İŞ-AİLE VE AİLE-İŞ ÇATIŞMASI İLE BİREYSEL PERFORMANS ETKİLEŞİMİNDE MESLEKÎ BAĞLILIĞIN ARACI ROLÜ: HEMŞİRELER ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2015, Cilt: 16 Sayı: 2, 139 - 154, 01.07.2015

Hakkı Aktaş Güney Çetin Gürkan

Öz

İş-aile İAÇ ve aile-iş çatışmaları AİÇ bireysel performansını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu araştırmada bireysel performans ile İAÇ ve AİÇ arasındaki etkileşimde meslekî bağlılığın aracı rolünün açıklanması hedeflenmiştir. Araştırma kamu ve özel sağlık sektöründeki 464 hemşire üzerinde, internet kanalıyla, topla-bırak yöntemiyle, kolayda örneklem alınarak gerçekleştirilmiştir. Hemşirelerin İAÇ ve AİÇ algıları, meslekî bağlılık ve bireysel performans arasında anlamlı ilişkiler ile demografik değişkenler bağlamında da anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. AİÇ ile bireysel performans etkileşiminde meslekî bağlılığın kısmî aracılık etkisi mevcutken, İAÇ ile bireysel performans etkileşiminde meslekî bağlılığın aracılık etkisi olmadığı bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İş-Aile ve Aile-İş Çatışması, Meslekî Bağlılık, Bireysel Performans

MEDIATING ROLE OF OCCUPATIONAL COMMITMENT IN THE INTERACTIONS OF WORK-FAMILY & FAMILY-WORK CONFLICT WITH INDIVIDUAL PERFORMANCE: A RESEARCH ON NURSES

Öz

The conflicts between work-family WFC and family-work FWC negatively affect individual performance. This research was intended to explain the mediating role of occupational commitment in the interaction between individual performance and perceptions of WFC with FWC. The research was conducted via internet and used drop and collect method on an easy sample group composed of 464 nurses in public and private health sectors. The study shows that there are significant relationships between WFC and FWC, occupational commitment and individual performance and also significant differences in the context of demographic variables. It is determined the significant partial mediating effect of occupational commitment in the interaction of FWC and individual performance whereas the mediating effect of occupational commitment between WFC and individual performance is nonsignificant

Anahtar Kelimeler

Work-Family Conflict, Family-Work Conflict, Occupational Commitment, Individual Performance

Kaynakça

• AKAR C., YILDIRIM Y.T. (2008). Yöneticilerin örgütsel bağlılık, iş tatmini ve rol stres kaynakları arasındaki ilişkiler: Yapısal denklem modeliyle beyaz et sektöründe bir alan uygulaması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 97-113. ss.
• AKTAŞ, H. (2013). Kariyer safhaları ve demografik değişkenler bağlamında kariyer memnuniyeti ile meslekî bağlılık ilişkisi: Büro yöneticileri, yönetici asistanları ve sekreterler üzerinde bir araştırma. Uluslararası Katılımlı 12. Ulusal Büro Yönetimi ve Sekreterlik Kongresi, Bildiriler Kitabı, Cilt I, 24-26 Ekim 2013, Lüleburgaz, Kırklareli, 222-240. ss.
• AKTAŞ, H. (2014). Kariyer safhaları ve demografik değişkenler bağlamında kariyer memnuniyeti ile meslekî bağlılık ilişkisi. The Journal of Academic Social Science Studies (26), 195-212. ss.
• AKTAŞ, H., ŞİMŞEK, E. (2013). Örgütsel sessizlik ve bireysel performans ilişkisinde örgüt kültürünün rolü: Sussan olmuyor, susmasan olmaz . Kütahya: 21. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 630-635. ss.
• ALTAŞ, S.S., ÇEKMECELİOĞLU G.H. (2007). İş tatmini, örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışının iş performansı üzerindeki etkileri: Bir araştırma. Öneri: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (28), 47-57. ss.
• ALTUNIŞIK R., COŞKUN, R., YILDIRIM, E., BAYRAKTAROĞLU, S. (2001). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri-SPSS Uygulamalı. Baskı: Sakarya Kitabevi, Sakarya.
• ANDERSON, C.H. (1984). Job design: Employee satisfaction and performance in retail stores. Journal of Small Business Management, 9-16. ss.
• ARANYA, N., FERRIS, K.R. (1984). A Reexamination of accountants organizational- professional conflict. The Accounting Review, 59, 1-15. ss.
• ARIKAN, R. (2004). Araştırma teknikleri ve rapor hazırlama. 4. bs., Asil Yayın Dağıtım, Ankara.
• ARYEE, S., CHAY, Y.W., CHEW, J. (1994). An investigation of the predictors and outcomes of career commitment in three career stages. Journal of Vocational Behavior, 44, 1-16. ss.
• ASLAN, Ş. (2008). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile örgütsel bağlılık ve mesleğe bağlılık arasındaki ilişkilerin araştırılması. Yönetim ve Ekonomi, 15 (2) 163-178.
• BARON, R.M., KENNEY, D.A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182. ss.
• BAYRAK K.S. (2006). İş tatmini ve örgütsel bağlılığın incelenmesine yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt:20, Sayı:1, 291-317. ss.
• BEFFORT, N., HATTRUP, K. (2003). Valuing task and contextual performance: Experience, job roles, and ratings of the importance of job behaviors. Applied H.R.M. Research, 8(1), 17-32. ss.
• BENLİGİRAY, S., SÖNMEZ, H. (2013). The analysis of demographic and work life variables which affect the occupational commitment of nurses. Journal of Management Development, 32 (4), 419-434. ss.
• BERBER, M., YILMAZ E.B. (2008). Türkiye’de kadın istihdamı: Ülke ve bölge düzeyinde sektörel analiz. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 10(2), 1-16. ss.
• BLAU G. (1985). The measurement and prediction of career commitment. Journal of Occupational Psychology, 58, 277-288. ss.
• BLAU, G. (1989). Testing the generalization of a career commitment measure and its impact on employee turnover. Journal of Vocational Behavior, 35, 88-103. ss.
• BLAU, G. (2003). Testing for a four-dimensional structure of occupational commitment. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 76, 469-488. ss.
• BROWN, S., MCHARDY, J., MCNABB, R., TAYLOR, K. (2011). Workplace performance, worker commitment, and loyalty. Journal of Economics & Management Strategy, Vol. 20, Number 3, 925-955. ss.
• BORMAN, W.C., MOTTOWIDLO, S.J. (1993). Expanding the criterion domain to include elements of contextual performance in N. SCHMITT and W.C. BORMAN (eds.) Personnel Selection in Organizations. Jossey Bass, San Francisco, 71-98. ss.
• BOYAR, S.L. MAERTZ Jr., C.P., PEARSON A.W. (2005). The effects of work-family conflict and family-work conflict on nonattendance behaviors. Journal of Business Research, 58, 919-925. ss.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem Akademi, Ankara.
• CARMELI, A., GILAT, G., WALDMAN D.A. (2007). The role of perceived organizational performance in organizational identification, adjustment and job performance. Journal of Management Studies, 44, 972-992. ss.
• CASPER, W.J., CHRISTOPHER H., TAYLOR-BIANCO, A., WAYNE, J.H. (2011). Work- family conflict, perceived supervisor support and organizational commitment among Brazilien professionals. Journal of Vocational Behavior, 79, 640-652. ss.
• CEYLAN, C., BAYRAM, N. (2006). Meslekî bağlılığın örgütsel bağlılık ve örgütten ayrılma niyeti üzerine etkilerinin düzenleyici değişkenli çoklu regresyon ile analizi. Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1),105-120. ss.
• CHANG, P., CHEN, S. (2011). Crossing the level of employee’s performance: HPWS, affective committment, human capital, and employee job performance in professional service organizations. The International Journal of Human Resource Management, 22 (4), 883-901. ss.
• CHEUNG, M.F.Y., CHI-SUM W. (2013). Work-family/family-work conflict: The moderating roles of gender and spousal working status. Asia Pasific Journal of Human Resources, 51, 330-346. ss.
• ÇELİK M., TURUNÇ, Ö. (2010). Aile iş çatışması, iş stresi ve örgütsel sadakatin iş performansına etkisi: savunma sektöründe ampirik bir çalışma. KHO Savunma Bilimleri Dergisi, 8(2), 217-245. ss.
• EFEOĞLU, I.E. (2006). İş-aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri: İlaç sektöründe bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi.
• GRANDEY, A.A., BRYANNE L.C., ANN C.C. (2005). A longitudinal and multi-source test of the work-family conflict and job satisfaction relationship. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 78, 305-323. ss.
• GREENHAUS, J.H., NIKOLAS J.B. (1985). Sources of conflict between work and family roles. Academy of Management Review, Vol.10, No.1, 76-88. ss.
• GÜMÜŞTEKİN, G.E., GÜLTEKİN, F. (2015). Stres kaynaklarının kariyer yönetimine etkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(23), 147-158. ss.
• HSU, Y.R. (2011) Work-family conflict and job satisfaction in stressful working environments The moderating roles of perceived supervisor support and internal locus of control. International Journal of Manpower, 32 (2), 233-248. ss.
• KARAKURUM, M. (2005). The effects of person-organization fit on employee job satisfaction, performance and organizational commitment in a Turkish public organization. Unpublished master thesis, Ankara: METU.
• KARAHAN A., (2009). Hekimlerin örgütsel bağlılık ve iş tatmini iliksisinin incelenmesine yönelik bir araştırma: Afyon Kocatepe Üniversitesi Hastanesi örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 23, 421-430, ss.
• KARASAR, N. (2004). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• KARATEPE, O., KILIÇ, H. (2007). Relationships of supervisor support and conflicts in the work-family interface with the selected job outcomes of frontline employees. Tourism Management, 28, 238-252. ss.
• KHAN, R.A.G., FURQAN A.K., MUHAMMAD A.K., MOHSIN S. (2011). Impact of flexible scheduling on employee performance regarding stress and work-family conflict. Far East Journal of Psychology and Business, 4(3), 1-14. ss.
• KİTAPÇI, H. (2006). TKY’de karar almaya katılımın ve örgütsel bağlılığın kişisel performansa etkisi. Bilig, Güz, Sayı 39, 73-86. ss.
• LANCHMAN, R., ARANYA, N. (1986). Evaluation of alternative models of commitment and job attitudes of professionals. Journal of Occupational Behavior, 7, 227-243.
• LEE K., CARSWELL J.J., ALLEN N.J. (2000). A Meta-analytic review of occupational commitment: Relation with person and work-related variables, Journal of Applied Psychology, 85, 799-811.
• LI, C., JIAFANG L., YINYING Z. (2013) Cross-domain effects of work-family conflict on organizational commitment and performance, Social Behavior and Personality. 4(10), 1641-1654. ss.
• LIN, Shu-Huei, LIANG-CHİH H., CHIUNG-CHUAN C., CHIOU-SHIU L., PO-CHIEN C., PEI-FAN C. (2013). The role of person and organizational variables in the three component model of occupational commitment. Canadian Journal of Administrative Sciences, 30, 115-126. ss.
• LU, K.Y., LIN, P.L., WU, C.M., HSIEH, Y.L., CHANG, Y.Y. (2002). The relationships among turnover intentions, professional commitment, and job satisfaction of hospital nurses. Journal of Professional Nursing, 18(4), 2002, 214-219, ss.
• MATHIEU, J.E., ZAJAC, D.M. (1990). A review and meta-analysis of the antecedents, correlates, and consequences of organizational commitment. Psychological Bulletin. 108, 171-194. ss.
• MEYER J.P., ALLEN N.J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review, 1, 61-98. ss.
• MEYER, J.P., STANLEY, D.J., HERSCOVITCH, L., TOPOLNYTSKY, L. (2002). Affective, continuance, and normative commitment to the organization: A meta-analysis of antecedents, correlates, and consequences. Journal of Vocational Behavior, 61, 20-52. ss.
• NETEMEYER, R.G., JAMES S.B., MCMURRIAN, R. (1996). Development and validation of work-family conflict and family-work conflict scales. Journal of Applied Psychology, 81(4), 400-410. ss.
• NETEMEYER, R.G., JAMES G. Maxham III, CHRIS P. (2005). Conflicts in the work-family interface: Links to job stress, customer service employee performance, and customer purchase intent. Journal of Marketing, 69, 130-143. ss.
• NOGUERAS, D.J. (2006). Occupational commitment, education, and experience as a predictor of intent to leave the nursing profession. Nursing Economics, 24(2), 86-93. ss.
• NOHE, C., MICHEL, A., SONNTAG, K. (2014). Family-work conflict and job performance: A diary study of boundary conditions and mechanism. Journal of Organizational Behavior, 35, 339-357. ss.
• ORHUNBİLGE, N. (2002). Uygulamalı regresyon ve korelâsyon analizi. İstanbul, İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi Yayını.
• ORHUNBİLGE, N. (2010). Çok değişkenli istatistik yöntemler. İstanbul, İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi Yayını.
• ÖZDEVECİOĞLU, M., DORUK, N.Ç. (2009). Organizasyonlarda iş-aile ve aile-iş çatışmalarının çalışanların iş ve yaşam tatminleri üzerindeki etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Sayı 33, 69-99. ss.
• ÖZDEVECİOĞLU, M., AKTAŞ, A. (2007). Kariyer bağlılığı, meslekî bağlılık ve örgütsel bağlılığın yaşam tatmini üzerindeki etkisi: İş-aile çatışmasının rolü. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28, 1-20. ss.
• PARASURAMAN, S., CLAIRE S. (2001). Type of employment, work-family conflict and well-being: A comparative study. Journal of Organizational Behavior, 22, 551-568. ss.
• PARKER, S.K. (2007). That is my job: How employees’ role orientation affects their job performance, Human Relations, 60(3), 403-434. ss.
• POYRAZ K., KAMA, B., (2008). Algılanan iş güvencesinin, iş tatmini, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkilerinin incelenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 143-164. ss.
• QIU, L. (2010). A study on the moderating effects of supervisor support on the relationship between work-family conflict and turnover intention. IEEEXplore.
• RAHMAN, S., HUSSAIN, B., HAQUE, A. (2011a). Organizational politics on employee performance: An exploratory study on readymade garments employees in bangladesh, Business Strategy Series, 12(3), 146-155. ss.
• RAHMAN, M.S., HUSSAIN, M., HUSSAIN, B. (2011b). Assessing the relationship between diversified workforce and reward on employees’ performance in the organisation: An exploratory study of private organisations in Bangladesh, IJES, 19(2), 83-111. ss.
• RASHID, WEW, SAHARI N.M., AZURA O., IZHAIRI I. (2012). Supervisor support, work- family conflict and employee satisfaction among nurses in health care service. International Conference on Innovation, Management and Technology Research, 6-11. ss.
• RAYKOV, T., MARCOULIDES, G.A. (2012). An introduction to applied multivariate analysis: Routledge.
• SIĞRI Ü., BASIM N. (2006). İş görenlerin iş doyumu ile örgütsel bağlılık düzeylerinin analizi: Kamu ve özel sektörde karşılaştırmalı bir araştırma. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(12):131-154. ss.
• SHIELDS, J. (2007). Managing employee performance and reward concepts, practices and strategies. Cambridge University Press, New York.
• SULIMAN, A., Al HARETI, B. (2013). Perceived Work Climate and Employee Performance in Public Security Organizations in the UAE, Transforming Government:People. Process and Policy, 7(3), 410-424, ss.
• SOBEL, M.E. (1982). Asymptotic confidence intervals for indirect effects in structural equation models. Sociological Methodology, 13, 290–312. ss.
• SOYSAL, A. (2010). Türkiye’de kadın girişimciler: Engeller ve fırsatlar bağlamında bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(01), 83-114. ss.
• ŞENCAN, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Seçkin Yayıncılık.
• TAK, B., ÇİFTÇİOĞLU B.A. (2008). Meslekî bağlılık ile çalışanların örgütte kalma niyeti arasındaki incelemeye yönelik görgül bir çalışma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(4), 156-178. ss.
• TAK, B., ÇİFTÇİOĞLU B.A. (2009). Üç boyutlu mesleki bağlılık ölçeğinin Türkçe’de güvenilirlik ve geçerliliğinin incelenmesine yönelik bir alan araştırması. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 10(1), 35-54. ss.
• TASLAK, S. (2007). İş-aile çatışmalarının bireysel ve örgütsel sonuçları üzerine uygulamalı bir araştırma, Yönetim, 18(58) 67-75. ss.
• TURNER, B.A., CHELLADURAI, P. (2005). Organizational and occupational commitment, intention to leave, and perceived performance of intercollegiate coaches. Journal of Sport Management, 19, 193-211. ss.
• TURUNÇ, Ö., ÇELİK, M. (2010) Algılanan örgütsel desteğin çalışanların iş-aile, aile-iş çatışması, örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyetine etkisi: savunma sektöründe bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 209-232. ss.
• TÜZÜN, İ.K. (2013). İKY uygulamalarının etkililiğinin çalışan algılamaları bağlamında araştırılması: İK birimi saygınlığının rolü. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1), 171-185. ss.
• UYGUR, A., (2007). Örgütsel bağlılık ile işgören performansı ilişkisini incelemeye yönelik bir alan araştırması. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2007, (1):71-85. ss.
• WANG L, Tao H, ELLENBECKER C.H., LIU X. (2012). Job satisfaction, occupational commitment and intent to stay among Chinese nurses: A cross-sectional questionnaire survey. Journal of Advanced Nursing, 68(3), 539-549.
• YAO, Q., CHEN, R., CAI, G. (2013). How internal marketing can cultivate psychological empowerment and enhance employee performance. Social Behavior and Personality, 41(4), 529-538. ss.
• YÜKSEL, İ. (2005). İş-aile çatışmasının kariyer tatmini, iş tatmini ve iş davranışları ile ilişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 301-314. ss.
• ZANGARO G.A. (2001). Organizational commitment: A concept analysis. Nursing Forum 36(2), 14-22. ss.