Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Turizm ve Dışa Açıklık Arasındaki İlişki: 1974-2014 Dönemi

Yıl 2019, Cilt: 20 Sayı: 1, 15 - 30, 01.01.2019

Harun Terzi Seval Bekar

Öz

Bu çalışmada, 1974-2014 dönemi Türkiye ekonomisinde doğrudan yabancı yatırımlar FDI , dışa açıklık DA ve turist sayısı TS değişkenleri arasındaki ilişki ARDL ve Dolado-Lütkepohl DL Granger Nedensellik yaklaşımları kullanılarak araştırılmıştır. DL Granger Nedensellik testi sonucunda; doğrudan yabancı yatırımlar ile dışa açıklık arasında çift yönlü pozitif bir nedensellik ilişkisi, turist sayısından doğrudan yabancı yatırımlara ve dışa açıklıktan turist sayısına doğru tek yönlü pozitif bir nedensellik ilişkisinin var olduğu sonucuna ulaşılmıştır. ARDL analizi sonucunda, doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde turist sayısı ve dışa açıklık değişkenlerinin etki ettiği tespit edilmiştir. Bulgular, doğrudan yabancı yatırımlar, dışa açıklık ve turist sayısının birbirini etkilediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Turizm, Dolado-Lütkepohl , ARDL.

The Relationship Between Foreign Direct Investment, Tourism and Trade Openness in Turkey: The Period of 1974-2014

Öz

This study investigates the relationship between foreign direct investment FDI , trade openness DA and number of tourists TS variables in the Turkish economy during 1974-2014 period by using ARDL and Dolado-Lütkepohl DL Granger Causality Approaches. As a result of the DL Granger Causality test; there is a bidirectional positive causality relationship between foreign direct investments and trade openness, unidirectional positive causality relationship from the number of tourists to foreign direct investment and from trade openness to the number of tourists. As a result of the ARDL analysis, it is determined that the number of tourists and trade openness variables affect foreign direct investments. These results indicate that foreign direct investment, trade openness and the number of tourists affect each other

Anahtar Kelimeler

Foreign Direct Investment, Tourism, Dolado-Lütkepohl, ARDL

Kaynakça

• Akın, A., Şimsek, M. Y. ve Akın, A. (2012). Turizm Sektörünün Ekonomideki Yeri ve Önemi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 4 (7), 63-81.
• Andergassen, R. ve Candela, G. (2009). Less Developed Countries, Tourism Investments and Local Economic Development. Review of Development Economics, 17(1), 16-33.
• Altıntaş, H. (2009). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Girişi ve Dış Ticaret Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi: 1996-2007. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, 64(2), 1-30.
• Apergis, N. ve Tang, C. F. (2014). Is the Energy-Led Growth Hypothesis Valid? New Evidence From A Sample of 85 Countries. Energy Economics, 38, 24-31.
• Arık, Ş., Akay, B. ve Zanbak, M. (2013). Doğrudan Yabancı Yatırımları Belirleyen Faktörler: Yükselen Piyasalar Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 97-110.
• Aydemir, O. ve Genç, E. (2015) Uluslararası Sermaye Hareketlerinin Belirleyicileri, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kapsamında Bir Analiz, Türkiye Örneği, 2(2), 17- 41.
• Bezuidenhout, H. ve Grater, S. (2016). The Dimensions of FDI in the Tourim Sector in Afrıca. The Journal of Applied Business Research, 32(4), 1115-1135.
• Bozkurt, E. ve Topçuoğlu, Ö. (2013). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Turizm İlişkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 7, 91-105.
• Chen, X. (2010). The Influence of FDI on China’s Tourism Industry, 1-71, aut.researchgateway.ac.nz/handle/10292/904.
• Contractor, F.J. ve Kundu, S. K. (1995). Explaining Variation in The Degree of Internationalisation Across Firms: The Case of the Hotel Industry. Journal of International Management, 1(1), 87–123.
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 74, 427-431.
• Dolado, J. J. ve Lütkepohl, H. (1996). Making Wald Test Work for Cointegrated VAR Systems. Econometric Theory, 15(4), 369-386.
• Dunning, J. H. ve Mcqueen, M. (1981). The Eclectic Theory of İnternational Production: A Case Study of the İnternational Hotel Industr. Managerial and Decision Economics, 2(4), 197–210.
• Dunning, J.H. ve Kundu, S.K. (1995). The Internationalization of the Hotel İndustry – Some New Findings from A Field Study. Management International Review, 35(2), 101–133.
• Ege, Z. ve Gürdoğan, A. (2006). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Türk Turizm Sektörü Açısından Değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 43-58, http://dergipark.ulakbim.gov.tr/yead/article/view/5000170441.
• Endo, K. (2006) Foreign Direct Investment İn Tourism, Tourism Management, 27, 600-614.
• Elliott, G., Rothenberg, T. ve Stock, J.H. (1996). Efficient Tests For An Autoregressive Unıt Root. Econometrica, 64(4), 813-836.
• Engel, R.F. ve Granger, C.W.J. (1987). Co-integration and Error Correction Representation, Estimation and Testing. Econometrica, 55(2), 251- 276.
• Erdal, F. ve Tatoğlu, E. (2002). Locational Determinants of Foreign Direct Investment in an Emerging Market Economy: Evidence from Turkey. Multinational Business Review, 1(10), 21-27.
• Eşiyok, B. (2011). Determinants of Foreign Direct Investment in Turkey: A panel Study Approach. MPRA, 36568, 1-48, https://mpra.ub.uni-muenchen.de/36568, Erişim Tarihi: 8.12.2016.
• Fereidouni, H. G. ve Al-Mulali, U. (2014). The Interaction Between Tourism and FDI in Real Estate in OECD Countries.Current Issues in Tourism, 17:2, 105-113, DOI: 10.1080/13683500.2012. 733359.
• Garcia-Flores, F., Cirera, V.P., Martin, P. ve Guadarrama, L. (2008). Tourism, Trade and the Enviroment: Tourism and Coastal Development in the Mexican Portion of the Mesoamerican Reef. Fourth North American Symposium on Assessing the Environmental Effects of Trade, 8, 1-19.
• Gallego, M. S., Rodriguez, F. L. ve Rodriguez, J. V. P. (2011). Tourism and Trade in OECD Countries. A Dynamic Heterogeneous Panel Data Analysis. Empirical Economics, 41(2), 533-554.
• Işık, C. (2016). Türkiye’de Turizm Harcamaları, Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Sınır Testi Yaklaşımıyla Analizi. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-8.
• Johansen, S. ve Juselius, K. (1990). Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration - with Applications to The Demand for Money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), 169-210.
• Kadir, N. ve Jusoff, K. (2010). The Cointegration and Causality Tests for Tourism and Trade in Malaysia. International Journal of Economics and Finance, 2(1),138-143.
• Kar, M. ve Tatlısöz, F. (2008). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Hareketlerini Belirleyen Faktörlerin Ekonometrik Analizi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(14), 436-459.
• Karagöz, K. (2007). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerini Belirleyen Faktörler: 1970-2005. Journal of Yasar University, 2(8), 927-948.
• Katırcıoğlu, S. T. (2006). Tourism, Openness and Growth Triangle in a Small Island: The Case of North Cyprus, 17th Symposium. Compstat; Computational Statistics, Rome. 28 Ağustos- 1 Eylul. 1163-1170.
• Katırcıoglu, S. (2009). Foreign Direct Investment And Economic Growth in Turkey: An Empirical Investigation by The Bounds Test for Co-Integration and Causality Tests. Izvorni Znanstveni Rad, UDK 339.727.22:338.1(560).
• Katırcıoglu, S. (2011). The Bounds Test to The Level Relationship and Causality Between Foreign Direct Investment and International Tourism: The Case of Turkey. E+M Ekonomie A Management, 1, 6-13.
• Khan, H., Toh, R. S. ve Chua, L. (2005). Tourism and Trade: Cointegration and Granger Causality Tests. Journal of Travel Research, 44(2), 171-176.
• Kızılkaya, O., Sofoğlu, E. ve Karaçok, Z. (2016). Türkiye’de Turizm Gelirleri- Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Celal Bayar Üniversitesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 23(1), 203-215.
• Kulendran, N. ve Wılson, K. (2000). Is there a Relationship Between International Trade and International Travel?. Applied Economics, 32(8), 1001-100.
• Kundu, S.K. ve Contractor, F.J. (1999). Country Location Choices of Service Multinationals – An Empirical Study of the International Hotel Sector. Journal of International Management, 5(4), 299–317.
• Moore, W. ve Craigwell, R. (2008). Foreign Direct Investment and Tourism in SIDS: Evidence from Panel Causality Tests. MPRA Paper, 33438, 1-15.
• Narayan, P.K. (2005). The Saving and Investment Nexus for China: Evidence from Cointegration DOI:10.1080/00036840500278103. Applied Economics, 37(17), 1979-1990,
• Özcan, B. ve Arı, A. (2010). Doğrudan Yabancı Yatırımlarım Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz: OECD Örneği. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 12, 65-88.
• Peric, J. ve Radic, M.N. (2011). Sustainable Foreign Direct Investment in Tourism Sector of Developing Countries. Sustainable Tourism: Socio-Cultural, Enviromental and Economic Impact, 263-278.
• Peric,J. ve Radic, M.N. (2015). Tourism Productivity and Tourism FDI in Croatia. Mediterranean Journal of Social Sciences, 6(5),425-433.
• Peric, J. ve Radic, M.N. (2016). Development Impact of FDI in Hotel: Case Study of Terme Tuhelj in Croatia, AlmaTourism-Journal of Tourism, Culture and Territorial Development, 13, 66-78.
• Pesaran, M.H., Shin, Y., ve Smith, R.J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16, 289- 326.
• Pham, M. L. ve Tran, P. P. (2015). The Granger Causality Relationship Between International Tourist Arrivals and Foreign Direct Investment: Emprical Evidence from Turkey. The 9th International Days of Statistics and Economics,1291-1300.
• Phillips, P. C. ve Perron, P. (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression, Biometrika, 75(2), 335-346.
• Polat, E., Turkan, S.,ve Gunay, S. (2010). Relationship Between Tourism and Trade in Turkey. International Conference On Applied Economics (ICOAE). 591-596.
• Samimi, A. J., Sadeghi, S. ve Sadeghi, S. (2013). The Relationship Between Foreign Direct Investment and Tourism Development: Evidence from Developing Countries. Institutions and Economies, 5(2), 59-68.
• Sakyi, D., Commodore, R. ve Opoku O. E.E. (2015). Foreign Direct Investment, Trade Openness and Economic Growth in Ghana: An Empirical Investigation. Journal of African Business, 16(1-2), 1-15.
• Salleh, N.H.M., Othman, R. ve Sarmidi, T. (2011). An Analysis of the Relationships Between Tourism Development and Foreign Direct Investment: An Empirical Study in Selected Major Asian Countries. International Journal of Business and Social Science, 2(17), 250-257.
• Sandford, D.M. ve Dong, H. (2000). Investment in Familiar Territory: Tourism and New Foreign Direct Investment. Tourism Economics, 6(3), 205-219.
• Selek, D. (2009) . Turizm Sektöründe Yabancı Sermaye Yatırımları: 1980 Dönemi Sonrası Üzerine Bir İnceleme, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Selvanathan, S., Selvanathan, E.A. ve Viswanathan, B. (2009). Causality between Foreign Direct Investment and Tourism: Empirical Evidence from India, 1-13, https://ideas.repec.org/p/eab/financ/22944.html.
• Shan, J. ve Wilson, K. (2001). Causality between Trade and Tourism: Empirical Evidence from China. Applied Economics Letters, 8(4), 279-283.
• Subbarao, S. (2008). A Study On Foreign Direct Investment (Fdı) İn Indian Tourism. Conference On Tourism İn India – Challenges Ahead, IIMK, 108-113.
• Surugiu, C. ve Surugiu, M. R. (2011). Causality between Tourism Exports and Trade Openness: Empirical Analysis for Romanian Tourism. Revista Tinerilor Economisti (The Young Economists Journal), 1(17), 100- 109.
• Sharma, A., Johri, A. ve Chauhan, Ajay (2012). FDI: An Instrument of Economic Growth&Development in Tourism Industry. International Journal of Scientific and Research Publications, 2(10), 1-6.
• Şahbaz, A ., Buluş, A. ve Kaleci, F. (2016). The Relationship Between Openness, Foreign Direct Investment, and Poverty: The Case of Turkey. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 15 (4), 1106-1117, DOI: 10.21547/jss.265500.
• Tandoğan, D. ve Genç, M. (2016). Türkiye’de Turizm ve Ticari Açıklık Arasındaki İlişki: Toda ve Yamamoto Nedensellik Yaklaşımı. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(1), 59-70.
• Tang, S., Selvanathan, E.A. ve Selvanathan, S. (2007). The Relationship Between Foreign Direct Investment and Tourism: Empirical Evidence from China. Tourism Economics, 13(1):25-39.
• Tarı, R. ve Bıdırdı, H. (2009). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Temel Belirleyicileri: 1990-2006 Dönemine İlişkin Ekonometrik Analiz. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 253- 268.
• Terzi, H. ve Pata, U. K. (2016). Türkiye’nin İktisadi Büyümesinde Turizm Sektörünün Katkısı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 48, 45-64.
• Tisdell, C. ve Wen, J. (1991). Investment in China’s Tourism Industry: Its Scale, Nature and Policy İssues. China Economic Review, 2(2), 175-93.
• Tomohara, A. (2016). Japan’s Tourism-Led Foreign Direct Investment Inflows: An Empirical Study. Economic Modelling, 52, 435-441.
• Topallı, N. (2016). Doğrudan Sermaye Yatırımları, Ticari Dışa Açıklık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye ve BRICS Ülkeleri Örneği. Doğuş Üniversitesi, 17(1), 83-95.
• Vergil, H. ve Ceştepe, H. (2006). Döviz kuru değişkenliği ve yabancı doğrudan yatırım akımları: Türkiye örneği. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 1(55), 975-986.
• Vijayakumar, N, Sridharan, P. ve Rao, K., C., S. (2010). Determinants of FDI in BRICS Countries: A Panel Analysis. Journal of Business Science and Applied Management, 5(2), 1-13.
• Willem, D.V. ve Nair, Swapna (2006). Foreign Direct Investment, Service Trade Negotiations And Development: The Case Of Tourism İn The Caribbean. Development Policy Review, 24(4), 437-454.
• Wong, K. N. ve Tang, T. C. (2010).Tourism And Openness To Trade İn Singapore: Evidence Using Aggregate And Country-Level Data. Tourism Economics, 16(4), 965-980.
• Yapraklı, S. (2006). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Belirleyicileri Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. Dokuz Eylül Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 21(2), 23-48.
• Yazdı, S. K., Salehi, K. H. ve Soheilzad, M. (2015). The Relationship Between Tourism, Foreign Direct Investment And Economic Growth: Evidence From Iran. Current Issues İn Tourism, DOI: 10.1080/13683500.2015.1046820.
• Zaman, K., Moemen, M.A. ve Islam, T. (2016). Dynamic Linkages Between Tourism Transportation Expenditures, Carbon Dioxide Emission, Energy Consumption And Growth Factors: Evidence From The Transition Economies. Current Issues İn Tourism, 3-16, DOI: 10.1080/13683500.2015.1135107, Erişim Tarihi: 06.12.2016.
• Zeren, F. ve Ergun, S. (2010). AB'ye Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerini Belirleyen Faktörler: Dinamik Panel Veri Analizi. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, (1), 67-83.