GÖKOVA ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ’NDE GELENEKSEL TEDAVİ UYGULAMALARINDA KULLANILAN BALIK TÜRLERİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 14, 69 - 79, 31.12.2024

Halit Filiz

Öz

Bu çalışmada, Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇKB)'nde “geleneksel tedavi uygulamalarında” kullanılan balık türleri belirlenmiştir. Çalışma Gökova ÖÇKB'deki Akyaka, Akçapınar, Çamlı, Akbük ve Ören lokalitelerinde yüzyüze görüşmeler ile gerçekleştirilmiştir.
Gittikçe azalan bir şekilde de olsa, geleneksel tedavi uygulamalarında yerel balıklar değişik biçimlerde kullanılmış ya da halen kullanılmaktadır. Bu şekilde kullanılmış/kullanılan sekiz balık türü (Anguilla anguilla, Hippocampus hippocampus, Myliobatis aquila, Salmo trutta, Sciaena umbra, Scorpaena porcus, Torpedo marmorata ve Umbrina cirrosa) teşhis edilebilmiştir. Bu balık türleri, farklı tıbbi durumların tedavisinde tespit edilmiştir.
Modern tıbbi uygulamalara eğilim özellikle genç nesil arasında güçlüdür ve kent merkezine yakınlık, iletişim ve ulaşımın yoğun kullanımı gibi etkenlere bağlıdır. Geleneksel tedavi uygulamalarına eğilimde ise eğitim durumu ve ekonomik koşullar öne çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halk hekimliği, Halk inanışları, Etoihtiyoloji, Folklor

Etik Beyan

Bu çalışma hayvan deneyleri veya canlı hayvan veya canlı hayvanı elleme gibi müdaheleler içermemektedir.

Destekleyen Kurum

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

MSKÜ BAP 17/174

Teşekkür

Bu çalışma Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi-Bilimsel Araştırma Projeleri Ofisi tarafından 17/174 numaralı proje ile desteklenmiştir.

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, A. (1987). “Kastamonu'da Dini Folklor veya Dini Manevi Halk İnançları”. Başbakanlık Basımevi, Ankara.
• Akçiçek, E., & Canyurt, M.A. (1993). “Anadolu’da balık ile ilgili inançlar ve halk hekimliği uygulamaları”. Doğu Anadolu Bölgesi 1. Su Ürünleri Sempozyumu, Erzurum, 23-25 Haziran 1993.
• Akfırat, H. O. (1970). “Şifalı Bitkiler ve Emraz”. İleri Sanat Matbaası, İstanbul.
• Aydınoğlu, G. (1968). “Posof’ta Hastalıkları Tedavi Usulleri”. Türk Folklor Araştırmaları, 23: 50-58.
• Aytar, S. (1974). “Akbaba Köyü'nde Halk Tedavi Usulleri”. Türk Folklor Araştırmaları, 297: 6952-6953.
• Balıkçı, G. (2012). “Gaziantep'in Bazı Yörelerinde Tespit Edilen Doğum ve Bebekle İlgili Halk Hekimliği Verilerinin Modern Tıp Yöntemleriyle Birlikte Değerlendirilmesi”. VII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri Kitabı, 1-22.
• Başar, Z. (1972). “İçtimai Adetlerimiz, İnançlarımız ve Erzurum İlindeki Ziyaret Yerlerimiz”. Sevinç Matbaası, Ankara.
• Bekker-Nielsen, T. (ed.). (2005). “Ancient fishing and fish processing in the Black Sea region”. Aarhus University Press, Denmark.
• Doğan, Ş. (2011). “XIV.-XV. Yüzyıl Türkçe Tıp Metinlerinde Halk Hekimliği İzleri”. Milli Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, 89: 120-132.
• Elçin, Ş. (1963). “Ayvalık Balıkçılığı Üzerine Notlar”. Türk Etnoğrafya Dergisi, 6: 18-25.
• Ergin, O., Tümer, S., & Yıldız, S. (2017). “Chemical analysis of brown meager (Sciaena umbra) cephalides and traditional medicinal usage in urolithiasis.” Med J SDU., 24(1): 1-7.
• Eyüboğlu, S. (1961). “Anadolu'da Halk Hekimliği”. Tıpta Yenilikler, 6: 75-80.
• Filiz, H., & Taşkavak, E. (2012). “Field surveys on recent situation of seahorses in Turkey”. Biharean Biologist, 6(1): 55-60.
• Finger, S., & Piccolino, M. (2011). “The Shocking History of Electric Fishes”. Oxford University Press, Inc., New York. Froese, R. and D. Pauly. Editors. 2024. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org, version (02/2024).
• Ganias, K., Mezarli, C., & Voultsiadou, E. (2017). “Aristotle as an ichthyologist: Exploring Aegean fish diversity 2,400 years ago”. Fish and Fisheries, 1–18. DOI: 10.1111/faf.12223.
• Göksoy, V.Ö. (1989). “İstanbul'daki Balıkçı Ailelerinde Halk Hekimliği”. Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Mifad Yayınları, Ankara, s. 155-163.
• Gönenç, A. (2011). “Antalya ili Korkuteli ilçesinde halk inanışları ve halk hekimliği”. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniv., Sosyal Bilimler Enst., Türk Dili ve Edebiyatı ABD., Türk Halk Edebiyatı Bili Dalı, Konya.
• Hoffman, H.A., & Jordan, D.S. (1982). “A Catalogue of the Fishes of Greece, with Notes on the Names Now in Use and Those Employed by Classical Authors Author(s)”. Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia, 44: 230-286, Published by: Academy of Natural Sciences Stable URL: https://www.jstor.org/stable/4061875.
• http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR-44423/dunya-miras-listesi.html (06.12.2018).
• http://ockb.csb.gov.tr/gokova-ozel-cevre-koruma-bolgesi-i-2748 (07.12.2018)
• Kara, R. (1993). “Erzincan Efsaneleri Üzerine Bir Araştırma”. Şenkal Basımevi, Ankara.
• Katağan, T., Tokaç, A., Beşiktepe, Ş., & Öztürk, B. (Ed.) (2015). “The Aegean Sea Marine Biodiversity, Fisheries, Conservation and Governance”. Turkish Marine Research Foundation (TUDAV), Publication No: 41, Istanbul.
• Konak, A., & Aktar, O. (2009). “Medikal Antropoloji Çerçevesinde Tunceli/Ovacık'ta Geleneksel Sağaltma Yöntemleri”. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 35(2): 156-187.
• Kurum, U. (2008). “Düziçi'nde Halk Hekimliği”. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enst., Türk Dili ve Edebiyatı ABD., Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı, Niğde..
• Kuzucular, E. (1979a). “Şarkışla'da Hastalıklar ve Tedavileri”. 2. Türk Folkloru, 2: 27.
• Kuzucular, E. (1979b). “Şarkışla'da Hastalıklar ve Tedavileri”. 4. Türk Folkloru, 4: 27.
• Mater, S., Kaya, M., & Bilecenoğlu, M. (2010). “Türkiye Deniz Balıkları Atlası”. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Musahipzade, C. (1946). “Eski İstanbul Yaşayışı”. Türkiye Basımevi, İstanbul.
• Öncül, K. (2011). “Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi Halk Hekimliği (Kars-Iğdır)”. Kafkas Üniversitesi Türk Halkbilimi Uygulama Ve Araştırma Merkezi Yayınları, 2, Kars, 124 sayfa.
• Tokaç, A., Ünal, V., Akyol, O., Özbilgin, H., Gökçe, G. (2010). “Ege Denizi Balıkçılığı”. IMEAK Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi yayınları, İzmir, 390 sayfa.
• Tsoucalas, G., Karamanou, M., Lymperi, M., Gennimata, V., Androutsos, G. (2014). “The ‘torpedo’ effect in medicine”. Int Marit Health, 64(2):65-67. doi: 10.5603/IMH.2014.0015.
• Üçer, M. (1978). “Sivas'ta Doğum Folkloru”. Sivas Folkloru, 24: 5.
• Yardımcı, İ. (1991). “Şen Ol Bayburt, Bayburt Folkloru”. Bayburt Hasret Yayınları, İstanbul, 160 sayfa.
• Yaylagül, Ö. (2014). “Anadolu'da Yaşayan Halk Hekimliği Uygulamalarının Eski Ve Orta Türkçe Tıp Metinlerindeki Temelleri”. Milli Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, 109: 187-200.
• Yılmaz, Ş. (2016). “Ulupamir Köyünde Halk İnançları ve Halk Hekimliği Uygulamaları”. Milli Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, 103: 48-58.