MARMARA BÖLGESİNDE YERLİ VE KÜLTÜR KOYUN IRKLARININ MEVCUT DURUMU

Yıl 2022, Sayı: 9, 17 - 33, 30.06.2022

Turgay Taşkın Çağrı Kandemir

Öz

Marmara Bölgesinde yer alan on bir ilde yetiştirilen koyun ırklarının verim yönü, kuyruk yapısı ve orijin dikkate alınarak güncel veriler ile durum tespiti yapılmaktadır. Araştırma, TC Tarım ve Orman Bakanlığına ait olan HAYBİS sistemi üzerinden 2021 yılında elde edilen verilere dayanmaktadır. Bu veriler, istatistikî bölge birimleri sınıflamasına göre Marmara Bölgesinde yer alan illerin sahip oldukları koyun varlıkları üzerinden yapılmıştır. Marmara Bölgesinde koyun varlığı toplam 4.332.818 baştır. Yerli koyun ırklarının toplamı 3.562.740 baş iken kültür ırkı koyunların toplamı 770.078 baştır. Kuyruk yapılarına göre sırasıyla; ince kuyruklu koyunlar için 3.664.216 baş, yağlı kuyruklu koyunlar için 577.750 baş ve yarım yağlı kuyruklu koyunlar için ise 90.852 baştır. Sürdürülebilir koyun yetiştiriciliği yapabilmek adına bölgesel ve ülkesel koyun ıslah stratejileri geliştirilmelidir. Bunun yapılabilmesi için mevcut durumun tespit edilmesi ve bölgeler bazında sayılar ve oranların ortaya konulması gerekmektedir. Bu araştırma, bu amaçlar çerçevesinde yapılacak çalışmalar için ön bir araştırma olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Marmara Bölgesi, koyun varlığı, verim yönü, kuyruk yapısı, orijin

Teşekkür

Çalışmanın yapılması ve mevcut rakamların paylaşılmasında yardımcı olan öncelikle TC Tarım ve Orman Bakanlığı İzmir İl Müdürü ve personeline teşekkürü borç biliriz.

Current situation of native and cultured sheep breeds in the Marmara Region

Öz

In this study, the situation of sheep breeds bred in eleven provinces in the Marmara Region was determined with current data, taking into account the yield type, tail shape and origin. The research is based on the data obtained in 2021 through the HAYBIS system belonging to the Ministry of Agriculture and Forestry of the Republic of Turkey. These data are based on the sheep assets of the provinces in the Marmara region according to the classification of statistical regional units.. The total number of sheep in the Marmara Region is 4.332.818. While the total number of domestic sheep breeds is 3.565.740 heads, the total number of imported sheep is 770.078. The mean of thin-tailed sheep in 11 provinces is 3.664.216 heads, and for fat-tailed sheep this value is 577.750 heads. The average of half-fat-tailed sheep is 90.852 heads. In order to make sustainable sheep production, regional and national sheep breeding strategies should be developed. In order to do this, it is necessary to determine the current situation and to reveal the numbers and ratios based on regions. This research will be a preliminary research for the studies to be carried out within the framework of these purposes.

Anahtar Kelimeler

Marmara region, sheep stock, yield type, tail shape, origin

Kaynakça

• Akçapınar, H. (2000). Koyun Yetiştiriciliği. Yenilenmiş 2. baskı. İsmat Matbaacılık Ankara.
• Akın, A.O. (2014). Hayvan genetik kaynakları araştırmaları çalışma grubu koordinatörlüğü sunumu. Erişim: https://www.tarimorman.gov.tr/TAGEM/Belgeler/SUNULAR/Hayvan%20Genetik%20Kaynaklar%20A.%C3%87.G._A.Oya%20AKIN.pdf
• Alpar, R. (2013). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. Detay Yayıncılık. Dördüncü Baskı. Ankara.
• Altınçekiç, Ş. Ö. (2014) Bursa ili koyunculuk işletmelerinin yapısal özellikleri ve refah ölçütleri açısından değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Bursa.
• Anonymous a (2013) Orman ve Su işleri Bakanlığı 2013-2014 raporu. Biyolojik çeşitliliği izleme ve değerlendirme. Erişim: http://www.nuhungemisi.gov.tr/Content/Documents/biyolojik-ce%C5%9Fitliligi-izleme-degerlendirme-raporu-2013-2014.pdf
• Anonymous b (2020) T.C. İçişleri Bakanlığı - Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, Erişim: https://www.nvi.gov.tr/
• Anonymous c (2021) Tarım ve Orman Bakanlığı - Hayvan Bilgi Sistemi, Erişim: https://hbs.tarbil.gov.tr/
• BDUTAE (2008) T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü. Erişim: http://www.bahridagdas.gov.tr
• Boz İ, Akbay C, Budak DB & Baş S. (2008) Doğu Akdeniz Bölgesinde Hayvancılık Yapan Tarım İşletmelerinde Yeniliklerin Benimsenmesi Ve Yayılması. Proje Rapor No:106O352, Kahramanmaraş.
• Cedden F., Cemal İ., Daşkıran İ., Esenbuğa N., Gül S., Kandemir Ç., Karaca O., Keskin M., Koluman N., Koyuncu M. , Savaş T.,
• Taşkın T., Tölü C., Ulutaş Z., Yılmaz O. & Yurtman İ. Y. (2020). Türkiye küçükbaş hayvancılığında mevcut durum ve gelecek. Türkiye Ziraat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi, (pp. 133-152) 13 - 17 Ocak 2020, Türkiye.
• Ceyhan A, Şekeroğlu A, Ünalan A, Çınar M, Serbester U, Akyol E & Yılmaz E. (2015) Niğde İli Koyunculuk İşletmelerinin Yapısal Özellikleri ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma, KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 18(2):60-68.
• Eliçin, A., Ertuğrul, M., Cengiz, F. Aşkın, Y. & Dellal, G. (1989) Karayaka Ve B. Leicester X Karayaka F1 Erkek Kuzularında Besi Gücü ve Karkas Özellikleri. Ankara Üniversitesi Yayın No:123, Ankara.
• Emsen, E. Gimenes, C.A., Yaprak, M. & Emsen, H. (2007) Effect of prolific breed on reproductive performance of Turkish native sheep. Reproduction in Domestic Animals 42(2):141.
• Ertuğrul, M., Dellal, G., Soysal, İ., Elmacı, C., Akın, O., Arat, S., Barıtçı, İ., Pehlivan, E. & Yılmaz, O. (2009) Türkiye yerli koyun ırklarının korunması, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 23 (2): 97-119.
• Ertuğrul, M., Dellal, G., Elmacı, C., Akın, A.O., Pehlivan, E., Soysal, M.İ. & Arat, S. (2010) hayvan genetik kaynaklarının muhafazası ve sürdürülebilir kullanımı. Ziraat Mühendisleri Odası VII. Teknik Kongresi, ( s 179-198) 11-15 Ocak 2010, Türkiye.
• Gündüzöz, İ. (2011) Kırsal kalkınma ekseninde köydes projesi ve köy reformu. Türk İdare Dergisi • Sayı: 471-472, Haziran - Eylül 2011 pp:117.
• FAOSTAT (2018) The global strategy for the management of farm animal genetic resources. Rome, Italy. Retrieved from: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QA.
• Kalaycı, Ş. (2006) SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Asil Yayın Dağıtım. İkinci Baskı. ISBN 975-9091-14-3. 426s.
• Kandemir, Ç., Alkan, İ., Yılmaz, H.İ., Ünal, H.B., Taşkın, T., Koşum, N. & Alçiçek, A. (2015) izmir yöresinde küçükbaş hayvancılık işletmelerinin coğrafik konumlarına göre genel durumu ve geliştirilme olanakları. Hayvansal Üretim 56(1): 1-17.
• Karaca, O., Ş. Çetiner & İ. Cemal, (1999) Çine Çaparı koyunların kimi özellikleri ve genetik kaynak olarak korunması olanakları. Uluslararası Hayvancılık’99 Kongresi, (pp 558-563), 21-24 Eylül 1999, İzmir.
• Karaca, O., Akyüz, N., Andiç, S. & Altın, T. (2003) Karakaş koyunlarının süt verim özellikleri. Turk Journal of Veterinary Animal Science, 27: 589-596.
• Karaca, O. (2014) Koyun keçi ıslahı ve açık çekirdek yetiştirme sistemi. Koyun – Keçi Genetik Islah Çalıştayı, 11-13 Haziran Uşak.
• Karakuş, F. & Akkol, S. (2013) Van ili küçükbaş hayvancılık işletmelerinin mevcut durumu ve verimliliği etkileyen sorunların tespiti üzerine bir araştırma. Journal of The Institute of Natural & Applied Sciences 18 (1-2):09-16.
• Kaymakçı, M., Sönmez, R., Kızlay, E. & Taşkın, T. (1999) Kasaplık kuzu üretimi için uygun baba hatlarının oluşturulması üzerine araştırmalar (1.araştırma projesi). Turk Journal of Veterinary Animal Science, 23(3):255-261.
• Kaymakçı, M., Taşkın, T. & Koşum, N. (2002) Sönmez koyunlarında tip sabitleştirilmesi (1. Döl Verimi ve Gelişme Özellikleri). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(2):87-94, Bornova-İzmir.
• Kaymakçı, M, Eliçin, A., Işın, F., Taşkın, T., Karaca, O., Tuncel, E., Ertuğrul, M., Özder, M., Güney, O., Gürsoy, O., Torun, O., Altın, T.,
• Emsen, H., Seymen, S., Geren, H., Odabaşı, A. & Sönmez, R. (2005) Türkiye küçükbaş hayvan yetiştiriciliği üzerine teknik ve ekonomik yaklaşımlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği 6. Teknik Kongresi, (pp 707-726) 3-7 Ocak, Ankara.
• Kaymakçı, M., Koşum, N., Taşkın, T., Akbaş, Y. & Ataç, F. (2006) Menemen koyunlarında kimi verim özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 43(1): 63-74, Bornova-İzmir.
• Kaymakçı, M. & Taşkın, T. (2008) Türkiye koyunculuğunda melezleme çalışmaları. Hayvansal üretim 49(2) 43-51.
• Kaymakçı, M., Taşkın, T., Mutaf, S., Kumlu, S., Yalçın, S., Koşum, N., Koyuncu, M., Ün, C., Önenç, A. & Karaca, O. (2010) Türkiye damızlık üretim stratejisi. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi Bildirileri, (pp 1055-1070) 11-15 Ocak, Ankara.
• Kence, A. (1987) Türkiye’nin Biyolojik Zenginlikleri. Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını.
• Kurdoğlu, O. (2018) Milli park yönetimi ara sınav ders notu. Erişim: http://www.ktu.edu.tr/dosyalar/ormanekonomisi_63876.pdf.
• Muminjanov, H. & Karagöz, A. (2019) Türkiye’nin Biyoçeşitliliği: Genetik Kaynakların Sürdürülebilir Tarım ve Gıda Sistemlerine Katkısı. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, Ankara.
• Oğuz, İ., Bilgen, G. (2000) Çiftlik Hayvanlarında genetik çeşitliliğin korunması. Ziraat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Bülteni (Mart-Nisan).5-7.
• Özcan, H. (1975) Kıvırcık koyunlarının önemli verim özelliklerinin geliştirilmesinde Texel ırkından faydalanma imkânları. TÜBİTAK VHAG-51k Proje Kesin Raporu.
• Özder, M., Kaymakçı, M., Soysal, İ. Kızılay, E. & Sönmez,R. (1996) Türkgeldi Sürüsünde Tipin Sabitleştirilmesi. TÜBİTAK, VHAG-537 nolu Projenin Kesin Raporu, Tekirdağ.
• Özder, M., M. Kaymakçı, T. Taşkın, E. Köycü, F. Karaağaç & R. Sönmez. (2004) Türkgeldi koyun tipinin gelişme ve süt verim özellikleri. Turk Journal of Veterinary Animal Science, 28:195-200.
• Özder M., Sezerler T., Onal R A & Ceyhan A. (2009) Genetic and non genetic parameter estimates for growth traits in turkish merino lambs, Journal of Animal and Veterinary Advances, vol. 8, pp. 1729-1734.
• Özsayın, D. & Everest, B. (2019) Koyun Yetiştiriciliği yapan üreticilerin sosyo-ekonomik yapısı ve koyunculuk faaliyetiyle ilgili uygulamaları. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi 22(Ek Sayı 2): 440-448.
• Özyürek, S., Türkyılmaz, D., Dağdelen, Ü., Esenbuğa, N. & Yaprak, M. (2018) Erzincan ili koyunculuk işletmelerinin yapısal özellikleri ve sorunlarının işletme büyüklüğüne göre incelenmesi. Akademik Ziraat Dergisi 7(2):219-226.
• Rege, E. & Gibson, J.P. (2003) Animal genetic resources and economic development: ıssues in relation to economic valuation. Ecological Economics 45(3):319-330
• Scherf, B.d., (2000) FAO World Watch List for Domestic Animal Diversity, 3rd Edition. Food an Agriculture Organization of United Nations. Rome. Italy.
• Shahbandeh, M., (2020) Cattle population worldwide 2012-2020. Retrieved from: https://www.statista.com/statistics/263979/global-cattle-population-since-1990/
• Soysal, M.İ., Özkan, E. & Gürcan, E.K (2003)a. The status of native farm animal genetic diversity in turkey and in World. Journal of Bulgarian Animal Science.Cilt.XL. 7-16.
• Soysal, M.İ., Gürcan, E.K & Özkan, E. (2003)b. Dünyada ve Türkiye'de çiftlik hayvanlarının genetik çeşitliliğinin korunması sorunu. GAP III. Tarım Kongresi. Şanlıurfa.
• Sönmez, R. Alpbaz, A.G. & Kaymakçı, M. (1975) Kıvırcık koyunlarının kimi özellikleri arasında fenotipik ilişkiler üzerine bir araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 12(3), Ayrı Baskı, İzmir.
• Sönmez, R., Kaymakçı, M., Eliçin, E., Tuncel, E., Wasmuth, R. & Taşkın, T. (2009) Türkiye koyun ıslah çalışmaları. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 23(2) 43-65.
• TAGEM, (2009) Türkiye evcil hayvan genetik kaynakları tanıtım kataloğu. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Erişim:https://www.tarimorman.gov.tr/TAGEM/Belgeler/yayin/Katalog%20T%C3%BCrk%C3%A7e.pdf
• Tamer B & Sarıözkan S. (2017) Yozgat Merkez ilçede koyunculuk yapan işletmelerin sosyo-ekonomik yapısı ve üretim maliyetleri. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 14(1): 39-47.
• Tekin, M.E., Gürkan, M., Karabulut, O. & Düzgün, H. (2000) Merinos, Akkaraman ve İvesi ırklarının bazı etçi ırklar ile melezlerinde performans ve test ve seleksiyon çalışmaları. Konya Hayvancılık Araştırma Enstitüsü. Ayrı Basım, 1-51.
• Tüfekçi, H. & Oflaz, M. (2015) Kastamonu ili küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin sorunları ve çözüm önerileri. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3(7): 577-582.
• Yalçın, B.C. (1969) Dağlıç kuzularının doğum ve sütten ağırlıklarının bazı genetik parametreleri. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 16(3):169–179.
• Yıldırır, M., Sezenler, T., Erdoğan, İ., Yüksel, M.A., Soysal, D. & Ceyhan, A. (2011) The present studies on animal genetic resources in Bandırma Sheep Research Station: A review, Journal of Animal Science Advances 1(2): 73-78.