KİŞİ-KÜLTÜR UYUMUNUN KARİYER PLANLAMASI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Yıl 2011, Cilt: 12 Sayı: 2, 265 - 278, 01.07.2011

Meltem Onay Uğur Zel

Öz

Araştırma, bir kuruma yeni alınan personelin kişilik özellikleri ile örgütün kültürü arasında ne ölçüde benzerlik ve uyum gösterdiğini belirlemeye yöneliktir. Bu uyumluluk göstergesinin aynı zamanda çok yönlü ve sınırsız kariyer tercihinde de etkili olabileceği düşünülebilir. Bu düşüncelerle, İzmir PTT işletmesinde son beş yıl içinde göreve başlayan personelin kişilik özellikleri, kariyer tercihleri ve kurum kültür tiplerinden hangisinin personel tarafından algılandığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Anket sonuçları oldukça etkileyicidir: Hiyerarşik bir örgüt kültürüne sahip olduğunu düşünen yeni personelin büyük bir çoğunluğunun “hedef yönelimli” kişilerden oluştuğu, “çok yönlü kariyeri” tercih ettikleri söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Kurum Kültürü, Kişilik, Kariyer Tercihi

THE EFFECTS OF “EMPLOYEE-CULTURE HARMONY” ON CAREER PLANNING

Öz

The research aims to find the harmony between the newly employed employee’s personality characteristics and organizational culture. These variables may also be effective on employee’s career choice Boundaryless Career, multifaceted carreer . It is considered that if the organization directs these newly employed personnel on their career route, their job satisfaction, job involvement and intention to stay at job will be effected in a positive way. In this respect, a survey has been made among the employees who were employed within last five years to determine their personal and career choices in İzmir Postal Telephone and Telegraph PTT operation. The results are quite impressive. The new employees believe that İzmir Postal Telephone hierarchical structure. However, even though they accept the organization as a hierarchical structure they argue that it should turn into “Market or Adhocracy Culture”. The majority of the sample are “target-oriented” people and they prefer to fallow “multifaceted career”

Anahtar Kelimeler

Organizational Culture, Personality, Career Choice

Kaynakça

• ARTHUR, M.B. (1994). The boundaryless career: a new perspective for organizational inquiry. Journal of Organizational Behavior, vol.15(4).ss 295-296.
• APPLEBAUM, E., BATT, R. (1994). The new American worklace: transforming. Work In The U.S., New York: ILR Pres.
• AYDIN, A. (2000). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• AYTAÇ, S., KESER, A. (ed.), (2002). Kariyerin değişen doğası ve yeni yaklaşımlar, çalışma hayatında dönüşümler. Ankara: Ezgi Kitabevi.
• AYTAÇ, S. (1997). Çalışma yaşamında kariyer yönetimi, planlaması, geliştirilmesi, sorunları. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• ARTHUR, M.B., ROUSSEAU, D.M.(2004). The boundaryless career: a new employment priciple for a new organizational era. [Erişim adresi]: <http://wfnetwork.bc.edu/ eneylopencyclopedia_entry.php?id=249, [Erişim tarihi: 25.07.2011].
• BAGDADLI, S., SOLARI, L., USAI, A., GRANDORI, A. (2003). The emergence of career boundaries in unbounded industries: career odysseys in the Italian new economy. The International Journal of Human Resource Management. Vol. 14, Issue 5, 788-808. ss.
• BAKAN, İ.; BÜYÜKMEŞE, T., BEDESTENCİ, Ç.H. (2004). Örgüt sırlarının çözümünde örgüt kültürü teorik ve ampirik yaklaşım. İstanbul: Alfa Akademi Basın Yayın.
• BAKER, T., ALDRICH, H. (1996). Prometheus stretches: building identity and cumulative knowledge in multiemployer careers in the boundaryless career, J.A. ARTHUR and D. ROUSSEAU (ed.), New York: Oxford University Press.
• BANAI, M., HARRY, W. (2004). Boundaryless global careers: the international itinerants. International Studies of Management & Organization, Vol.34 (3), Fall, 96-120. ss.
• BOLAT, T., SEYMEN, O.A. (2003). Örgütlerde iş etiği ve kariyer yönetimi ilişkisi: normatif etik boyutuyla bir değerlendirme. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi, İşletme İktisadı Enstitüsü Dergisi: Yönetim, Yıl.13, Sayı. 45, Haziran, 3-19. ss.
• BOYATZIS, R.E., KOLB, D.A., ARTHUR, M., GOFFEE, R., MORRIS, T. (ed.), (2000). Performance, learning, and development as modes for growth and adaptation throughout our lives and careers. Oxford: Career Frontiers: New Conceptions of Working Lives. Oxford University Pres.
• BRISCO, J.P., HALL, D.T. (2006). The interplay of boundaryless and protean careers: combinations and implications. Journal of Vocational Behavior, 69 (1), 4-18. ss.
• BRISCO, J.P., HALL, D.T., DeMUTH, R.L.F. (2006). Protean and boundaryless careers: an empirical exploration. Journal of Vocational Behavior, 69(1), 30-47. ss.
• BATEMAN, T., CRANT, J. (1993). The proactive component of organizational behavior: a measure and correlates. Journal of Organizational Behavior, 14(1), 103–118. ss.
• BECHERER, R.C., MAURER, J.G. (1999). The proactive personality disposition and entrepreneurial behavior among small company presidents. Journal of Small Business Management, 37 (1), 8-36. ss.
• CAMERON, K.S., QUINN, R.E. (1999). Diagnosing and changing organizational culture, Upper Saddele River, NJ: Prentice-Hall.
• CRANT, J.M. (2000). Proactive behavior in organizations. Journal of Management, 26 (3), 435-462. ss.
• CRANT, J.M. (1996). The proactive personality scale as a predictor of entrepreneurial intentions. Journal of Small Business Management, 34 (3), 42-49. ss.
• CRRANT, J.M., BATEMAN, T.S. (2000). Charismatic leadership viewed from above: the impact of proactive personality. Journal of Organizational Behavior, 21, 63-75. ss.
• ÇEVİK, D.B. PERKMEN, S. (2010). Holland’ın kariyer teorisine göre müzik öğretmeni adaylarının kişiliği. International Conference on New Trends in Education and Their Implications, 11-13 November, 2010 Antalya-Turkey, 24-29. ss.
• ÇELİK, S., SOYSAL, S. (2005). Örgütlerde kariyer planlama ve çalışanların mesleki tükenme düzeyi. [Erişim adresi]: <http://www.belgeler.com/blg/189e/örgütlerde_ kariyer_planlama_ve çalışanlar_mesleki_Tükenme düzeyi, [Erişim tarihi: 25.07.2011].
• DENİZ, S.,(2001). Bireyin meslek seçimini etkileyen kaynaklar: yeni teknolojilerden İnternet. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, Güz 2001, Sayı 6, 143-150. ss.
• DEMİRBİLEK, T. (1994). Örgütlerde kariyer danışmanlığı hizmetleri. Dokuz Eylül Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 9 (2), 71- 85. ss.
• DOĞAN, S. (1996). İnsan kaynakları yönetiminde esnek kariyerli işgücüne geçiş modeli, Muğla Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt XII, Sayı:1-2, 243- 270. ss.
• DEAL, T.E., KENNEDY, A.A. (1982). Corporate cultures, Massachietts: Westley Publishing.
• DEMİR, E. (2002). Kişilik özelliklerinin girişimciliğe etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ERDOĞMUŞ, N.(2003). Kariyer geliştirme kuram ve uygulama, Ankara: Nobel.
• ERDOĞMUŞ, N., DOĞAN, Ö.(2003). Örgütsel değişimler ve yeni kariyer yaklaşımları, 2. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, 18-19 Mayıs, Kocaeli, 1-12. ss.
• ERDOĞMUŞ, N. (1999). Kariyer kuramları ve Türkiye için geçerlilikleri üzerine eleştirel bir değerlendirme. 7. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 59-65. ss.
• ERDOĞMUŞ, İ. (1997). İşletmelerde davranış (2. bs.), İstanbul: İ.Ü. İşletme Fakültesi..
• ERDOĞMUŞ, İ. (1996). İşletme yönetiminde örgütsel davranış, İstanbul: İşletme İktisadı Enstitüsü.
• ELIOT. C, CHURCH, G. (2005). Effects on achievement motivation on behavior. [Erişim adresi]: <http://www.personalityreserarch.org/papers/rabideau.html>.
• INKSON, K., ARTHUR, M. B., NILES, S.G. (ed.), (2002). Career development: extending the “organizational careers” framework. S.G. Niles and Associates Adult Career Development: Theories, Concepts and Practices. (3rd ed), içinde 191-201. ss. Columbus, OH: National Career Development Association.
• INKSON, K., AARTHUR, M. (2001). How to be a successful career capitalist, Organizational Dynamics, 30(1), 48–61. ss.
• IBARRA, H. (1999). Provisional selves: experimenting with image and identity in professional adaptation. Administrative Science Quarterly, 44(4), 764–91. ss.
• HALL, D.T. (2004). The protean career: a quarter-century journey. Journal of Vocational Behavior, 65(1), 1–13. ss.
• HALL, D.T. (1997). Special challanges of careers in the 21st century, Academy of Management Executive, 11(1), 60-61. ss.
• HALL, D.T. (ed.) (1994). Career development: the international library of management, Dartmounth Pub., Comp, 264-266. ss.
• HALL, D.T. (1986). Breaking career routines: midcareer choice and identity development. İçinde: D. T. Hall & Associates, Career development in organizations . San Francisco: Jossey-Bass..
• KIM, T.Y., CABLE, D.M., KIM, S.P. (2005). Socialization tactics, employee proactivity, and person-organization fit. The Journal of Applied Psychology, 90 (2), 232–241. ss.
• KIRBY, E.G., KIRBY, S.L., LEWIS, M.A. (2002). A study of the effectiveness of training proactive thinking. Journal of Applied Social Psychology, 32 (1), 1538–1549. ss.
• KOPTAGEL, G. (1982). Tıpsal psikoloji, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi.
• KÖKNEL, Ö. (1995). Kaygıdan mutluluğa kişilik. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• LUTHANS, F. (1995). Organizational behavior. New York: McGraw Hill.
• LAZAROVA, M., TAYLOR, S. (2009). Boundaryless careers, social capital, and knowledge Mmnagement: implications for organizational performance. Journal of Organizational Behavior, 30(1), 119–139. ss.
• LUTHANS, F. (1998). Organizational behaviour (8th ed.), Boston: Irwin McGraw-Hill.
• MANNIX, E., KAREN, A.J. (2003). Let’s norm and storm, but not right now: integrating models group development and performance, research on managing groups and teams, 6 (4), 26-38. ss.
• MAYRHOFER, W., MEYER, M., LEALLATCHITCH, A., SCHIFFINGER, M. (2004). Careers and human resource management: a European perspective. Human Resource Management Review 14(3), 473-498. ss.
• McELROY, T., DOWD, K. (2007). Susceptibility to anchoring effects: how openness-to- experience influences responses to anchoring cues. Judgment and Decision Making, Vol. 2(1), 48–53. ss.
• MOUNT, M., BARRICK, M. (1998). Five reasons why the “big five” article has been frequently cited. Personnel Psychology, 51(2), 849–857. ss.
• MAT, N. (2004). İnsan kaynakları yönetiminde kariyer yönetiminin değerlendirilmesi kardar trade company (turkuaz) uygulaması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kırgızistan – Türkiye Manas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı.
• MOORHEAD, G., GRIFFIN, R.W. (1989). Organizational behaviour, (2nd.ed) MA, Houghton Mifflin.
• ORPEN, C. (1994). The Effects of organizational and individual career management of career success. International Journal of Manpower, 15 (1), 21-29. ss.
• ONAY, M., ATASEVEN, B., (2010). New directions for boundaryless and protean careers: what do human resources managers make differently?. Selçuk Üniversitesi İktisadi e İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14 (20), 435-465. ss.
• ONAĞ, A.O. (2009). Örgütsel kültür ile yenilikçi odaklı örgütsel faktörler arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Celal Bayar Üniversitesi, SBE Yönetim ve Oragnizasyon Anabilim.
• ÖZGEN, H., ÖZTÜRK A., YALÇIN, A. (2002). İnsan kaynakları yönetimi. Ankara: Nobel.
• ÖZDEN, M.C., (2005). Kariyerim’i baştan yarat. İnsan: Kaynaklarında Yeni Eğilimler, içinde 159-175. ss. İstanbul: Hayat Yayıncılık.
• ÖZKALP, E., KIREL, Ç. (2003). Örgütsel davranış. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• ÖZOĞLU, S.Ç. (1982). Eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi.
• PARKER, P., ARTHUR, M.B. (2004). Giving voice to the dual-career couple. British Journal of Guidance & Counselling, Vol.32 (1), 3-23. ss.
• PARKER, S.K. (1998). Enhancing role breadth self-efficacy: the roles of job enrichment and other organizational interventions. The Journal of Applied Psychology, 83 (6), 835–852. ss.
• PAYNE, S.C., YOUNGCOURT, S.S., BEAUBIEN, J.M. (2007). A meta-analytic examination of the goal orientation nomological net. Journal of Applied Psychology, 92(1), 128-150. ss.
• PRINGLE, J.K., MALLON, M. (2003). Challenges for the boundaryless career odyssey. International Journal of Human Resource Management 14(5), 839-853. ss.
• PINTRICH, P.R. (2000). Multiple goals, multiple pathways: the role of goal orientation in learning and achievement. Journal of Educational Psychology, 92 (2), 544-555. ss.
• ROBERTS, K.H., HUNT, D.M. (1991). Organizational behaviour, Boston: PWS-Kent Publishing.
• SANUSI, M.Z, ISKANDAR, T.M, POON, J.M.L. (2007). Effects of goal orientation and task complexity on audit judgment performance. Malaysian Accountıng Review. 6(2): 123– 139. ss.
• SEIBERT, S.E., CRANT, J.M., & KRAIMER, M.L. (1999). Proactive personality and career success. Journal of Applied Psychology, 84 (3), 416–427. ss.
• SAADE, R.G., KIRA, D., NEBEBE, F., OTRAKJI, C.(2006). Openness to experience: an HCI experiment. Issues in Informing Science and Information Technology, Vol. 3 (1), 541-550. ss.
• SEYMEN, O.A., ÖZDEMİR, G. (2002). Örgütsel küçülme kapsamında işgören çıkarma uygulamasının stres yönetimi boyutuyla değerlendirilmesi ve bir model önerisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt.16 (5), 247-271. ss.
• SUUTARI, V. (2003). Global managers: career orientation, career tracks, life-style implications and career commitment. Journal of Managerial Psychology, Vol.18 (3), 185- 207. ss.
• SULLIVAN, S.E., ARTHUR, M.B. (2006). The evolution of the boundaryless career concept: examining physical and psychological mobility. Journal of Vocational Behavior, Vol: 69 (1), 19–29. ss.
• ŞİMŞEK, M. Ş., AKGEMCİ, T., ÇELİK, Ç. (2001). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış. Ankara: Nobel.
• ŞİMŞEK, M.Ş. (1998). Yönetim ve organizasyon. Konya: Günay Ofset.
• ŞİMŞEK, M.Ş., ÇELİK, A., AKATAY, A. (2007). Kariyer yönetimi ve insan kaynakları yönetimi uygulamaları. Ankara: Gazi Kitabevi.
• TORTOP, N. (1994). Personel yönetimi. Ankara: Yargı Yayınevi.
• TINAR, M.Y. (1999). Çalışma yasamı ve kişilik. İstanbul: Mercek Yayınevi.
• TEDESCHI, J.T., (1986). Private and public experiences and the self: Public Self and Private Self, R.F.BAUMEISTER (ed.) içinde 1-17. ss. New York: Springer-Verlag.
• TÜRKMEN, M. (2010). Manisa Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü’nde çalışan personelin sınırsız kariyer (boundaryless career) tutumlarının incelenmesi: 11. Uluslar arası Spor Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı, Sözel Bildiri. Antalya, 36-37. ss.
• TÜRKMEN, M. (2011). Manisa merkezde özel ve devlet okullarında çalışan beden eğitimi öğretmenlerinin çok yönlü kariyer (protean career) tutumlarının incelenme: 11. Uluslar arası Spor Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı, Poster Bildiri. Antalya, 36-37. ss.
• TÜRKEN, M., ONAY, M. (2009). İş hayatında sınırsız kariyer kavramı. 8. Anadolu İşletmecilik Kongresi Bildiri Kitapçığı, 7-9 Mayıs, Manisa, 69-76. ss.
• ÜNVER, Y., (2005). İşletmelerde Kariyer Yönetimi Ve Performans Değerlendirme Sistemleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İnsan Kaynakları Yönetimi ve Kariyer Danışmanlığı Anabilim Dalı.
• VAN BUREN III, H.J. (2003). Boundaryless careers and employability obligations. Business Ethics Quarterly, Vol.13 (2), 131-149. ss.
• VURAL, B.A., COŞKUN, G. (2007). Örgüt kültürü. İstanbul: Nobel.
• WEINRICH, H., KNOOTZ, H. (1993). Management: global perspective, 10th ed., New York: McGrawHill.
• WILSON, T., DAVIS, G. (1999). The changing career strategies of managers. Career Development International, 4 (2), 101-107. ss.
• ZEL, U., (2001). Yönetimde kişilik ve kişilik özellikleri. Yönetim ve Organizasyon, S. GÜNEY (ed.) içinde. Ankara: Nobel Yayınları.
• ZEL, U. (2000). Yönetimde kişilik kavramının önemi: türk ve ingiliz yöneticilerin mesleki kişilik özelliklerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. 8. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildirileri, 25-27 Mayıs, 326-327. ss.
• YELBOĞA, A. (2006). Kişilik özellikleri ve iş performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi. “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 8 (2), 1303-2860. ss.