Felsefesiz Bilim Tarihi Mümkün Müdür?

Yıl 2023, Sayı: 24, 27 - 51, 29.12.2023

Hüseyin Aydoğdu

Öz

Bu çalışmada, felsefesiz bilim tarihinin mümkün olup olamayacağının incelenmesi amaçlanmıştır. Bilim tarihi ve felsefe ilişkisi aslında bilim ve felsefe ilişkisinden dolayısıyla da epistemolojiden bağımsız olarak değerlendirilemez. Her iki disiplin de insanlığın tarihi kadar eskidir. Bilim tarihi, kuramların, keşiflerin ve icatların, yani insanlığın gelişiminin tarihidir. Bilim tarihi aynı zamanda hakikatin tarihidir. Çünkü din, mitoloji ve felsefeyle birlikte mevcut dört düşünce sisteminden biri olan bilim, hakikatin söz, gözlem ve deney yoluyla aranması ve çözümlenmesidir. Felsefe, bilim tarihine birçok katkıda bulunmaktadır. Örneğin diğer disiplinlere verdiği gibi bilim tarihine de anlamı ve metodolojiyi vermektedir. Ama pozitivizmin bir sonucu olarak bilimin sonunun ilan edilmesi bilim tarihinin yeniden yazılmasında ve okunmasında felsefenin yerini ve önemini tekrar gündeme getirdi. Çünkü bilim tarihi hem bilimin hem de felsefenin disiplinlerinden biridir. Diğer disiplinler gibi felsefeyle doğrudan bir ilişki içerisindedir. Her ikisi de tarihsel yöntemi kullanmaktadırlar. Ancak bilim tarihinin nereye doğru evrildiğini görmek ve bir kurum kültürünü oluşturmak için bilimin gelişimine ve takip ettiği yola bakmak gerekir. Felsefe gibi bilim de miladını doldurmuş değildir. Bilim ve felsefe var olduğu sürece bilim tarihi de var olacaktır. Her iki disiplin de iç içe doğup geliştiklerinden dolayı varlıklarını da birlikte sürdüreceklerdir. Bu nedenle akli ve zihinsel hiçbir etkinlik felsefesiz olamayacağına göre, felsefesiz bilim tarihi, bilim tarihsiz de felsefe mümkün değildir.

Anahtar Kelimeler

Hakikat, Felsefe, Bilim, Felsefenin Sonu, Bilimin Sonu, Bilim Tarihi

Kaynakça

• Akdemir, M. (2004). Felsefeyi Düşünme ya da Düşünmeyi Öğrenme. Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2004), 44-59.
• Anlı, Ö. F. (2016). Aydın Sayılı ve Nusret Hızır Bağlamında Bilim Tarı̇hı̇ ve Felsefesı̇ Perspektfı̇ -Ankara’da Kuramsallaşma ve Kurumsallaşma-. DTCF Dergisi, 56.2(2016), 52-77.
• Aristoteles (1996). Metafizik. Çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Arslan, A. (1996). Felsefeye Giriş. Ankara: Vadi Yayınları.
• Aydoğdu, H. (2018). Modern Aklın Söyleminde “Felsefeyi Düşünmek” Üzerine Bir İnceleme. Özne Felsefe Bilim ve Sanat Yazıları, 28, 219-239.
• Aydoğdu, H. (2022). “Felsefesiz İlâhiyat” Mümkün Müdür? İnsicam. 21(2022), 42-51.
• Baert, P. (2013). Sosyal Bilimler Felsefesi -Pragmatizme Doğru-. Çev. Ümit Tatlıcan. İstanbul: Küre Yayınları.
• Benton, T. ve Craib, I. (2008). Sosyal Bilim Felsefesi. Çev. Ümit Tatlıcan ve Berivan Binay. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Billington, R. (1997). Felsefeyi Yaşamak. Çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Burke, P. (2004). Bilginin Toplumsal Tarihi. Çev. Mete Tunçay. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Cevizci, A. (2007). Felsefe. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Çüçen, A. K. (2012). Bilim Felsefesine Giriş. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Demir, Ö. (2012). Bilim Felsefesi. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Descartes, R. (2014). Ruhun Tutkuları. Çev. Murat Erşen. İstanbul: Say Yayınları.
• Fay, B. (2001). Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi. Çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Feyerabend, P. K. (1991). Yönteme Hayır -Bir Anarşist Bilgi Kuramının Ana Hatları-. Çev. Ahmet İnam. İstanbul: Ara Yayıncılık.
• Feyerabend, P. K. (1999). Özgür Bir Toplumda Bilim. Çev. Ahmet Kardam. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fleischer, M. (2004). 20. Yüzyıl Filozofları. Çev. Akın Kanat. İzmir: İlya İzmir Yayınları.
• Fukuyama, F. (1992). Tarihin Sonu ve Son İnsan. Çev. Zülfü Dicleli. İstanbul: Simavi Yayınları.
• Fukuyama, F. (1999). Tarihin Sonu mu? Tarihin Sonu mu? Yay. Haz. Ercan Şen. Ankara: Vadi Yayınları.
• Gjertsen, D. (2000). Bilim ve Felsefe. Çev. Feride Kurtulmuş. İstanbul: Say Yayınları.
• Gulbenkian Komisyonu (2005). Sosyal Bilimleri Açın -Sosyal Bilimlerin Yeniden Yapılanması Üzerine Rapor-. Çev. Şirin Tekeli. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gündoğan, A. O. (2002). Doğmatizm ve Doğmatik Tutumlar. -Vehbi Hacıkadiroğlu Armağanı- Felsefe Tartışmaları, Haz. D. Özlem, H. Ökçesiz ve Ş. Argın, İstanbul: Everest Yayınları, 224-234.
• Güzel, C. (2013). Bilim Felsefesi. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Güzeloğlu, T. (2019). Fuat Sezgin’in Bilim ve Bilim Tarihi Anlayışı. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(Prof. Dr. Fuat Sezgin Özel Sayısı), 94-100.
• Habermas, J. (1998). Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine. Çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Habermas, J. (1997). Bilgi ve İnsansal İlgiler. Çev. Celal A. Kanat. İstanbul: Küyerel Yayınları.
• Harvey, D. (1999). Postmodernliğin Durumu. Çev. Sungur Savran. İstanbul: Metis Yayınları.
• Heidegger, M. (2002). “Hümanizm” Üzerine Mektup. Heidegger – Sartre – Eliot – Babbit. Hümanizmin Özü, Çev. Ahmet Aydoğan. İçinde (s. 37-95), İstanbul: İz Yayıncılık.
• Heidegger, M. (2008). Varlık ve Zaman. Çev. Kaan H. Ökten. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Hollinger, Robert (2005). Postmodernizm ve Sosyal Bilimler. Çev. Ahmet Cevizci. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Honer, S. M. vd. (2003). Felsefeye Çağrı -Sorunlar ve Seçenekler-. Çev. Hasan Ünder. Ankara: İmge Kitabevi.
• Horgan, J. (2003). Bilimin Sonu. Çev. Ahmet Ergenç. İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
• Horner, C. ve Westacott, E. (2011). Felsefe Aracılığıyla Düşünme. Çev. Ahmet Arslan. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Jaspers, K. (1995). Felsefe Nedir? Çev. İsmet Zeki Eyüpoğlu. İstanbul: Say Yayınları.
• Kanar, Y. (2017). Sosyal Bı̇lı̇mlerı̇n Avrupamerkezcı̇ Yapısı. Felsefe Arkivi, 47(2017/II), 69-80.
• Kuhn, T. S. (1995). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. Çev. Nilüfer Kuyaş. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Lakatos, I. (1999a). Bilimle Sözdebilim. Der. Cemal Güzel. Çoğulculuğun Kuramcısı: Lakatos, İçinde (s. 25-32), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Lakatos, I. (1999b). Bilim Tarihi ile Bilim Tarihinin Ussal Yeniden Kuruluşu. Der. Cemal Güzel. Çoğulculuğun Kuramcısı: Lakatos, İçinde (s. 161-210), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Lyotard, J.-F. (2014). Niçin Felsefe Yaparız? Çev. Kurtuluş Dinçer. Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Merleau-Ponty, M. (1945). Phénoménologie de la perception. Paris: Librairie Gallimard.
• Merleau-Ponty, M. (1964). Le visible et l’invisible. Paris: Éditions Gallimard.
• Nehames, A. (2002). Yaşama Sanatı Felsefesi –Platon’dan Foucault’ya Sokratik Düşünümler–. Çev. Cem Soydemir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Özlem, D. (2001). Evrensellik Mitosu ve Sosyal Bilimler. Defter ve Toplum ve Bilim Ortak Çalışma Grubu. Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek -Yeni Bir Kavrayışa Doğru-, içinde (s. 53-66), İstanbul: Metis Yayınları.
• Popper, K. R. (2015). Bilimsel Araştırmanın Mantığı. Çev. İlknur Aka ve İbrahim Turan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Reichenbach, H. (1993) Bilimsel Felsefenin Doğuşu. Çev. Cemal Yıldırım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Rosenberg, A. (2014). Bilim Felsefesi -Çağdaş Bir Giriş-. Çev. İbahim Yıldız. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Şimşek, L. (2008). Felsefesiz Bilim Olabilir Mi? Hasan Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi. 1(2008), 25-31.
• Thompson, M. (2012). Felsefeyi Anlamak. Çev. Nevra Yaraç. İstanbul: Optimist Yayınları.
• Topdemir, H. G. ve Unat, Y. (2012). Bilim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
• Topdemir, H. G. (2002). Kuhn ve Bilimsel Devrimlerin Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme. Felsefe Dünyası, 36 (2002), 45-62.
• Türer, C. (2019). Felsefeyi Nasıl Anlayalım. Ed. Celal Türer. Felsefe Tarihi, içinde (s. 19-50), Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları.
• Unat, Y. (2021). Bilim Tarihi Disiplini ve Bilim Tarihine Farklı Yaklaşımlar. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 4(Özel Sayı), 1-8.