TÜRKİYE’DE KÜRESEL DAĞILIM ALANININ SINIRINDAKİ KISIMLARDA VEYA ANA DAĞILIMINDAN KOPUK YAŞAYAN, KÜÇÜK POPÜLASYONLARA SAHİP KARASAL KUŞ TÜRLERİNİN KORUNMASI

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 15, 40 - 55, 19.07.2025

Süreyya İsfendiyaroğlu , Zeynel Arslangündoğdu

Öz

Bu çalışma, Türkiye'de üreyen kuş türleri arasından küresel dağılım alanlarının sınırında ya da ana dağılımından kopuk şekilde, küçük ve izole popülasyonlarla varlığını sürdüren türleri belirlemeyi ve koruma önceliklerini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak221 karasal kuş türünün dünya üreme dağılımları analiz edilmiş; küresel üreme alanının %0,5’inden daha az bir kısmında Türkiye’de üreyen 33 kuş türü “marjinal dağılımlı” olarak tanımlanmıştır. Ekolojik bölgelerdeki dağılımlarına göre beş ana grupta sınıflandırılmıştır. Buna göre ılıman orman kökenli 12 tür, bozkır kökenli 6 tür, subtropik bölgelerde yaşayan 9 tür, yarı çöllerde yaşayan 5tür bulunmaktadır. Bu türlerden 16’sı kenar, 17’si kopuk popülasyon özellikleri göstermektedir. Popülasyon büyüklükleri incelendiğinde, 33 türün 24’ününTürkiye nüfusu 1.000 çiftin altındadır. Bu küçük ve marjinal popülasyonların yerel yok oluş riskinin yüksektir. Türkiye’nin bu marjinal ve kopuk popülasyonlara sahip türlerin korunması için sadece ulusal değil, aynı zamanda kıtasal düzeyde de sorumluluğa sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Kuş popülasyonları , marjinal dağılım , koruma

Conservation of terrestrial bird species inhabiting the rear edge parts of their globaldistributions or living in disjunct, small populations in Türkiye

Öz

This study aims to identify bird species breeding in Turkey that occur in small, isolated populations either at the periphery of their global breeding ranges or in disjunct areas separated from the core distribution. Using Geographic Information Systems (GIS), the global breeding ranges of 221 terrestrial bird species were analyzed. Thirty-three species breeding within less than 0.5% of their global breeding range in Turkey were classified as having marginal distributions. These species were categorized into five major ecological groups based on their ecoregional affiliations: 12 species associated with temperate forests, 6 with steppe habitats, 9 with subtropical regions, and 5 with semi-desert environments. Among them, 16 species exhibit characteristics of peripheral (rear-edge) populations, while 17 represent disjunct populations. Population size assessments indicate that 24 of these 33 species have fewer than 1,000 breeding pairs in Turkey. These small and marginal populations are subject to a heightened risk of local extinction. Consequently, Turkey bears not only national but also continental-level responsibility for the conservation of these species.

Anahtar Kelimeler

Bird populations , marginal distribution , conservation

Kaynakça

• Allendorf, F. W., Luikart, G., & Aitken, S. N. (2013). Conservation and the genetics of populations (2nd ed.). Wiley-Blackwell.
• Arslangündoğdu, Z.(2005) “İstanbul Belgrad Ormanının Ornitofaunası Üzerinde Araştırmalar”. İ.Ü Fen bilimleri Enstitüsü. Phd Thesis.
• Araújo, M. B., & Peterson, A. T. (2012). Uses and misuses of bioclimatic envelope modeling. Ecology, 93(7), 1527–1539. https://doi.org/10.1890/11-1930.1
• Ashcroft, M. B., Gollan, J. R., Warton, D. I., & Ramp, D. (2012) Anovel approach to quantify and locate potential microrefugiausing topoclimate, climate stability, and isolation from thematrix. Global Change Biology, 18, 1866–1879
• Ataol, M. & Onmuş, O. (2021). Spatiotemporal change analysis of wetlands in Konya Closed Basin (Turkey) over the past century using remote sensing and historical maps. Wetlands Ecology and Management, 29(3), 453–467. https://doi.org/10.1007/s11273-021-09792-2
• Ballance, L.T., Pitman, R.L. and Fiedler, P.C. (2006) Oceanographic Influences on Seabirds and Cetaceans of the Eastern Tropical Pacific: A Review. Progress in Oceanography, 69, 360-390.
• Bennett, T, Wernberg, T., Joy, B. A., De Bettignies, T., Campbell, A. H.(2015) Central and rear-edge populations can be equally vulnerable to warming. Nature Communications, 6, 10280.