İSLAM BİLİMİ ve MODERN BİLİM

Yıl 2024, Sayı: 25, 1 - 22, 08.09.2024

Ercan Salğar

Öz

İslam bilimlerinin bilim tarihi içerisindeki yeri ve önemi, genellikle pozitivist bilim tasarımı açısından ele alınıp ve değerlendirilmiştir. Pozitivizme göre ideal bilim örneği, 17. yüzyıl Batı kültüründe ortaya çıkan modern bilim olduğu için İslam kültüründe ortaya çıkan bilimsel faaliyetler de o kadar önemli ve değerli görülmez. Pozitivistler tarafından modern bilim ölçüt alınarak yapılan bu İslam bilimleri yorumu, 1970’li yıllarda Kuhn’un bilim tasarımı çerçevesinde değişmeye başlar. Kuhn kısaca, tek bir bilim anlayışından ziyade her medeniyetin kendine özgü bir bilim anlayışının olduğunu, dolayısıyla da İslam bilimlerinin önem ve değeri açısından modern bilimden çok da geride olmadığını işaret eder. Kuhncu bilim tasarımı çerçevesinde İslam bilimlerinin yorumu, Batı literatüründe hatırı sayılır bir yere gelmişse de bunun ülkemiz açısından yeterli olduğu söylenemez. Nitekim bunun en bariz göstergesi de günümüzde halen bazı akademisyen ve yazarların İslam bilimlerini, modern bilime benzetmeye ve ona göre değerlendirmeye çalışmasıdır. Oysa bu tutum hem pozitivist hem de Kuhncu bilim tasarımı açısından hatalıdır. Bu çerçevede çalışmanın temel amacı, İslam bilimlerine Kuhncu bilim tasarımından bakmayı sağlayan bir argüman oluşturmak olmuştur. Bunun için de İslam ve modern bilim tasarımları arasındaki temel farklılıkları açık bir şekilde ortaya koymak ve bu iki bilim geleneğinin birbirlerinden yapıca farklı olduğunu göstermek başlıca gayemiz olmuştur. Bunun için de İslam ve modern bilim geleneklerinin sırasıyla oluşum ve gelişim süreçleri, dayandıkları doğa felsefeleri ve buna göre yapılan bilim pratikleri (astronomi ve fizik bilimleri) karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Neticede her iki bilim geleneğinin gerek doğa kavrayışının gerekse yöntemlerinin birbirlerinden çok farklı oldukları dolayısıyla da bunların bilim tarihi içerisinde kendi ölçütlerine göre değerlendirmeleri gerektiği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam bilimi, modern bilim, pozitivist bilim, Kuhncu bilim

Destekleyen Kurum

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ BAP

Proje Numarası

23401099

Kaynakça

• Aristoteles, (2018). Physics, Trans. C.D.C. Reeve, USA: Hackett Publishing Company.
• Bayraktar, Mehmet, (1992). İslam’da Bilim ve Teknoloji Tarihi, Ankara: Rehber Yayıncılık.
• Comte, Auguste, (2001). Pozitif Felsefe Kursları, Çev: Erkan Ataçay, İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Copernicus, N. (2020). Göksel Kürelerin Devinimleri Üzerine, çev. C. Cengiz Çevik, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Çörekçioğlu, Hakan, (1997). Rönesans’ta Büyü ve Bilim İlişkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Drake, Stillman, (1978). Galileo At Work, Chicago: University of Chicago Press.
• Fahri, Macit, (1998). İslam Felsefesi Tarihi, Çev. Kasım Turhan, İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Farabi, (1985). Ebû Nasri’l-Fârâbî’nin Halâ Üzerine Makalesi, Çev. Aydın Sayılı ve Necati Lugal, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Grant, Edwart, (1986). Pysical Science in The Middle Ages, USA: Cambridge University Press.
• Galileo, Galilei, (2001). Dialogue Concerning The Two Chief World Systems: Ptolemaic and Copernican, (Editor, Translator). Stilman Drake & Stephen J. Gould, USA: Modern Library Press.
• Henry, Jonh, (2008). The Scientific Revolution and The Origins of Modern Science, UK: Red Globe Press.
• Iqbal, Muzaffar, (2000). Islam and Modern Science: Formulating the Questions, Islamic Studies, Vol. 39, No. 4, pp. 517-570.
• Kaya, Mahmut, (1983). İslam Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi, İstanbul: Ekin Yayınları.
• Kaya, Mahmut, (2004), Meşşaiyye, TDV Ansiklopedisi, cilt. 29, Ankara: TDV Yayınları.
• Kaya, Mahmut, (2007), Razi, Ebu Bekir, TDV İslam Ansiklopedisi, cilt. 34, Ankara: TDV Yayınları.
• Kuhn, S. T. (1996). The Structure of Scientific Revolutions, The University of Chigago Press, USA.
• Kuhn, S. Thomas, (1995). Copernican Revolution, USA: Harward University Press.
• Kuhn, S. Thomas, (2000). What Are Scientific Revolution, The Road Since Structure, (Ed. James Conant, John Haugeland), Chicago: The University of Chicago Press.
• Koyre, Alexandre, (1957). From The Closed World to the Infinite Universe, USA: The John Hopkins Press.
• Lindberg, C. David, (2007). The Begininngs of Western Science, Chicago: The University of Chicago Press.
• Masood, Ehsan, (2009), Science and Islam: A History, London: Icon Books.
• Miller, Le Clyde, Cusanus, Nicolaus [Nicolas of Cusa], Stanford Encyclopedi of Philosophy, Erişim Tarihi: Mart 7, 2024, https://plato.stanford.edu/entries/cusanus/
• Nasr, H. Seyyed, (2007), Islamic Science: An Illustrated Study, Chicago: Kazi Publicatios, Inc.
• Nasr, H. Seyyed (2001). Science and Civilization in Islam, Chicago: ABC International Group.
• Newton, Isaac, (1974). Sir Isaac Newton’s Mathematıcal Prıncıples of Natural Phılosophy And Hıs System of The World, Trans. Andrew Motte & Florıan Cajori, California: University of California Press.
• Saliba, George, (2007). Islamic Science and the Making of the European Renaissance, USA: The Mıt Press.
• Salğar, Ercan, (2018). Galilei Galileo’yu Yeniden Düşünmek, Sosyal ve Beşeri Bilimlere Dair Araştırma Örnekleri, (ed.) Ali Acaravcı, Ankara: Nobel Yayınları.
• Salğar, Ercan, (2023). Bilimsel Devrim: Aristotelesçi Bilimden Modern Olana Geçişin Kısa Bir Öyküsü, FLSF Dergisi, sayı, 36, ss. 295-321.
• Sezgin, Fuat, (2008). İslam’da Bilim ve Teknik, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş, Yayınları.
• Sezgin, Fuat, (2009). İslam Uygarlığında Astronomi, Coğrafya ve Denizcilik, İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
• Soldato, Del Eva. “Natural Philosophy in Renaissance”, Stanford Encyclopedia of Philosophy, Erişim Tarihi: Mart 7, 2023, https://plato.stanford.edu/entries/aristotelianism-Renaissance/
• Topdemir, G. Hüseyin, (2010). İbn Sina ve Yeni Mekaniğin Doğuşu, Bilim ve Teknik, Temmuz Sayısı, Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• Topdemir, G. Hüseyin, (2012). İslam Dünyasında Fizik, Bilim ve Teknik, Nisan sayısı.
• Unat, Yavuz, (2013). İlkçağlardan Günümüze Astronomi Tarihi, Ankara: Nobel Yayınları.
• Westfall, S. Richard, (1978). The Construction of Modern Science: Mechanism And Mechanics, England: Cambridge University Press.