Para - Sermayenin Yeniden Yapılandırılması : Türk Özel Bankacılık Sektörü Örneği

Yıl 2003, Cilt: 4 Sayı: 2, 233 - 246, 01.07.2003

Aylin Çiğdem Köne

Öz

Bu makale, para-sermaye ve para-sermayenin en temel kurumlarından olan bankaları, sermayenin toplam sosyal döngüsü bağlamında ele alarak, küreselleşme sürecinde bu alanlardaki yeni yapılandırmayı incelemeye çalışmaktadır. Bu doğrultuda, kapitalist sermaye birikim sürecinde, sermaye birikiminin farklı aşamalarına göre yapılanan para-sermaye - reel sermaye ilişkileri verildikten sonra, bankacılık sektöründe, 1970 krizi ile başlayan dönemdeki yeni yapılanmanın genel bir çerçevesi çizilmiştir. Buradan hareketle, son bölümde, 1980 sonrası dönemde Türk bankacılık sistemi çözümlenmektedir. Bankacılık sektöründeki dönüşümü ortaya koyabilmek amacıyla; banka sayısı ve gruplarının dağılımındaki değişiklikler incelenmektedir. Ayrıca, yine aynı döneme ilişkin olarak, sektördeki yoğunlaşma eğiliminin gelişimi, sektör genelindeki yoğunlaşma oranı aracılığıyla irdelenmekte ve krizin bu alandaki etkileri ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Para - Sermaye, Küreselleşme, Sermaye Birikim Süreci, Sermayenin Toplam Sosyal Döngüsü, Bankacılık

THE RESTRUCTURING OF MONEY CAPITAL WITH SPECIAL REFERENCE TO TURKISH BANKING SYSTEM

Öz

This paper aims to study money capital and banks which are one of the crucial institutions of money capital in context with social circulations of capital and the restructuring of the banks during globalization process. The framework of restructuring of banks during capitalist capital accumulation process has been explicated after expressing the relation between money capital and real capital. Consequently, in the last section, Turkish banking system in the period after 1980 has been analysed. Afterwards the number and the distribution of banks are studied with the purpose of explaining the transformation in this sector. Additionally the development of concentration trends during the same period are examined by means of general concentration rate and the effects of the crisis are put forward in this way

Anahtar Kelimeler

Money Capital, Globalization, Capital Accumulation Process, Social Circulation of Capital, Banking

Kaynakça

• AKGÜÇ, Ö. (1989) Yüz soruda Türkiye’de bankacılık. 2. bs., İstanbul, Gerçek Yayınevi.
• ARRIGHI, G. (2000) Uzun yirminci yüzyıl : para, güç ve çağımızın kökenleri. (Çev. R. BOZTEMUR), Ankara, İmge Kitabevi Yayınları.
• ARTUN, T. (1987) Türk mali sistemi 1980-1984 : değişim ve maliyeti. Bırakınız yapsınlar bırakınız geçsinler, Türkiye ekonomisi 1980-1985 içinde 43-76.ss. 3. bs., Ankara, Bilgi Yayınevi.
• ATIYAS, I. ve ERSEL, H. (1992) The impact of financial reform : the Turkish experience, industry and energy department working paper. (Industry series no : 65) Washington, The World Bank.
• AYBAR , S. ve LAPAVITSAS, C. (2001) Financial system design and the post- Washington consensus. Development policy in the twenty-first century : beyond the post – Washington consensus içinde 28-51.ss. Editörler B. FINE., C. LAPAVITSAS, J. PINCUS. London, Routledge.
• BAĞIMSIZ SOSYAL BİLİMCİLER İKTİSAT GRUBU (2001) Güçlü ekonomiye geçiş programı üzerine değerlendirmeler. Ankara, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği.
• BDDK (Temmuz 2002) Bankacılık sektörü yeniden yapılandırma programı: gelişme raporu. Erişim adresi : <http://www.bddk.org.tr> [Erişim tarihi : 12 Ekim 2002].
• (Nisan 2003) Bankacılık sektörü yeniden yapılandırma programı: gelişme raporu. Erişim: <http://www.bddk.org.tr> [Erişim tarihi : 15 Mayıs 2003].
• BERKSOY, T. (1995) Türkiye ekonomisinde değişim ve kriz, 24 Ocak 1980’den 5 Nisan 1994’e. Petrol-İş 1993-1994 yıllığı içinde 596-622.ss. İstanbul, Petrol-İş.
• CHADHA, B. ve FOLKERTS-LANDAU, D. (1999) The evolving role of banks in international capital flows (1). International capital flows içinde 191-234.ss. M. FELDSTEIN. Chicago, The University of Chicago Pres.
• EDWARDS, F. ve MISHKIN, F. (1995) The decline of traditional banking : implications for financial stability and regulatory policy. Federal Reserve Bank of New York Economic Policy Review. 2 , July, 27-45.ss.
• EKİNCİ, N.K. (1998) Türkiye’de 1980 sonrası kriz dinamikleri ve intibak mekanizmaları. Toplum ve Bilim, sayı 77, Yaz, 7-26.ss.
• ELDEM, E. (2000). Osmanlı Bankası tarihi, (Çev. A. BERKTAY). İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları.
• ERCAN, F. (2002) Bankalar ve banka sermayesinin analizi için alternatif bir çerçeve. İktisat Dergisi, sayı 417, Eylül, 42-51.ss.
• ERSEL, H. ve E. ÖZTÜRK (1993) Liberalization attempts and the financial structure of Turkish corporations. Financial liberalization in Turkey içinde 219- 251.ss. Ankara, Central Bank of the Republic of Turkey.
• GROUP of TEN (2001) Report on consolidation in the financial sector. Erişim adresi: İhttp://www.bis.orgı [Erişim tarihi : 07 Ekim 2002].
• KAZGAN, G. (2002). Tanzimat’tan 21. yüzyıla Türkiye ekonomisi : birinci küreselleşmeden ikinci küreselleşmeye. İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• KAZGAN, H. (1997) Osmanlı’dan Cumhuriyete Türk bankacılık tarihi. İstanbul, Türkiye Bankalar Birliği.
• KESKİN, E. (1998) 40. yılında Türkiye Bankalar Birliği ve Türk bankacılık sistemi. İstanbul, Türkiye Bankalar Birliği.
• KÖSE, A. H. ve YELDAN, E. (1998) Dışa açılma sürecinde Türkiye ekonomisinin dinamikleri 1980-1997. Toplum ve Bilim, sayı 77, Yaz, 45-67 ss.
• KRUGMAN, P. (2001) Bunalım ekonomisinin geri dönüşü, (Çev. N. DOMANİÇ). İstanbul, Literatür Yayıncılık.
• ÖNDER, İ. vd. (1993) Türkiye’de kamu maliyesi, finansal yapı ve politikalar. (Editörler T. BERKSOY, K. BORATAV) İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TEZEL, Y.S. (1994) Cumhuriyet döneminin iktisadi tarihi (1923-1950). 3. bs., İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TOUSSAINT, E. (1999) Ya paranı ya canını : Dünya Bankası ve IMF’nin üçüncü dünya politikaları, (Çev. M. BERBERYAN), İstanbul, Yazın Yayıncılık.
• TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ. (2001) Bankalarımız (2000), İstanbul, TBB.
• (2002) Bankalarımız (2001), İstanbul, TBB.
• UYGUR, E. (1993) Financial liberalization and economic performance in Turkey. Financial Liberalization in Turkey içinde 1-51.ss. Ankara, Central Bank of the Republic of Turkey.
• WENT, R. (2001) Küreselleşme : neoliberal iddialar radikal yanıtlar, (Çev. E. DİNÇ). İstanbul, Yazın Yayıncılık.
• YELDAN, E. (2001) Küreselleşme sürecinde Türkiye ekonomisi : bölüşüm, birikim ve büyüme. İstanbul, İletişim Yayınları.
• (2002) Neoliberal küreselleşme ideolojisinin kalkınma söylemi üzerine değerlendirmeler, Praksis, sayı 7, Yaz, 19-34 ss.
• ZERBATO, M. (2001) Dayanılmaz bir finans malî piyasalar ve kurgusal sermaye. Birikim, sayı 145, Mayıs, 20-31 ss.