylemlere etik bir bağlam kazandırmakta, bunu da Atina demokrasisinin tarafları olan aristokrat sınıfın zanaatkâr sınıfa karşı bir argümanı olarak sunduğu güzel ve erdemli (kalos k’agathos) olma değer sistemi üzerine inşa etmektedir. Diğer yandan hem Aristoteles’in hem de Ksenophon’un sağduyuya ilişkin kavramlarının arka planında antik Yunan toplumunun mutluluk (eudaimonia) ve sağlık hedeflerinin (telos) var olduğu ve siyasi imgelerinin kent (polis) ve insan bedeni ile ilişkili olduğu görülmektedir. Bu tür beden ve kent analojileri antik toplumda siyasi imgeler için kullanılırken tıp sanatını idare sanatı ile analojik bir ilişkiye sokmaktadır. Ksenophon da Aristotelesle birlikte beden ve ruh ilişkisini o dönemin kent devleti siyaseti içerisinde iyi hayatı siyaseten vurgulanmak için kullanmıştır. Dirimselci analoji olarak tanımladığımız bu uygulama sosyal kesimlerin kaynaştırılması amacına hizmet etmektedir. Günümüzde ise neredeyse küresel bir kent haline gelen medeniyetin doğa ile ilişkisinin kurgulanmasında sürdürülebilir bir iyi hayat tanımlanması ihtiyacı bulunmaktadır. Buna göre günümüz insanı için iyi hayatın tanımlanmasında Gadamer’in kavramı kullanılırken antik siyasi analojilerin bir değer ifade edip etmeyeceği üzerinde durulmayı hak etmektedir. Bu amaçla Strauss’un ötetarihselci tavrıyla tarihten günümüze değişmeyen temel insani değerleri arayarak Oikonomikos yeniden okunmuş ve arka planında var olduğu görülen toplumu harekete geçiren dirimselci beden analojisinin günümüzün bireyselci ataletine karşı gösterebileceği performans değerlendirilmeye çalışılmıştır. Modern siyaset felsefesine filolojik bir katkı olarak değerlendirdiğimiz bu çaba Gadamer’in phronimos kavramının ardındaki felsefi (ya da filolojik) hermenötik yöntemin filolojinin tarihten (ya da tarihi metinden) çıkaracağı anlamın tanımlanmasına da hizmet edeceği düşünülmektedir. Bu sayede tarihsel metinlerdeki temel insani değerlerin güncel okumalar ile canlandırılabileceği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Pratik akıl, phronesis, sophrosyne, siyaset felsefesi, beden analojisi

Kaynakça

• Booth, W. J. (1994). Household and Market: On the Origins of Moral Economic Philosophy. The Review of Politics, 56(2), 207–235.
• Bjelde, J. (2021). Xenophon’s Socrates On Wisdom And Action. The Classical Quarterly, 71(2), 560–574.
• Chambers, S. (2018). The Philosophic Origins of Deliberative Ideals. A. Bächtiger, J. S. Dryzek, J. Mansbridge ve M. Warren (Ed.). The Oxford Handbook of Deliberative Democracy içinde, (55-59). Oxford: University Press.
• Diels, H. (Ed.) (1879). Doxographi Graeci. Berlin: Weidmann.
• Duvenage, P. (2015). Practical Wisdom (Phronesis) and Hermeneutical Politics. Phronimon, 16(1), 77–96.
• Eide, S. ve Whitaker, K. (2016). A Philosopher and a Gentleman: Xenophon’s Oeconomicus. Arion: A Journal of Humanities and the Classics, 24(2), 93–100.
• Eikeland, O. (2016). Phrónêsis, Aristotle and Action Research. International Journal of Action Research, 2(1), 5-53.
• Faure, M. (2013). Can Aristotle’s Phronimos return? The revival of interest in Aristotle’s phronesis in political philosophy/theory, Acta Academica, 45(4), 195-235.
• Gadamer, H-G. (2013). Truth and Method. (J. Weinsheimer ve D. G. Marshall, Çev.). London: Bloomsbury.
• Gaynes, R. P. (2011). Germ Theory: Medical Pioneers in Infectious Diseases, Washington: ASM Press.
• Gill, C. (2019). Galen’s Περὶ Ἀλυπίας as Philosophical Therapy: How Coherent is It? C. Petit (Ed.). Galen’s Treatise Περὶ Ἀλυπίας (De indolentia) in Context: A Tale of Resilience içinde, (135-154). Leiden: Brill.
• Jouanna, J. (2012). Politics And Medicine: The Problem Of Change In Regimen In Acute Diseases and Thucydides (Book 6). P van der Eijk (Ed.), Greek Medicine from Hippocrates to Galen: Selected Papers içinde, (21-38). Leiden: Brill.
• Kane, J. ve Patapan, H. (2006). In Search of Prudence: The Hidden Problem of Managerial Reform. Public Administration Review, 66(5), 711-724.
• Kouloumentas, S. (2014). The Body and the Polis: Alcmaeon on Health and Disease, British Journal for the History of Philosophy, 22(5), 867–887.
• Lloyd, G. E. R. (1966). Polarity and Analogy: Two Types of Argumentation in Early Greek Thought, Cambridge: University Press.
• Nelsestuen, G. A. (2017). Oikonomia as a Theory of Empire in the Political Thought of Xenophon and Aristotle, Greek, Roman, and Byzantine Studies, 57, 74–104.
• North, H. (1966). Sophrosyne: Self-Knowledge and Self-Restraint in Greek Literature, Ithaca, N.Y.: Cornell University Press.
• Orhan, Ö. (2014). Aristotle: Phusis, Praxis, and the Good, P. F. Cannavò, J. H. Lane (Ed.). Engaging Nature: Environmentalism and the Political Theory Canon içinde, (45-63). Massachusetts: MIT Press.
• Pollock, S. (2009). Future Philology? The Fate of a Soft Science in a Hard World. Critical Inquiry, 35(4), 931-961.
• Reid, H. L. (2022). A Gentleman or a Philosopher?: Xenophon vs. Aristotle on Kalokagathia. In D. Konstan, D. Sider (Ed.), Philodorema: Essays in Greek and Roman Philosophy in Honor of Philip Mitsis içinde, (121-134). Siracusa. Parnassos Press – Fonte Aretusa. https://doi.org/10.2307/j.ctv2fjwpqn.9.
• Sassi, M. M. (2015). Parmenides and Empedocles on Krasis and Knowledge, Apeiron, 49(4),1-19.
• Shields, C. (2009). The Aristotelian Psuchê, G. Anagnostopoulos (Ed.). A Companion to Aristotle içinde, (292-309). Sussex: Blackwell.
• Strauss, L. (1998). Xenophon's Socratic Discourse: An Intepretation of the Oeconomicus (ilk baskı: 1970), Indiana: St.Augustine’s Press.
• Strauss, L. (2018). R. G. Collingwood as an Example, C. H. Zuckert (Ed.). On Political Philosophy: Responding to the Challenge of Positivism and Historicism içinde, (144-167). Chicago: The University of Chicago Press.
• Swedberg, R. (2008). The Centrality of Materiality: Economic Theorizing from Xenophon to Home Economics and Beyond, T. Pinch, R. Swedberg (Ed.). Living in a Material World: Economic Sociology Meets Science and Technology Studies içinde, (57-88). Massachusetts: MIT Press.
• Vivenza, G. (2001). Adam Smith and the Classics: The Classical Heritage in Adam Smith's Thought, Oxford: University Press.
• Yalazı, E. ve Üstünel Keyinci, C. (2015). Pseudo Aristoteles’in Oeconomica Adlı Yapıtının 3. Kitabının Yorumu ve Çevirisi, Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri, 9(2), 91-106.